Obecnie brak jest takiego ograniczenia i organy podatkowe mają możliwość dokonania czynności sprawdzających nie tylko u bezpośrednich kontrahentów podatnika, ale także u wszystkich podmiotów, którzy sprzedali lub nabyli towar lub usługę. Oznacza to, że w ramach kontroli krzyżowej organy podatkowe, w ramach postępowania podatkowego bądź kontroli podatkowej, mogą zweryfikować wszystkie transakcje (cały łańcuch sprzedaży). Ważne jest przy tym, aby towar lub usługa, na każdym etapie sprzedaży, był tym samym towarem lub usługą, który nabył lub sprzedał podatnik względem którego prowadzone jest postępowanie podatkowe bądź kontrola podatkowa.
Jednak, aby doszło do kontroli krzyżowej muszą zostać spełnione pewne warunki. Przede wszystkim organ podatkowy nie może przeprowadzić kontroli krzyżowej u każdego kontrahenta podatnika. Taka kontrola może mieć miejsce jedynie w sytuacji, gdy sprzedającym lub kupującym jest przedsiębiorca (podmiot wykonujący działalność gospodarczą). Tym samym, kontrola krzyżowa nie będzie mogła mieć miejsca, jeżeli kontrahentem podatnika będzie osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej lub taką działalność prowadząca jednak nabywająca towary lub usługi nie dla celów przedsiębiorstwa, lecz prywatnych. W szczególności czynności sprawdzające nie będą mogły być przeprowadzone względem osób, dla których sprzedaż została zrejestrowana za pomocą kasy fiskalnej. Oznacza to, że przedmiotem kontroli krzyżowej będzie – co do zasady – ten obrót, który dokumentowany jest poprzez wystawienie faktury VAT.
Przeprowadzając tego rodzaju czynności organ podatkowy może zobowiązać podmiot uczestniczący w obrocie danego rodzaju towarem lub usługą jedynie do przedłożenia dokumentów związanych z daną transakcją. Wynika z tego, że organ może żądać w szczególności przedstawienia umowy na podstawie, której dokonano sprzedaży albo zakupu oraz faktury dokumenującej transakcję. W praktyce nie rzadko zdarzą się, że w ramach kontroli krzyżowej organ podatkowy wzywa także, poza przedłożeniem dokumentów, do udzielenia wyjaśnień, mimo że przepisy nie dają mu takiej możliwości. W takiej sytuacji, brak udzielenia odpowiedzi na zadane przez organ pytania nie powinien odnieść negatywnych skutków, w szczególności nie powinno dojść do nałożenia kary porządkowej.
Zasadą jest, że kontrola krzyżowa może być przeprowadzona w ramach toczącego się postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej.
Kontrola krzyżowa a zwrot podatku VAT
Kontrolą krzyżową mogą być również objęci kontrahenci podatnika, który zwrócił się do urzędu skarbowego o zwrot podatku VAT. Kontrola ta może mieć miejsce mimo braku wszczęcia postępowania podatkowego albo kontroli podatkowej. W takiej sytuacji, do kontroli krzyżowej dojdzie w ramach weryfikacji zasadności zwrotu podatku odbywającej się w trakcie czynności sprawdzających.
Autor:
Rafał Dąbrowski
Starszy Manager w Dziale Doradztwa Podatkowego. Prawnik, Doradca podatkowy, Doradca restrukturyzacyjny. W Russell Bedford odpowiedzialny za Departament Doradztwa Podatkowego. Od 2011 roku zajmuje się doradztwem dla wiodących firm z różnych sektorów gospodarki. W szczególności specjalizuje się w doradztwie dla branży stalowej, paliwowej, budowlanej, transportowej, nieruchomości oraz IT. Prelegent konferencji oraz szkoleń dotyczących prawa podatkowego. Autor licznych artykułów o tematyce podatkowej publikowanych w prasie branżowej.
