Uchylenie się od zawarcia umowy przyrzeczonej stanowi przykład niewykonania zobowiązania, jeżeli dłużnik nie spełnia, z przyczyn od niego zależnych, świadczenia z ważnej umowy przedwstępnej. Uchylaniem się od zawarcia umowy przyrzeczonej jest brak gotowości do zawarcia umowy, względnie brak wyrażenia woli jej zawarcia. Mówimy zatem o świadomym działaniu lub zaniechaniu zmierzającym do bezpodstawnego braku zawarcia umowy przyrzeczonej. Jest to nie tylko odmowa zawarcia umowy, lecz także wszelkie zaniedbania uniemożliwiające zawarcie umowy przyrzeczonej zgodnie z umową przedwstępną. Przykładami uchylania się od zawarcia umowy przyrzeczonej są m.in.:
- nieusprawiedliwiona bierność dłużnika,
- nieusprawiedliwione niedysponowanie odpowiednim umocowaniem z uwagi na niedochowanie formy pełnomocnictwa,
- niezorganizowanie dokumentów wymaganych dla zawarcia umowy przyrzeczonej,
- niedoprowadzenie do zwolnienia przedmiotu świadczenia z istniejących na nim obciążeń,
- niedysponowanie tytułem prawnym do przedmiotu świadczenia z umowy przyrzeczonej, zwłaszcza gdy umowa przyrzeczona miałaby wywołać podwójny skutek,
- brak współdziałania wymaganego dla zawarcia umowy[1].
Realizacja roszczenia odszkodowawczego wymaga nadejścia terminu zawarcia umowy przyrzeczonej oraz uchylania się przez dłużnika od zawarcia umowy przyrzeczonej. Należy zaznaczyć, że przepis art. 390 KC nie znajduje zastosowania w przypadku następczej niemożliwości świadczenia z przyczyn niezależnych od dłużnika. Przez uchylanie się od zawarcia umowy należy rozumieć tylko bezpodstawną odmowę. Tym samym, nie będziemy mieć do czynienia z uchylaniem się od zawarcia umowy przyrzeczonej w sytuacji, gdy dłużnik nie zawiera takiej umowy wskutek okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi druga strona. W konsekwencji, strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej może uchylić się od jej zawarcia w przypadku, gdy zawarcie umowy przyrzeczonej zostało uzależnione od spełnienia określonych świadczeń przez drugą stronę, a strona ta uzgodnionych świadczeń nie spełnia.
Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania, poprzez poszerzenie lub zawężenie zakresu odszkodowania. Warto wskazać, że dłużnik może zwolnić się od zapłaty odszkodowania poprzez wykonanie umowy przedwstępnej.
Roszczenia z umowy przedwstępnej przedawniają się z upływem roku od dnia, w którym umowa przyrzeczona miała być zawarta. Należy jednak pamiętać, że wytoczenie powództwa o zawarcie umowy przyrzeczonej nie przerywa ani nie zawiesza biegu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego.
[1] Art. 390 KC T. II red. Gutowski 2022, wyd. 3/Grykiel
