Klauzule opcyjnie typu call i put są powszechnie używane przez prawników zajmujących się obsługą transakcji fuzji i przejęć oraz kwestiami korporacyjnymi. Niejednokrotnie w przypadku umowy inwestycyjnej pomiędzy stronami transakcji nowy wspólnik/inwestor otrzymuje uprawnienie do skorzystania z określonej zgodnie z jego interesem opcji call lub put, co wynika z przyjętego celu inwestycyjnego.
Przedstawiona praktyka rynkowa jest powszechnie stosowana w większości zawieranych obecnie w obrocie umów inwestycyjnych, albowiem pozwala stronom na takie kształtowanie składu udziałowców/akcjonariuszy spółki, stanowiącej przedmiot umowy, aby pozostał on niezmienny nawet w przypadku chęci zbycia udziałów w spółce przez któregoś ze wspólników
Na wstępie należy wskazać, że doktryna prawa nie jest jednolita w zakresie kwalifikacji charakteru postanowień opcyjnych zawartych w treści określonej umowy. Część doktryny prawa uważa, że opcja jest pewną umową o charakterze umowy przedwstępnej, na podstawie której uprawniony może poprzez skorzystanie z opcji żądać zawarcia umowy sprzedaży akcji/udziałów w spółce, natomiast pozostała część doktryny uznaje, że umowa opcji jest w rzeczywistości jedynie ofertą, przez której trwanie oblat może skorzystać z uprawnienia do przyjęcia oferty, a tym samym żądać od oferenta sprzedaży/nabycia określonych w ofercie udziałów lub akcji, jednakże owe uprawnienie do przyjęcia oferty nie ma charakteru prawnokształtującego[1]. Ofertowy charakter postanowień opcyjnych typu call i put wskazuje P. Mazur, pisząc […] należy domniemywać, że postanowienia statutowe kreujące opcję put lub opcję call mają charakter ofertowy. Uznanie, że wyznaczają one umowę przedwstępną jest możliwe jedynie wówczas, gdy okoliczności sprawy w sposób jednoznaczny wskazują, iż intencją stron było nadanie im takiego właśnie charakteru[2]. Zgodnie z dominującym w doktrynie poglądem należy przyjąć, że w przypadku wyraźnego postanowienia stron w odniesieniu do przedmiotowych klauzul, będą one miały charakter jedynie ofertowy, dopiero w przypadku, gdy strony w sposób wyraźny postanowią odmiennie należy przyjąć pogląd o umownym, przedwstępny charakterze owych postanowień.
Po rozważeniu charakteru postanowień opcyjnych w ogólności odniosę się teraz do ich poszczególnych rodzajów, wskazując na typową dla danego rodzaju opcji konstrukcję. Najpopularniejszymi rodzajami są opcje typu call i put. W pierwszym przypadku uprawniony z opcji może żądać w określonym czasie od zobowiązanego do sprzedania mu udziałów/akcji przysługujących zobowiązanemu w danej spółce po określonej cenie. Natomiast w przypadku opcji typu put uprawniony z opcji może żądać od zobowiązanego z opcji, w określonym czasie, nabycia od niego udziałów lub akcji w określonej spółce. Do statutów zamkniętych spółek akcyjnych często wprowadza się opcje put, umożliwiające jednemu z akcjonariuszy sprzedaż posiadanych przez niego akcji w razie ziszczenia się określonych warunków, oraz opcje call, na podstawie których uprawniony akcjonariusz może we wskazanych okolicznościach domagać się nabycia akcji należących do innego akcjonariusza po z góry określonej cenie[3].
Przedstawiona powyżej praktyka rynkowa jest powszechnie stosowana w większości zawieranych obecnie w obrocie umów inwestycyjnych, albowiem pozwala stronom na takie kształtowanie składu udziałowców/akcjonariuszy spółki, stanowiącej przedmiot umowy, aby pozostał on niezmienny nawet w przypadku chęci zbycia udziałów w spółce przez któregoś ze wspólników, co zwiększa pewność inwestycji oraz ogranicza dostęp do spółki podmiotów trzecich z jednoczesną kumulacją udziałów przed dotychczasowych wspólników.
[1] A. Szlęzak [w]: A. Szlęzak, P. Mazur, Wybrane umowy w transakcjach mergers & acquisitions (share deals) w świetle KC i KSH, Warszawa, 2022.
[2] P. Mazur, Wybrane problemy związane ze stosowaniem opcji put oraz opcji call w statutach spółek akcyjnych, „Przegląd Prawa Handlowego”, nr 9, 2020.
[3] Ibidem.
