20 maja 2015 roku Parlament Europejski przyjął Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Założeniem dyrektywy jest zapewnienie bezpieczeństwa sektora finansowego poprzez zapobieganie wykorzystywaniu systemu finansowego Unii Europejskiej do tych celów. Zapewnienie bezpieczeństwa wiąże się również z utrzymaniem stabilności i integralności sektora finansowego, jak również wzmocnieniem wewnętrznego rynku Unii. Należy pamiętać o konieczności dostosowywania do zmieniających się zaleceń międzynarodowych – Financial Action Task Force – oraz konieczności dążenia do tworzenia spójnej polityki w stosunku do państw trzecich, które wykazują braki w działalności przeciwdziałania tymże procederom.
Dostosowanie polskich przepisów
W związku z tym 23 stycznia 2018 roku Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Celem nowej ustawy przyjętej przez Radę Ministrów jest przede wszystkim zharmonizowanie regulacji z europejskimi przepisami dotyczącymi przeciwdziałaniu powyższym czynnościom.
Istotą rozwiązań ujętych w projekcie ustawy jest nowelizacja definicji „beneficjenta rzeczywistego”, który rozumiany jest jako osoba fizyczna lub osoby fizyczne sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem (poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta, a także przez osobę fizyczną lub osoby fizyczne) lub które mają możliwość pobierania korzyści ekonomicznych z działalności tego klienta. Definicja ta została również rozszerzona o pojęcie osoby fizycznej posiadającej więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym klienta (jako zastawnik albo użytkownik) lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu. Ponadto do definicji klienta będącego trustem dodano założyciela, powiernika, nadzorcę (jeżeli został ustanowiony) oraz beneficjenta.
Pierwotna definicja beneficjenta rzeczywistego budziła dużo wątpliwości, co w konsekwencji skutkowało niemożnością kompleksowej identyfikacji struktury własności klienta. W wielu przypadkach identyfikacja kończyła się na pierwszym poziomie struktury. Brak możliwości identyfikacji osób fizycznych, które spełniałyby kryteria określone w poprzedniej definicji, bądź wyczerpanie narzędzi umożliwiających jego ustalenie skutkowało brakiem dalszej weryfikacji. Należy również uwydatnić fakt, iż trudności związane z definiowaniem beneficjenta rzeczywistego wynikają z braku ukazania zależności klient–beneficjent.
Zmianie mają ulec również zapisy dotyczące obowiązków instytucji obowiązanej, do których m.in. należeć ma identyfikacja beneficjenta rzeczywistego. Praktyka ustalenia beneficjenta na podstawie oświadczenia klienta nie będzie mogła być dłużej stosowana, gdyż obiektywna weryfikacja informacji zawartych w oświadczeniu nie jest możliwa.
Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych
Kolejnymi proponowanymi zmianami jest utworzenie systemu teleinformatycznego służącego przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych, zwanego „Centralnym Rejestrem Beneficjentów Rzeczywistych”, nad którym pieczę sprawować ma minister właściwy ds. finansów. Informacje zawarte w rejestrze miałyby obejmować: imię i nazwisko, obywatelstwo, państwo zamieszkania, numer PESEL bądź w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL datę urodzenia oraz informację na temat posiadanych udziałów przez beneficjenta rzeczywistego. System ten ma umożliwić identyfikację powiązań pomiędzy podmiotami gospodarczymi, jak również podmioty, na rzecz których przeprowadzane będą transakcje. Kluczowe jest wykazanie, kto faktycznie czerpie korzyści z aktywności podmiotu, który posiadają lub kontrolują.
W tym przypadku należy jednak pamiętać, że Ministerstwo Finansów nie pozostawiło dla siebie narzędzi umożliwiających weryfikację danych zgłoszonych do rejestru. Ponadto podmioty gospodarcze mogą nie być w posiadaniu danych o beneficjentach rzeczywistych (w przypadku skomplikowanych struktur międzynarodowych).
Nowy projekt ustawy wprowadza również nowe zasady blokowania rachunków bankowych oraz wstrzymywania transakcji. Ponadto poszerzony został katalog instytucji obowiązanych, które mają obowiązek raportowania Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej o określonych transakcjach. Współpraca pomiędzy Generalnym Inspektorem a właściwymi organami innych państw, organizacjami międzynarodowymi, instytucjami zagranicznymi, które zajmują się przeciwdziałaniem praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu, odbyć się może m.in. na podstawie zawartych porozumień.
Prawo jest bardzo ważnym elementem tak każdej organizacji międzynarodowej, jak i państwa. Reguluje procesy zachodzące miedzy instytucjami, państwami członkowskimi, jak również między obywatelami Unii Europejskiej. Ścisła współpraca pomiędzy państwami unijnymi i rzetelne wykonywanie aktów prawnych pozwoli mieć podstawy do przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Ważne jest, aby wdrożenie i stosowanie nowych regulacji skutecznie wpłynęło na proces wykrywania przestępstw prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.
Autor: 
Marta Zawadzka
Marta Zawadzka absolwentka wydziału Bezpieczeństwa Narodowego Akademii Obrony Narodowej, specjalistka w zakresie bezpieczeństwa oraz ochrony informacji. Uczestniczka licznych seminariów oraz warsztatów praktycznych poświęconych planowaniu strategicznemu, zarządzaniu, bezpieczeństwu informacyjnemu oraz analizie informacji.
Związana z Kancelarią Russell Bedford od maja 2016 roku, gdzie zajmuje się obsługą podmiotów gospodarczych w zakresie międzynarodowego planowania podatkowego.
