Kiedy i komu przysługuje mi Karta Polaka?

Zmiany demograficzne oraz społeczne, które będą mieć miejsce w całej Europie są trudne do przewidzenia, dlatego tak cenne dla zachowania żywotności bytu państwowego jest przyciąganie do kraju, osób, które mogą szybko się asymilować i deklarują chęć bycia częścią narodu polskiego. Znaczne zainteresowanie Kartą Polaka wśród mieszkańców państw Europy Wschodniej[1] skłania do poruszenia najistotniejszych kwestii związanych ze wspomnianym dokumentem.

Karta Polaka – warunki przyznania.

Ustawa z 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, zwana dalej: „ustawą”, swoim zakresem obejmuje m.in. uprawnienia osób, którym przyznano Kartę Polaka, zasady przyznawania, utraty ważności
i unieważnienia Karty Polaka.

Zgodnie z ustawą Kartę Polaka może otrzymać osoba, która wykaże swój związek z polskością poprzez znajomość języka polskiego, znajomość i kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów. Ważne jest to, aby osoba ubiegająca się o Kartę Polaka uważała język polski za swój język ojczysty. Konieczne jest również wykazanie, że członek lub członkowie rodziny (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie) byli narodowości polskiej. W przypadku braku możliwości dokumentowego wykazania powyższego można przedłożyć zaświadczenie polskiej lub polonijnej organizacji potwierdzające zaangażowanie
w działalność na rzecz języka i kultury polskiej lub polskiej mniejszości narodowej za okres przynajmniej trzech ostatnich lat. Nadto, w obecności konsula RP bądź wojewody tudzież wyznaczonego przez niego pracownika należy złożyć pisemną deklarację przynależności do narodu polskiego. Ostatnią przesłanką, którą musi spełnić osoba ubiegająca się o Kartę Polaka, jest złożenie oświadczenia, że  ona lub jej wstępni nie repatriowali się lub nie zostali repatriowani z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Trzeba pamiętać o tym, że wymienione przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Uprawnienia posiadacza Karty Polaka

Posiadacz Karty Polaka posiada szereg uprawnień, do których należy m.in.:

1) zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę;

2) podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy;

3) kształcenia w szkole doktorskiej, podejmowania i odbywania studiów oraz innych form kształcenia, a także uczestniczenia w działalności naukowej;

6) ulgi 37% przy przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych, na podstawie biletów jednorazowych;

W artykule wymieniono jedynie część uprawnień związanych z Kartą Polaka, w rzeczywistości są one bardziej rozbudowane i odnoszące się niemal do każdej sfery życia. Ustawa określa również zasady przyznania świadczenia pieniężnego dla osoby, która posiada Kartę Polaka i chce się osiedlić na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Dla rodziców cenną informacją będzie to, że Kartę Polaka może posiadać również małoletnie dziecko, o ile oboje rodzice posiadają kartę Polaka albo jeden z rodziców posiada Kartę Polaka, a drugi z rodziców posiadający władzę rodzicielską złoży stosowne oświadczenie o wyrażeniu zgody, aby dziecko również posiadało Kartę Polaka.

Termin ważności Karty Polaka, złożenie wniosku

Co do zasady Karta Polaka jest przyznawana na okres 10 lat i może być przedłużona. Jednakże osobie, która ukończyła 65 lat Karta Polaka jest przyznawana na czas nieoznaczony zaś osobie małoletniej jest przyznawana na 10 lat, lecz nie dłużej niż do dnia, w którym upływa rok od dnia uzyskania przez pełnoletności.

Oczywiście nie oznacza to, że  dana osoba nagle traci możliwość posługiwania się Kartą Polaka, jeżeli w dalszym ciągu chce korzystać z praw wynikających z Karty Polaka, będzie musiała złożyć wniosek o przedłużenie dokumentu oraz podpisać deklarację o przynależności do Narodu Polskiego.

Wniosek o nadanie Karty Polaka można złożyć w Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim (ul. Mickiewicza 3, 15-213 Białystok) oraz Lubelskim Urzędzie Wojewódzkim (ul. Spokojna 4, 20-074 Lublin). Osoby znajdujące się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej mogą złożyć wniosek do polskiego urzędu konsularnego. Wniosek o przyznanie Karty Polaka należy złożyć osobiście, ponieważ jedynie w ten sposób będzie możliwe złożenie deklaracji o przynależności do Narodu Polskiego oraz spełnienie wymogu znajomości języka polskiego.

[1] Marcin Gońda, Magdalena Lesińska, Ewolucja Karty Polaka jako instrumentu polityki państwa, Ośrodek Badań nad Migracjami UW, czerwiec 2022 r.