Planowane zmiany w Ordynacji Podatkowej dają możliwości organom podatkowym uznania za unikanie opodatkowania zamierzonego działania podatnika, który wykorzystując stworzoną konstrukcję prawną chce uzyskać znaczną korzyść podatkową. Jeśli działania podatnika zostaną przez organ podatkowy uznane za pozbawione treści ekonomicznej lub nadmiernie zawiłe i jednocześnie wykaże on, że jest możliwa do zastosowania inna konstrukcja prawna, a podatnik w ich wyniku poprawi swoją sytuację finansową, to będzie dawało to podstawę do nałożenia na podatnika wyższego zobowiązania podatkowego.
"Co przywołane wyroki oznaczają dla podatników?"
"Czy obecnie organy podatkowe mogą powoływać się na to, że działania podatnika to „czynności pozorne” i niwelować skutki tych działań?"
W obecnym stanie prawnym w myśl art. 199a § 2 Ordynacji podatkowej, jeżeli pod pozorem dokonania czynności prawnej dokonano innej czynności prawnej, skutki podatkowe wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej. Organy podatkowe analizując okoliczności faktyczne w danej sprawie mogą przyjąć, że działania podatnika mają znamiona czynności pozornej w rozumieniu art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego.
Przyjmuje się, ze zgodnie z art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego nieważne jest oświadczenie złożone drugiej stronie dla pozoru nawet za jej zgodą. Jeżeli takie oświadczenie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, to jego ważność ocenia się według właściwości danej czynności. Pozorność wyraża się w braku zamiaru stron wywołania skutków prawnych i jednoczesnym ich zamiarze stworzenia okoliczności mających zmylić osoby trzecie w celu osiągnięcia korzyści finansowych.
Rozpatrując skargi Sąd na podstawie obecnie obowiązujących przepisów prawa podatkowego przeprowadził analizę wszystkich okoliczności faktycznych ustalonych w sprawie przez organ podatkowy, w szczególności powiązań istniejących pomiędzy stronami kontrolowanych transakcji, jej warunków finansowych oraz ekonomicznego uzasadnienia. Na tej podstawie przyjął, że działanie podatnika miało służyć jedynie osiągnięciu korzyści finansowych.
W art. 199a § 3 Ordynacji podatkowej wskazano, że organ podatkowy występuje do sądu powszechnego o ustalenie co do istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe ale tylko jeśli ma wątpliwości w tym zakresie.
W orzeczeniach Sąd wskazał, że obowiązek wystąpienia do sądu powszechnego powstaje jedynie wówczas, gdy zgromadzony materiał dowodowy pozostawia wątpliwości co do istnienia stosunku prawnego bądź prawa, należy jednak pamiętać, że podatnik ma prawo żądać od organu podatkowego skierowania sprawy do sądu. Odmowa rozpatrzenia takiego wniosku przez organ podatkowy musi być wyczerpująco uzasadniona.
Daje to możliwość podatnikowi aby sąd powszechny potwierdził istnienia stosunku prawnego bądź prawa faktycznie wynikającego z umowy zawartej przez strony. Nie analizowane są jednak warunki ekonomiczne takiej transakcji.
Obecnie nie istnieją przepisy prawa, która zabraniają podatnikowi podejmowanie czynności zmierzających do obniżenia lub wręcz uniknięcia opodatkowania, o ile jego działania pozostają w granicach prawa.
W orzeczeniu z dnia 30 marca 2004 r. WSA w Warszawie (sygn. akt III SA 2984/2002) Sąd wskazała, że jeżeli obowiązujący porządek prawny stwarza podatnikowi możliwość wyboru kilku legalnych konstrukcji do osiągnięcia zamierzonego celu gospodarczego, z których każda będzie miała inny wymiar podatkowy, to wybór najkorzystniejszego podatkowo rozwiązania nie może być traktowany jako obejście prawa.
Na podstawie art. 199a Ordynacji podatkowej organy podatkowe mogą wskazywać, że działania podatnika to czynności pozorne, jednak to sąd powszechny powinien potwierdzić istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Sam fakt ekonomicznych skutków dla budżetu państwa nie powinien mieć wpływu na ocenę danej transakcji.
Orzeczenia NSA są wydawane w sprawie danego podatnika i nie są prawem powszechnie obowiązującym. Jednak może powstać linia orzecznicza, która nie będzie tylko rozpatrywała spraw na podstawie zgodnego oświadczenia stron umowy ale również z uwzględnieniem skutków ekonomicznych wynikających z danej transakcji.
