Wątpliwości wokół projektu ustawy antylichwiarskiej

Dnia 30 listopada 2021 r. Rząd przyjął Rząd przyjął projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania lichwie (projekt nr UD286). Zgodnie z komunikatem zawartym na stronie  Kancelarii Prezesa Rady Ministrów celem projektu jest likwidacja nieprawidłowości na runku pożyczek pozabankowych. Projekt zakładać ma m. in wprowadzenie regulacji dotyczących:

1) limitów kosztów pozaodsetkowych dla kredytu konsumpcyjnego i pożyczek pieniężnych; 

2) definicji legalnej kosztów pozaodsetkowych udzielenia świadczenia pieniężnego;

3) stosowania zabezpieczeń spłaty pożyczek pieniężnych;

4) nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad instytucjami pożyczkowymi w zakresie udzielania kredytu konsumenckiego. 

Projekt co do zasady przewiduje sześciomiesięczny okres vacatio legis.

Należy stwierdzić, że nieuzasadnione odstąpienie od procedury notyfikacji w stosunku do projektu ustawy antylichwiarskiej może pociągnąć za sobą poważne konsekwencje dla uczestników obrotu, w tym dla osób, które przepisy projektu mają zasadniczo chronić

Możliwe konsekwencje braku notyfikacji

Obowiązek notyfikacji przepisów prawa krajowego statuują aktualnie przepisy Dyrektywy (UE) 2015/1535 Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 9 września 2015 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego, Dz.Urz. UE L 241 z 17.09.2015 (wcześniej dyrektywa 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r.). Obowiązek dotyczy przepisów technicznych, które art. 1 ust. 1 lit f) dyrektywy z 9 września 2015 r. definiuje jako specyfikacje techniczne i inne wymagania bądź zasady dotyczące usług, włącznie z odpowiednimi przepisami administracyjnymi, których przestrzeganie jest obowiązkowe, de jure lub de facto, w przypadku wprowadzenia do obrotu, świadczenia usługi, ustanowienia operatora usług lub korzystania w państwie członkowskim lub na przeważającej jego części, jak również przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne państw członkowskich, z wyjątkiem określonych w art. 7, zakazujące produkcji, przywozu, wprowadzania do obrotu lub stosowania produktu lub zakazujące świadczenia bądź korzystania z usługi lub ustanawiania dostawcy usług.

Jeszcze na kanwie poprzedniej dyrektywy Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 30 kwietnia 1996 r., wydanym w sprawie C‑194/94 CIA Security, przesądził, że przepisy unijne statuujące obowiązek notyfikacji są jasne i jednoznaczne, a tym samym mogą być bezpośrednio stosowane. W wyroku Trybunał Sprawiedliwości przyjął, że „uchybienie proceduralne przy przyjmowaniu danych przepisów technicznych powoduje bezskuteczność tych przepisów technicznych, co oznacza, że nie można się na nie powołać wobec jednostek”. Stanowisko to pozostaje aktualne w obecnym stanie prawnym.

Na polu prawa krajowego, jako przykład naruszenie procedury notyfikacji można wskazać  brak notyfikacji przepisów ustawy o grach hazardowych w 2009 r, co stwierdzone zostało w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 lipca 2012 r. wydanym w połączonych sprawach C-213/11, C-214/11 i C-217/11 Fortuna i inni przeciwko Polsce. Konsekwencją tego naruszenia była czasowa niemożność stosowania art. 107 Kodeksu karnego skarbowego.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że nieuzasadnione odstąpienie od procedury notyfikacji w stosunku do projektu ustawy antylichwiarskiej może – w przypadku następczego stwierdzenia technicznego charakteru przepisów projektu – pociągnąć za sobą poważne konsekwencje dla uczestników obrotu, w tym dla osób, które przepisy projektu mają zasadniczo chronić. W przypadku ewentualnego sporu pomiędzy pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą, ten ostatni nie będzie bowiem mógł skutecznie powołać się przed sądem na treść przepisów technicznych.

[1]http://konfederacjalewiatan.pl/dla_mediow/informacje_prasowe/projekt_ustawy_antylichwiarskiej_bez_konsultacji_i_notyfikacji_ke

[2] https://www.rp.pl/finanse/art19141311-lewiatan-apeluje-o-antylichwiarskie-konsultacje