Jak już zostało zaznaczone w pierwszej części artykułu, objęcie funkcji członka zarządu spółki kapitałowej wiąże się nie tylko z odpowiedzialnością za zobowiązania spółki związane z działalnością handlową spółki, wynikającą z kodeksu cywilnego1 oraz z kodeksu spółek handlowych2 czy za zaległości podatkowe na podstawie art. 116 ordynacji podatkowej3, ale również – o czym traktuje niniejszy artykuł – z odpowiedzialnością karną skarbową.
"za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną”.
Na wstępie należy wyjaśnić, że w sytuacji, gdy podatnikiem jest spółka z o.o., pociągnięcie takiego podmiotu do odpowiedzialności karnej nie jest możliwe, gdyż kodeks karny skarbowy4, tak samo jak kodeks karny5, opiera się na odpowiedzialności indywidualnej wyłącznie osób fizycznych. Sprawowanie funkcji zarządczych przez osoby fizyczne w spółce może być oparte różnych podstawach - przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania czynności zarządczych. Niezależnie od sposobu objęcia funkcji w spółce, każda osoba zajmująca się jej sprawami gospodarczymi może ponosić odpowiedzialność karną skarbową.
Odpowiedzialność członka zarządu
Członkowie zarządu spółki z o.o. mogą ponieść odpowiedzialność karną za przestępstwa skarbowe, które popełnią działając w imieniu lub na rzecz reprezentowanych przez nich spółek. Odpowiedzialność ta wynika z przepisu art. 9 § 3 KKS, który to stanowi, że "za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną".
Dla pociągnięcia do odpowiedzialności karnej skarbowej istotny jest faktyczny podział funkcji w zarządzaniu spółką pomiędzy poszczególnych członków zarządu. Sąd Najwyższy stwierdził, że „skoro zarząd spółki prowadzi sprawy tej spółki, a pracami zarządu kieruje jego prezes, to jeżeli nie powierzono spraw spółki jako płatnika podatku od wynagrodzeń osób fizycznych (zaliczek na ten podatek) innemu z członków zarządu albo kierownikowi innej komórki organizacyjnej tej firmy, prezes zarządu spółki jest tą osobą, która zajmuje się jej sprawami gospodarczymi w powyższym zakresie, jeżeli nie dojdzie do wskazania, stosownie do art. 31 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (...) innej jeszcze osoby odpowiedzialnej za czynności spółki jako płatnika podatku”.6 Mając na uwadze wyżej przytoczony wyrok, zaznaczyć należy, że przypisanie poszczególnym członkom zarządu konkretnego zakresu zadań może mieć decydujący wpływ na zakres ich odpowiedzialności. Przykładowo członek zarządu ds. inwestycji, ds. finansowych czy ds. sprzedaży będzie ponosił odpowiedzialność jedynie z związku ze swoimi funkcjami zarządczych.
Odpowiedzialność prokurenta i pełnomocnika
Odpowiedzialność karną skarbową ponoszą również osoby zajmujące się prowadzeniem spraw gospodarczych spółki z o.o. na podstawie decyzji właściwego organu. Pojęcie „właściwego organu” należy rozumieć w sposób szeroki i nie utożsamiać go jedynie z organem państwowym. Może on oznaczać także organ spółki (np. zarząd spółki), który powierzania prowadzenie określonych spraw spółki innej osobie, poprzez udzielenie prokury czy pełnomocnictwa.
Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że w oparciu o przepis art. 9 § 3 KKS odpowiedzialność może ponosić także prokurent, pełnomocnik bądź inna osoba, pod warunkiem, że osoby te zostały upoważnione mocą uchwały zarządu do prowadzenia danych spraw spółki.7
_________________________
1 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz. U. z 2014 r. poz. 121).
2 Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 1030), dalej: KSH.
3 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tj. z dnia 10 maja 2012 r.), dalej: OP.
4 Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tj. Dz. U. z 2013 r. poz. 186), dalej: KKS.
5 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.).
6 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2002 r. (sygn. IV KK 164/02).
7 Por. Wyrok Sądu Rejonowego w Głogowie z dnia 12 marca 2010r. (sygn. II Ks 11/09).
