W myśl ustawy walutą wirtualną jest „cyfrowe odwzorowanie wartości”, które „jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione, albo może być przedmiotem handlu elektronicznego”.
Wprowadzona definicja waluty wirtualnej, która swoim zakresem obejmuje zarówno tzw. kryptowaluty, jak
i scentralizowane waluty wirtualne, bazuje w znacznym stopniu na definicji używanej przez Financial Action Task Force (FATF) – międzyrządowego podmiotu utworzonego w 1989 roku, który zajmuje się wyznaczaniem i promocją właściwych standardów w walce ze zjawiskiem prania pieniędzy, oraz na definicji użytej w projekcie zmian dyrektywy (UE) 2015/849. Dzięki nowym przepisom obrót bitcoinami i innymi wirtualnymi walutami ma być bardziej bezpieczny.
Jedna z bardziej charakterystycznych, przyjętych przez Sejm poprawek, odnosi się do warunków, które zobowiązany jest spełnić kandydat na Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Zgodnie z nią Generalnym Inspektorem może być osoba, która „nie pełniła służby zawodowej ani nie pracowała w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ustawy (…) o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (…), ani nie była ich współpracownikiem”.
Wyznaczenie instytucji obowiązanych
Nowa ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu definiuje organy administracji rządowej jako właściwe w sprawach przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Będą nimi minister właściwy ds. finansów i Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF), w randze wiceministra w Ministerstwie Finansów. W ślad za przepisami ustawy GIIF ma otrzymać dodatkowe uprawnienia w przedmiocie sporządzania krajowej oceny ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, jak również wydawania decyzji w sprawie wykazu osób i podmiotów, w odniesieniu do których stosuje się szczególne metody ograniczające.
Przepisy ustawy na nowo określają tzw. instytucje obowiązane do przestrzegania ustawy. Będą zobowiązane oceniać ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, a także stosować środki bezpieczeństwa finansowego. Ustawa nadaje również status instytucji zobowiązanych różnym kategoriom podmiotów, takim jak banki, instytucje pożyczkowe, a także m.in. doradcom podatkowym czy notariuszom.
Nowa ustawa przyznaje również status organizacji obowiązanej „podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą, polegającą na świadczeniu usług w zakresie:
-
wymiany pomiędzy walutami wirtualnymi (w szczególności kryptowalutami) i prawnymi środkami płatniczymi oraz pomiędzy poszczególnymi walutami wirtualnymi;
-
pośrednictwa w wymianie walutami wirtualnymi;
-
prowadzenia rachunków dla klientów tzw. „hot wallets"/„online wallets".
Uprawnienia GIIF wedle nowej ustawy
Wobec powyższego giełdy walut wirtualnych (kryptowalut) oraz podmioty, które zarządzają portfelami tych walut będą zobowiązane stosować wobec klientów środki bezpieczeństwa finansowego, analogicznie jak robią to inne instytucje obowiązane. W założeniu ma to usprawnić monitorowanie transakcji w celu wykrycia operacji podejrzanych, które mogą być powiązane z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu. Wdrażanie tych przepisów będzie podlegało weryfikacji przez GIIF – podmioty obowiązane będą zobligowane do powiadamiania GIIF o okolicznościach, które wskazują na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Nowa ustawa wdraża zasadę podejścia bazującego na ocenie ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu przez instytucje obowiązane. W projekcie opisano kilka poziomów oceny ryzyka: na poziomie Komisji Unii Europejskiej (wszystkich krajów UE), na poziomie krajowym, danych instytucji obowiązanych oraz na poziomie poszczególnego klienta. W celu przygotowania lub aktualizacji krajowej oceny ryzyka, GIIF będzie miał możliwość zażądać od instytucji obowiązanych przedłożenia przygotowanych przez nie ocen ryzyka oraz innych informacji, które mogą mieć wpływ na ww. ocenę.
Zwiększono także zakres zadań, skład i zasady funkcjonowania Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego (KBF), który ma wspierać GIIF w jego działalności i ma być jego ciałem opiniodawczo-doradczym. KBF ma stać się w przyszłości platformą wymiany doświadczeń i informacji z obszaru przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu i zastąpi dotychczas istniejący Międzyresortowy Komitet Bezpieczeństwa Finansowego.
Na mocy ustawy powstanie też tzw. Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR), który będzie jawny, co ma służyć ochronie uczestników obrotu gospodarczego przez zapewnienie im dostępu do informacji o potencjalnych kontrahentach. Jednakże jego głównym celem będzie przeciwdziałanie praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
CRBR przyjmie formę systemu teleinformatycznego, który będzie służyć przetwarzaniu informacji o beneficjentach rzeczywistych wybranych podmiotów mających korporacyjny charakter. Pieczę nad CRBR sprawować ma minister właściwy ds. finansów.
Nowa ustawa wprowadza również metody blokady rachunków lub wstrzymania transakcji w przypadku podejrzeń o pranie pieniędzy lub finansowanie terroryzmu. Zakłada ponadto, że instytucja płatnicza będzie zobligowana do informowania o transakcjach, w myśl procedur zapisanych w unijnej dyrektywie i projekcie ustawy (od 1.000 euro i więcej).
Regulacje określają również, dokładniej niż dotychczas, podstawy współpracy GIIF z zagranicznymi jednostkami analityki finansowej i Europolem oraz zasady związane z kontrolą instytucji zobowiązanych. Przewidują również kary pieniężne, które mogą być nakładane na instytucje zobowiązane, które nie wywiązują się z przestrzegania nowej ustawy.
Najważniejsze poprawki przyjęte przez Sejm
Jedna z bardziej charakterystycznych, przyjętych przez Sejm poprawek, odnosi się do warunków, które zobowiązany jest spełnić kandydat na Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Zgodnie z nią Generalnym Inspektorem może być osoba, która „nie pełniła służby zawodowej ani nie pracowała w organach bezpieczeństwa państwa wymienionych w art. 2 ustawy (…) o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów (…), ani nie była ich współpracownikiem”
Odrzucona została natomiast poprawka zgłoszona przez opozycję, która wydłużałaby okres vacatio legis dla nowych przepisów z trzech do sześciu miesięcy. Postulat taki zgłaszany był m.in. przez przedstawicieli organizacji bankowych i samorządów.
Projekt opisywanej ustawy został przygotowany w związku z obowiązkiem implementacji przez państwa UE postanowień Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/849 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, zmieniającej rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 i uchylającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2005/60/WE oraz dyrektywę Komisji 2006/70/WE.Nowa ustawa ma zastąpić analogiczną ustawę, pochodzącą z 2000 roku.
Dnia 2 marca 2018 roku ustawa została przekazana Prezydentowi i Marszałkowi Senatu.
Autor:
Ilona Żukiel
Z Kancelarią Russell Bedford związana od kwietnia 2016 r., gdzie zajmuje się obsługą podmiotów gospodarczych w zakresie międzynarodowego planowania podatkowego. Wcześniej doświadczenie zawodowe zdobywała w warszawskich kancelariach prawnych, gdzie uczestniczyła w projektach z zakresu prawa gospodarczego, handlowego oraz cywilnego.
Absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz uczestniczka Podyplomowego Studium Podatków i Prawa Podatkowego na Uniwersytecie Warszawskim.
