Nowe wymogi dotyczące przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu 

Niestety w zakresie stosowania Ustawy w praktyce nie ma rozwiązania „one size fits all” – każda transakcja, klient, nawiązanie relacji gospodarczych – wymagają indywidualnego podejścia i indywidualnej oceny tego czy mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu, lub też wspieraniem innego przestępstwa.

Należy pamiętać, że na żądanie organów (GIIF) to Instytucje Obowiązane wykazują, że zastosowały odpowiednie środki bezpieczeństwa finansowego przy uwzględnieniu poziomu rozpoznanego ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z danymi stosunkami gospodarczymi lub z transakcją okazjonalną

Kogo obejmują nowe obowiązki

W nowej ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (Dz. U. z 2018r. poz. 723, zwanej dalej: „Ustawą”), dość szeroko wskazano katalog Instytucji Obowiązanych, czyli podmiotów, które mają bezwzględnie stosować przepisy Ustawy w ramach wykonywanej działalności gospodarczej, w tym zawodowej.

Są to nie tylko instytucje finansowe, ale także:

• zakłady ubezpieczeń i pośrednicy ubezpieczeniowi w zakresie ubezpieczeń na życie

• przedsiębiorcy prowadzący działalność kantorową, usługi wymiany walut lub pośredniczenia w wymianie walut, 

• podmioty prowadzące działalność gospodarczą dotyczącą wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi,

• notariusze w zakresie określonych czynności dokonywanych w formie aktu notarialnego,

• adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni, w określonym w Ustawie zakresie, w tym w zakresie, w jakim świadczą na rzecz klientów będących spółkami kapitałowymi pomoc prawną (co wskazuje na dość szerokie ujęcie zakresu spraw, w których stosowana ma być Ustawa); obowiązki nie dotyczą radców prawnych i prawników zagranicznych wykonujących zawód w ramach stosunku pracy lub stosunku służbowego w urzędach samorządowych czy państwowych,

• doradcy podatkowi (w zasadzie w zakresie wszystkich aspektów wykonywania zawodu),

• biegli rewidenci,

• przedsiębiorcy świadczący usługi tworzenia osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, pełnieniu funkcji członka zarządu, zapewnienia siedziby lub adresu, działaniu lub umożliwieniu działania jako powiernik trustu, działaniu lub umożliwieniu działania jako osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym,

• podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych;

• pośrednicy w obrocie nieruchomościami;

• operatorzy pocztowi,

• podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach ,

• fundacje, w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, 

• stowarzyszenia, w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro,

• przedsiębiorcy w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro,

• przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą na udostępnianiu skrytek sejfowych,

• instytucje pożyczkowe.

Środki Bezpieczeństwa Finansowego

Instytucje Obowiązane mają obowiązek stosować w swojej działalności Środki Bezpieczeństwa Finansowego („ŚBF”), które obejmują:

1) identyfikację klienta oraz weryfikację jego tożsamości;

2) identyfikację beneficjenta rzeczywistego oraz podejmowanie uzasadnionych czynności w celu:

a) weryfikacji jego tożsamości,

b) ustalenia struktury własności i kontroli - w przypadku klienta będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej;

3) ocenę stosunków gospodarczych i, stosownie do sytuacji, uzyskanie informacji na temat ich celu i zamierzonego charakteru;

4) bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta, w tym:

a) analizę transakcji przeprowadzanych w ramach stosunków gospodarczych w celu zapewnienia, że transakcje te są zgodne z wiedzą instytucji obowiązanej o kliencie, rodzaju i zakresie prowadzonej przez niego działalności oraz zgodne z ryzykiem prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanym z tym klientem,

b) badanie źródła pochodzenia wartości majątkowych będących w dyspozycji klienta - w przypadkach uzasadnionych okolicznościami,

c) zapewnienie, że posiadane dokumenty, dane lub informacje dotyczące stosunków gospodarczych są na bieżąco aktualizowane.

Istotne, aby przed nawiązaniem stosunków gospodarczych lub przed przeprowadzeniem transakcji okazjonalnej, podmioty, które mają stosować przepisy Ustawy, poinformowały klienta o przetwarzaniu jego danych osobowych. 

Instytucje Obowiązane mają obowiązek stosować ŚBF w stosunku do klientów podczas:

1) nawiązywania stosunków gospodarczych;

2) przeprowadzania transakcji okazjonalnej:

a) o równowartości 15 000 euro lub większej, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane, lub

b) która stanowi transfer środków pieniężnych na kwotę przekraczającą równowartość 1000 euro;

3) przeprowadzania gotówkowej transakcji okazjonalnej o równowartości 10 000 euro lub większej, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane - w przypadku przedsiębiorców w zakresie w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce

4) obstawiania stawek oraz odbioru wygranych o równowartości 2000 euro lub większej, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się ze sobą powiązane,

5) podejrzenia prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;

6) wątpliwości co do prawdziwości lub kompletności dotychczas uzyskanych danych identyfikacyjnych klienta.

Postępowanie Instytucji Obowiązanej

1. przede wszystkim ma obowiązek stosować Środki Bezpieczeństwa Finansowego,

2. powinna uwzględniać w szczególności (ale nie wyłącznie) czynniki dotyczące: 1) rodzaju klienta; 2) obszaru geograficznego; 3) rodzaju produktów, usług i sposobów ich dystrybucji; 4) poziomu wartości majątkowych deponowanych przez klienta lub wartości przeprowadzonych transakcji; 5) celu, regularności lub czasu trwania stosunków gospodarczych.

3. przy ocenie prawdopodobieństwa prania pieniędzy i finansowania terroryzmu kierować się własnym doświadczeniem życiowym i zawodowym, oraz czynnikami behawioralnymi.

Należy pamiętać, że na żądanie organów (GIIF) to Instytucje Obowiązane wykazują, że zastosowały odpowiednie środki bezpieczeństwa finansowego przy uwzględnieniu poziomu rozpoznanego ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z danymi stosunkami gospodarczymi lub z transakcją okazjonalną. W praktyce sprowadza się to do wykazania, że na bieżąco gromadzono i dokonywano oceny pozyskanych danych i podjęto starania o ich uzyskanie. Spełnienie tych obowiązków można dokumentować np. za pomocą formularza KYC i stosownej tabeli z przeprowadzonej oceny, dokumentów z właściwych rejestrów, kopii pełnomocnictw, dokumentów tożsamości, pozyskanych oświadczeń klienta/kontrahenta.