Pomimo wielu wydanych na przestrzeni kilkudziesięciu lat orzeczeń i stanowisk doktryny w tym zakresie, stanowiących próbę zdefiniowania kradzieży zuchwałej, sam przepis wzbudzał kontrowersje, dlatego zdecydowano się z niego zrezygnować w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny. Teraz instytucja ta ma powrócić za sprawą nowelizacji kodeksu karnego. W ustawie z dnia 13 czerwca 2019 roku o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw został wprowadzony przepis 115 § 9a, który opisuje przestępstwo zwane kradzieżą szczególnie zuchwałą oraz art. 278 a kodeksu karnego, który określa odpowiedzialność karną za to przestępstwo.
Do kradzieży zuchwałej nie ma zastosowania wypadek mniejszej wagi, co powoduje, że przestępstwo to jest traktowane gorzej niż kradzież w włamaniem, rozbój, kradzież rozbójnicza czy wymuszenie rozbójnicze
Znamiona kradzieży zuchwałej
Orzecznictwo w czasach obowiązywania przepisu o kradzieży zuchwałej wypracowało następujące znamiona: intensywność działania, uszkodzenie odzieży w celu popełnienia kradzieży, działanie obliczone na zastraszenie i zaskoczenie otoczenia, użycie siły fizycznej, ryzykowne wejście przez dach i okienko oraz plądrowanie mieszkania w obecności śpiącego pokrzywdzonego, wyzywająca i lekceważąca postawa wobec otoczenia, skierowanie przemocy na przedmiot lub zastraszenie pokrzywdzonego, jawność działania, pozbawienie pokrzywdzonego swobody ruchu i uniemożliwienie mu poszukiwania przedmiotu, postawa sprawcy obliczona na zaskoczenie czy zastraszenie pokrzywdzonego, połączona z wykorzystaniem szybkości, zręczności i przebiegłości, bezczelność postępowania, nieliczenie się sprawcy z obecnością otoczenia (vide: Stanisław Łagodziński, Agresywność działania sprawcy jakoczynnik konstytuujący szczególną zuchwałość z art. 208 k.k., Palestra 21/11(239), 29-39, 1977).
Kradzież zuchwała w założeniach nowelizacji kodeksu karnego
W akcie prawnym z dnia 13 czerwca 2019 roku Ustawodawca zdefiniował kradzież zuchwałą, którą jest (zgodnie z nową ustawą):
„1) kradzież, której sprawca swoim zachowaniem wykazuje postawę lekceważącą lub wyzywającą wobec posiadacza rzeczy lub innych osób lub używa przemocy innego rodzaju niż przemoc wobec osoby, w celu zawładnięcia mieniem,
2) kradzież mienia ruchomego znajdującego się bezpośrednio na osobie lub w noszonym przez nią w czasie czynu ubraniu albo przenoszonego przez tę osobę lub znajdującego się w przenoszonych przez tę osobę przedmiotach".
W tym miejscu podkreślić należy, że znamiona przestępstwa kradzieży szczególnie zuchwałej są nadal niedookreślone, nieprecyzyjne i dają bardzo szerokie możliwości jej zastosowania.
Wskazana w definicji przestępstwa „postawa lekceważąca wobec posiadacza rzeczy” może być zastosowana przez sąd w każdym przypadku, gdyż osoba dokonująca kradzieży zawsze wykazuje postawę lekceważącą w stosunku do osoby okradzionej. Organy ścigania zawsze będą dążyły w toku postępowania do wykazania i prowadzenia postępowania taki sposób aby, udowodnić, że doszło do popełnienia kradzieży zuchwałej, zagrożonej wyższą karą aniżeli kradzież zwykła.
Ponadto istotne jest, że kradzież jest przestępstwem przepołowionym, co oznacza, że kradzież rzeczy ruchomej, jeżeli wartość jej nie przekracza wartości 500 złotych, jest kwalifikowana jako wykroczenie, jednakże powyżej wskazanej wartości jest to już występek. Takiej granicy nie mamy w przypadku kradzieży szczególnie zuchwałej.
Dodatkowo odpowiedzialność karna za to przestępstwo jest zdecydowanie wyższa niż za zwykłą kradzież, gdyż obecnie miałoby to plasować się w granicach od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności.
W związku z tym może dojść do wielu nadużyć, gdyż oskarżony nie będzie miał żadnych argumentów, żeby wykazać, że kradzież przez niego dokonana nie była szczególnie zuchwała. Dodatkowo wskazać należy, że do kradzieży zuchwałej nie ma zastosowania wypadek mniejszej wagi, co powoduje, że przestępstwo to jest traktowane gorzej niż kradzież w włamaniem, rozbój, kradzież rozbójnicza czy wymuszenie rozbójnicze.
Dlatego niezrozumiałe jest działanie ustawodawcy i przywrócenie instytucji kradzieży zuchwałej.
Autor: Sylwia Jaszczuk, adwokat, współpracownik Russell Bedford Poland
