Co więcej, spółki międzynarodowe traktowane są w jurysdykcjach offshore niejako "eksterytorialnie" - pod warunkiem, że ich działalność jest prowadzona całkowicie poza państwem (terytorium) ich inkorporacji lokalna władza sama wyzbywa się jakichkolwiek uprawnień kontrolno-nadzorczych wobec tych spółek. Brak jest także publicznie dostępnych rejestrów, w których widniałyby dane członków zarządu, sekretarza, czy udziałowców tych spółek. Ponadto, posiedzenia zarządu mogą odbywać się w dowolnym miejscu na świecie, także przy użyciu środków łączności elektronicznej. Brak jest także wymogu prowadzenia i gromadzenia jakiejkolwiek dokumentacji spółki w państwie (terytorium) jej inkorporacji, w tym danych dotyczących jej rachunków bankowych, które mogą znajdować się w dowolnym miejscu na świecie. Najważniejszym "przywilejem", jakim jurysdykcje offshore obdarzają spółki międzynarodowe inkorporowane na ich terytoriach, jest bezwzględne zwolnienie z opodatkowania. Na szczególną uwagę zasługuje również fakt, że praktycznie wszystkie bez wyjątku jurysdykcje offshore mają anglosaski system prawny lub w znacznej mierze oparty na anglosaskich fundamentach. Z tego względu jednym z najważniejszych punktów "oferty legislacyjnej" tych jurysdykcji, adresowanych do podmiotów zagranicznych, jest respektowanie instytucji powiernictwa w modelu anglosaskim. Oznacza to, iż osoba inkorporująca spółkę o charakterze "international company" w danej jurysdykcji offshore i będąca jej rzeczywistym beneficjentem, może przekazać formalnoprawną własność udziałów w tej spółce (ang. legal ownership) na rzecz powiernika, który będzie najczęściej sprawował także funkcje zarządu powierniczego. Jednocześnie własność materialnoprawna (ang. equitable ownership) pozostanie w rękach powierzającego - rzeczywistego beneficjenta, który de facto będzie sprawował faktyczny zarząd nad tą spółką. Wszystkie decyzje dotyczące działalności takiej spółki będą bowiem podejmowane przez jej rzeczywistego beneficjenta, a w dalszej kolejności będą one automatycznie przyjmowane przez zarząd powierniczy jako własne na podstawie wyraźnych i częstokroć pisemnych dyspozycji rzeczywistego beneficjenta. Ujawnienie jakichkolwiek informacji o rzeczywistym beneficjencie spółek międzynarodowych jest niedopuszczalne na gruncie lokalnego ustawodawstwa, a co więcej jest to praktycznie niemożliwe, jako że lokalne władze nie posiadają i nie mogą pozyskać informacji o rzeczywistym beneficjencie spółek międzynarodowych ukrytym za strukturą powierniczą. Szacunki dotyczące skali ww. patologii międzynarodowego obrotu gospodarczego, choć różne, wskazują na wielkości istotne w skali makroekonomicznej, sięgające kilku procent światowego PKB.
Zestawienie powyższych atrybutów ustawodawstwa państw (terytoriów) stosujących szkodliwą konkurencję podatkową z całkowitym brakiem współpracy międzynarodowej sprawiał, iż jeszcze kilka lat temu jakiekolwiek próby przeciwdziałania ww. patologiom międzynarodowego obrotu gospodarczego były niejako "z góry" skazane na porażkę. Tym bardziej w realiach międzynarodowego kryzysu finansowego niezmiernie ważne było rozpoczęcie procesu podpisywania przez te jurysdykcje umów o wymianie informacji w sprawach podatkowych, które w założeniu międzynarodowej społeczności miały zapewnić pełną pomoc prawną i wymianę informacji ze strony oaz podatkowych. Proces ten rozpoczął się w październiku 2008 r., nabierając zdecydowanie większej dynamiki w kwietniu 2009 r., kiedy podczas szczytu grupy G20 został przedstawiony przez OECD raport o postępie w implementacji międzynarodowo uzgodnionego standardu podatkowego9 Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż już podczas konferencji paryskiej dostrzeżony został problem braku współpracy międzynarodowej w sprawach podatkowych i karnoskarbowych ze strony jurysdykcji offshore, jako kryterium o podstawowym znaczeniu. Nowa lista rajów podatkowych, która miała być zaktualizowana przez OECD, miała bowiem być oparta przede wszystkim o to właśnie kryterium, a nie jak miało to miejsce w przypadku poprzednich list oaz podatkowych w oparciu o kryterium poziomu opodatkowania w poszczególnych jurysdykcjach. W ten sposób po raz pierwszy w historii zjawiska szkodliwej konkurencji podatkowej aspekt podatkowy nabrał niejako drugoplanowego znaczenia jako kryterium przesądzające o szkodliwości podatkowej danej jurysdykcji. Podczas konferencji paryskiej wprost został wyrażony pogląd, iż na nowej liście rajów podatkowych powinny znaleźć się takie państwa (terytoria), które przy wysokim poziomie opodatkowania podatkami dochodowymi, odmawiają międzynarodowej współpracy w sprawach podatkowych i karno-skarbowych, posiadając przy tym restrykcyjne regulacje dotyczące tajemnicy bankowej, które częstokroć uniemożliwiają udzielenie jakichkolwiek informacji organom innych państw. Stwierdzenie to odnosiło się m.in. do Szwajcarii, Luksemburga i Liechtensteinu. W efekcie działań podjętych przez międzynarodową społeczność, a w szczególności przez państwa grupy G20, oazy podatkowe podpisały w kolejnych latach ponad 500 umów międzynarodowych gwarantujących z ich strony pewien zakres międzynarodowej współpracy podatkowej. Działania te objęły także Polskę, która niezależnie od umów o wymianie informacji w zakresie opodatkowania dochodów osób fizycznych, podpisała do dnia dzisiejszego 14 umów o wymianie informacji dla celów podatkowych z rajami podatkowymi, spośród których jedynie 8 weszło w życie do dnia dzisiejszego. Kolejno zawierane były umowy z Wyspą Man, Jersey, Guernsey, San Marino, Andorą, Wspólnotą Dominiki, Grenadą, Gibraltarem, Belize, Wspólnotą Bahamów, Liberią, Bermudami, Brytyjskimi Wyspami Dziewiczymi oraz Kajmanami. Pomimo pewnych odrębności co do zakresu przedmiotowego poszczególnych umów, stanowią one kalkę legislacyjną Modelowej Umowy OECD o wymianie informacji w sprawach podatkowych, zwłaszcza w zakresie regulacji kluczowych z perspektywy efektywnej wymiany informacji podatkowych pomiędzy odpowiednimi organami innych umawiających się państw (terytoriów). Podobnie jak ma to miejsce w przypadku umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, zarówno konstrukcja Modelowej Umowy OECD o wymianie informacji w sprawach podatkowych, jak i zawieranych na jej podstawie umów dwustronnych, oderwana jest od prawa krajowego jurysdykcji offshore. Tymczasem na styku postanowień poszczególnych umów o wymianie informacji w sprawach podatkowych oraz prawa krajowego państw (terytoriów) stosujących szkodliwą konkurencję podatkową dochodzi do niechcianych przez międzynarodową społeczność rozbieżności pomiędzy zakładanym i rzeczywistym zakresem tej współpracy. Analiza tych nieprawidłowości wymaga uprzedniego przedstawienia kluczowych z tej perspektywy zapisów Modelowej Umowy OECD o wymianie informacji w sprawach podatkowych.
Zgodnie z postanowieniami art. 1 Umowy Modelowej OECD odpowiednie władze umawiających się państw mają obowiązek udzielać sobie nawzajem informacji podatkowych dotyczących realizacji obowiązków podatkowych, dokonywania wymiaru podatków i ich poboru, zwrotów oraz egzekucji należności podatkowych, a także postępowania bądź śledztwa prokuratorskiego w sprawach podatkowych. Powyższe informacje mają status informacji poufnych. Powyższa regulacja konstytuuje zatem współpracę zarówno w zakresie spraw o stricte podatkowym charakterze, jak i spraw karnoskarbowych. Dalsza część regulacji art. 1 Umowy Modelowej OECD stanowi, że żadne prawa ani gwarancje prawne zabezpieczające osoby na podstawie przepisów prawa lub praktyki administracyjnej państwa, do którego drugie umawiające się państwo wystąpiło z żądaniem udzielenia informacji dotyczących tych osób, nie mogą utrudniać bądź wstrzymywać efektywnej wymiany informacji podatkowych pomiędzy umawiającymi się państwami. Powyższa regulacja jest podyktowana tym, że jednym z podstawowych atrybutów jurysdykcji offshore jest zróżnicowanie prawnopodatkowego statusu podmiotów krajowych (podlegających opodatkowaniu najczęściej na kilkunastoprocentowym poziomie) oraz spółek międzynarodowych (całkowicie zwolnionych z opodatkowania). Wziąwszy pod uwagę historyczne doświadczenia dotyczące tajemnicy bankowej oraz restrykcyjnych lokalnych regulacji dotyczących definicji "przestępstwa", a zwłaszcza "przestępstwa karnoskarbowego" w świetle wewnętrznego prawodawstwa niektórych państw (terytoriów), przepis art. 5 pkt 1 Umowy Modelowej nakłada na umawiające się państwa (terytoria) obowiązek udzielania sobie nawzajem na żądanie informacji określonych w art. 1, bez względu na to, czy dotyczą działania, które stanowiłoby na gruncie prawa tego państwa przestępstwo, gdyby to działanie zostało dokonane w tym państwie. Powyższa regulacja jest podyktowana tym, że częstokroć organom aparatu skarbowego oraz wymiaru sprawiedliwości wielu państw raje podatkowe odmawiały udzielenia wnioskowanych informacji z uwagi na fakt, iż dane działanie podatnika państwa - wnioskodawcy nie stanowiło przestępstwa karnoskarbowego w świetle prawa państwa (terytorium), które otrzymało wniosek w powyższym zakresie. Ograniczenie to dotyczyło także przestępstwa prania pieniędzy i to nie tylko w oazach podatkowych, ale również w niektórych państwach rozwiniętych o wysokim poziomie opodatkowania podatkami dochodowymi.
Kolejną grupą regulacji Umowy Modelowej OECD są postanowienia jej art. 2, art. 5 i art. 7, dotyczące zasad, warunków, trybu oraz ograniczeń wzajemnej pomocy prawnej i wymiany informacji pomiędzy umawiającymi się państwami (terytoriami). Regulacje te mają kluczowe znaczenie dla określenia rzeczywistego zakresu współpracy w sprawach podatkowych pomiędzy umawiającymi się stronami. Wynika to z faktu odwołania się w nich do prawa krajowego umawiających się państw (terytoriów), które musi dopuszczać możliwość pozyskania określonych danych, które mają być przedmiotem międzypaństwowej wymiany informacji. W ten sposób regulacje prawa krajowego państw (terytoriów) stosujących szkodliwą konkurencję podatkową stają się faktyczną podstawą prawną wymiany informacji w trybie określonym w Umowie Modelowej OECD i zawartych na jej podstawie umowach międzynarodowych.
źródło: "Międzynarodowe unikanie opodatkowania dochodu i jego regulacje w prawie polskim" Difin SA
