Obowiązek opodatkowania wygranej
Z zasady mało który napływ przychodów nie podlega pod opodatkowanie. Chociaż liczba zwolnień jest duża, to nadal wiele sposobów nabycia nie ucieknie przed tym przykrym obowiązkiem. Podobnie jest w przypadku wygranej i to niezależnie, czy mowa o konkursie, grze, zakładach wzajemnych, czy innej formie premiowej sprzedaży. Zgodnie z artykułem 30 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 z późn. zm., dalej: Ustawa o PIT), należy się zryczałtowany podatek w wysokości 10% wygranej lub nagrody[1]. Niezależnie, czy jest to wygrana w formie pieniężnej, czy rzeczowej.
W tym drugim wypadku wartość podatku określa się od wysokości rynkowej wyceny przedmiotu wygranej. Płatnikiem podatku zryczałtowanego jest organizator konkursu. W wypadku kwoty pieniężnej jest ona pobierana najczęściej przed wypłatą i zwycięzca otrzymuje już wartość „czystą” wygranej. Inaczej wygląda sprawa z nagrodą rzeczową, gdzie zgodnie z art. 41 ust. 7 ustawy o PIT podatnik przed odbiorem takiej nagrody jest obowiązany wpłacić płatnikowi zaliczkę albo pełną kwotę należnego podatku przed udostępnieniem wygranej.
Przepisy przewidują jednak również dość istotne zwolnienie przedmiotowe. Art. 21 ust. 1 pkt 68 ustawy o PIT wskazuje bowiem, że wartość wygranych w konkursach i grach organizowanych i emitowanych (ogłaszanych) przez środki masowego przekazu (prasa, radio i telewizja) oraz konkursach z dziedziny nauki, kultury, sztuki, dziennikarstwa i sportu, a także nagród związanych ze sprzedażą premiową towarów lub usług – jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych lub nagród nie przekracza kwoty 2000 zł; zwolnienie od podatku nagród związanych ze sprzedażą premiową towarów lub usług nie dotyczy nagród otrzymanych przez podatnika w związku z prowadzoną przez niego pozarolniczą działalnością gospodarczą, stanowiących przychód z tej działalności. Pytanie jednak jak to zwolnienie stoi w relacji z ogólnym obowiązkiem opodatkowania ryczałtem udziału w konkursach? Czy każda wygrana w konkursie podlega pod takie opodatkowanie? Ustawa o PIT bowiem w innym miejscu wskazuje na odrębny sposób opodatkowania z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa[2].
W celu rozwiązania tego problemu warto zastosować poniższą hierarchię zasad opodatkowania przychodów[3]:
- pierwszorzędne znaczenie ma, biorąc pod uwagę duży zakres zastosowania wygranych, czyli nagród pieniężnych, art. 30 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.f.;
- w drugiej kolejności rozważyć trzeba ewentualne zastosowanie art. 13 pkt 2 i art. 22 ust. 9 pkt 4 u.p.d.o.f., jeśli w grę wchodzą konkursy z dziedziny nauki, kultury i sztuki lub dziennikarstwa, a jednocześnie brak możliwości uznania branego pod uwagę przychodu za wygraną w konkursie (w tym kontekście na uwagę zasługują w szczególności sytuacje, w których uczestnik konkursu, np. dyplomowany artysta muzyk występuje w konkursie artystycznym przeznaczonym dla profesjonalistów, wobec czego jego udział w konkursie może być traktowany jako element osobiście wykonywanej działalności zawodowej);
- w przypadku gdy dwa powyższe mechanizmy opodatkowania okażą się nieadekwatne (brany pod uwagę konkurs nie jest konkursem z dziedziny nauki, kultury i sztuki lub dziennikarstwa, a przychód nie ma charakteru wygranej w konkursie), zasadne wydaje się potraktowanie takiego konkursowego przychodu jako jednego z przypadków przychodu z innych źródeł, tym bardziej że ustawodawca wyraźnie wymienia wśród nich nagrody i inne nieodpłatne świadczenia, nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i art. 17 u.p.d.o.f. (por. art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.).
Zwolnienie z opodatkowania sprzedaży wygranej
Po opodatkowaniu wygranej i stwierdzeniu jej rzeczowej nieprzydatności, należy rozpatrzyć drugi moment zainteresowania organu podatkowego, czyli moment sprzedaży nabytej rzeczy. Zasady opodatkowania w tym wypadku są proste i nie wymagające dogłębnej analizy, ale organy w swoich interpretacjach stworzyły dla podatników dodatkową furtkę, z której mogą skorzystać.
Najpierw należy jednak omówić zasadę ogólną. Stanowi ona, że źródłem przychodu podatnika jest odpłatne zbycie, m. in. środka transportu albo innej rzeczy. Ale opodatkowaniu podlega tylko sprzedaż w określonej ramie czasowej. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT, w przypadku nieruchomości i praw majątkowych[4] okres ten wynosi pięć lat, zaś w przypadku innych rzeczy pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie. Oznacza to, że zbycie po dłuższym okresie własności z takiego opodatkowania będzie zwolnione. Dodatkowym warunkiem jest dokonanie takiej sprzedaży nie w następstwie działalności gospodarczej.
Organy podatkowe potwierdziły jednak, m. in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 29 maja 2023 r., nr sygn. 0112-KDWL.4011.1.2023.2.WS, że nie ma obowiązku zapłaty podatku dochodowego z tytułu zbycia, gdy koszty nabycia przewyższały wartość sprzedaży. Przedmiotem interpretacji była sprzedaż samochodu wygranego w loterii przed granicznym terminem 6 miesięcy. Organ zgodził się w tym względzie z podatnikiem, że za wysokość kosztu nabycia samochodu należy wskazać jego wartość z momentu nabycia, od której to wyznaczany był podatek ryczałtowy w wysokości 10%.
Jeżeli zatem wysokość zbycia będzie niższa od jego wartości rynkowej z momentu nabycia, nie powstanie dochód do opodatkowania, gdyż podatnik dokona „zbycia ze stratą”. Jest to zgodne z normą wyznaczoną w art. 19 ust. 1 ustawy o PIT. Należy jednak pamiętać, że zdanie drugie tego przepisu wskazuje, że Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.
Pamiętać należy również o obowiązkach deklaracyjnych w tym zakresie. Mimo braku zobowiązania do zapłaty podatku dochodowego, na podatniku ciąży obowiązek wykazania w zeznaniu rocznym przychodu z tytułu sprzedaży nagrody, kosztów uzyskania przychodu poniesionych w celu uzyskania przychodu oraz wyniku (różnicy) tych dwóch elementów, tj. dochodu lub straty.
[1] Mowa tutaj oczywiście o wygranych zwykłych osób fizycznych. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą należałoby to zakwalifikować do odrębnego źródła przychodów, por. wyrok NSA z 27 marca 2019 r. nr sygn. I OSK 1559/17.
[2] Art. 13 pkt 2 ustawy o PIT.
[3] R. Golat, Opodatkowanie nagród uzyskanych w konkursach, ABC.
[4] Przepis wymienia w tym wypadku: nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości; spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej; prawa wieczystego użytkowania gruntów.
