Celem wprowadzenia ulgi dla pracowników ma być obniżenie podstawy opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) dla pracowników z określonego przedziału dochodowego (przedstawionego poniżej). Ulga dla klasy średniej ma zrekompensować podatnikom nowe zasady płacenia składki zdrowotnej. Obecnie u pracowników wynosi ona 9% podstawy wymiaru, czyli przychodu pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne. Obecnie większą jej część tj. 7,75% podstawy wymiaru można odpisać od podstawy opodatkowania. Docelowo to odliczenie ma zostać zlikwidowane. Intencją ustawodawcy jest zniwelowanie straty spowodowanej zniesieniem odliczalności składki zdrowotnej dla pracowników.
Istota mechanizmu
Ulga będzie polegała na odliczeniu od dochodu danej kwoty, której wysokość uzależniona będzie od poziomu rocznych przychodów, tj. biorąc pod uwagę zakres od 68 412 zł do 133 692 zł rocznie (odpowiednio od 5 701 zł do 11 141 zł miesięcznie). W kwotach tych przychodów nie będą uwzględniane przychody pomniejszane o 50% kosztów uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych lub rozporządzania przez nich tymi prawami, określone w art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT.
Ulga dla pracowników stosowana będzie w rozliczeniu rocznym oraz już przy obliczaniu zaliczek na podatek dochodowy przez zakłady pracy, które będą stosować ulgę za miesiące, w których podatnik uzyska od zakładu pracy przychody z tytułów, o których mowa powyżej. Wysokość ulgi dla pracowników będzie ustalana według dwóch odrębnych wzorów. Wybór tego właściwego będzie uzależniony od wysokości rocznych przychodów, a więc w pierwszym przedziale od 68 412 zł do 102 588 zł oraz w drugim przedziale od 102 589 zł do 133 692 zł. Czyli odpowiednio od 5 701 zł do 8 548 zł i od 8 549 zł do 11 141 zł miesięcznie.
Kwota ulgi dla pracowników w rozliczeniu rocznym dla pierwszego przedziału będzie obliczana następująco:
(przychody z pracy x 6,68%) – 4 566 zł
0,17
Dla drugiego przedziału kwota ulgi w rozliczeniu rocznym będzie wynosiła:
‑(przychody z pracy x 7,35%) + 9 829 zł
0,17
Z kolei na potrzeby miesięcznych obliczeń zaliczek na podatek dochodowy wysokość ulgi dla pierwszego przedziału będzie skalkulowana wg poniższego wzoru:
(A x 6,68%) – 380,50 zł
0,17
Dla drugiego przedziału wg poniższego wzoru:
‑(A x 7,35%) + 819,08 zł
0,17
- gdzie A oznacza uzyskane przez podatnika w roku podatkowym przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy (które podlegają opodatkowaniu zgodnie z art. 27 ustawy o PIT).
Należy stwierdzić, że dla dochodów poniżej ww. przedziału strata spowodowana brakiem odliczalności składki zdrowotnej będzie niwelowana nową wyższą kwotą wolną od podatku wynoszącą 30 000 zł. Z kolei, dla dochodów powyżej tego przedziału pracownicy będą płacili wyższy podatek.
Obliczenia miesięczne
Projektowany ust. 2a w art. 32 ustawy o PIT mówi o tym, że za miesiące, w których podatnik uzyskał w zakładzie pracy przychody z ww. tytułów w wysokości wynoszącej od 5 701 zł do 11 141 zł, płatnik (a więc zakład pracy) pomniejsza dochód tego pracownika o kwotę ulgi dla pracowników. Z tego wynika, że jeśli przykładowo wynagrodzenie pracownika w styczniu nie przekroczy kwoty 5 701 zł, to pracodawca nie uwzględni w tym miesiącu ulgi przy obliczaniu zaliczki na podatek dochodowy. W lutym pracownik zarobi 7 000 zł. W tej sytuacji pracodawca ulgę za ten miesiąc zastosuje. W marcu pracownik otrzyma wypłatę w wysokości 11 142 zł. W takim wypadku w marcu ulga znowu nie może być uwzględniona.
Obliczenia roczne
Jak wyżej wspomniano, pozostaje jeszcze ostateczne zastosowanie ulgi w rozliczeniu rocznym. Zgodnie z projektowanym ust. 4b, który będzie dodany do art. 26 ustawy o PIT, ulga dla pracowników w wysokości określonej na podstawie zawartej w rozliczeniu rocznym jest stosowana, jeżeli roczne przychody podatnika wynoszą co najmniej 68 412 zł i nie przekraczają kwoty 133 692 zł. W związku z tym jeśli roczne przychody pracownika zostaną przekroczone chociażby o 1 zł (przykładowo wyniosą 133 693 zł), to żadna ulga nie będzie przysługiwała. W takim wypadku pracownik będzie musiał dopłacić podatek w ramach zeznania rocznego. Może to spowodować, że pracownicy nie będą chcieli przyjmować grudniowych premii w obawie o przekroczenie limitu. Taka sama sytuacja wystąpi, gdy przychody podatnika będą przykładowo nawet o 1 zł mniejsze niż próg 68 412 zł (czyli 68 411 zł). Żeby to nastąpiło wystarczy, że przez 11 miesięcy pracownik będzie otrzymywał 5 701 zł, a w ostatnim miesiącu otrzyma 5700 zł wynagrodzenia.
Wybór właściwego wzoru i wyliczenie kwoty ulgi będzie wymagało dostosowania się działów kadrowych w zakładach pracy do nowych warunków. Co więcej, zarówno pracodawca jak i pracownik powinni śledzić na bieżąco kwoty wypłacanych wynagrodzeń, szczególnie jeśli podlegają one sporym fluktuacjom w celu sprawdzenia czy w danej sytuacji ulgę można zastosować.
Wydaje się, że wprowadzenie ulg dla tak szerokiej grupy podatników może budzić wątpliwości czy zasady ogólne, które spowodowały jej wdrożenie są sformułowane w sposób prawidłowy. Ponadto, zastosowanie skomplikowanych wzorów (w pierwszej wersji projektu ustawy wzory zawierały aż 8 miejsc po przecinku) jeszcze bardziej utrudni odnajdywanie się podatników w i tak już mało intuicyjnym systemie prawa podatkowego [1].
W tym kontekście można przytoczyć, że wg szóstej edycji międzynarodowego rankingu konkurencyjności systemów podatkowych, przygotowanym przez Tax Foundation, polski system podatkowy został oceniony jako trzeci najgorszy wśród uwzględnionych 36 państw OECD. Największymi problemami polskiego systemu podatkowego w świetle rankingu zostały wskazane przede wszystkim komplikacje związane z licznymi preferencjami i wyjątkami. Nietrudno zauważyć, że przedstawione wyżej zmiany mogą nie poprawić tej sytuacji [2].
[1] Na podstawie: Projekt ustawy zmieniającej oraz objaśnienia do tego projektu znajdujące się pod linkiem:
Dziennik Gazeta Prawna z dnia 9 sierpnia 2021 nr 152 (5560) – Podatkowy poniedziałek str. 1
[2] https://podatki.gazetaprawna.pl/artykuly/1493461,tax-foundation-polski-system-podatkowy.html
Autor: Mateusz Krawczyński
Młodszy konsultant podatkowy w Russell Bedford Poland. Absolwent studiów licencjackich na kierunku Logistyka oraz studiów magisterskich Szkoły Głównej Handlowej na kierunku Finanse i Rachunkowość. Wcześniejsze doświadczenie zawodowe w zakresie podatków zdobywał w jednej z firm z tzw. Wielkiej Czwórki. Specjalizuje się w podatku od towarów i usług, w szczególności pod kątem rozliczeń VAT w jednostkach samorządu terytorialnego.
