1. Moment wszczęcia egzekucji administracyjnej
Zgodnie z art. 26 § 1 ustawy zmienianej, organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru, przy czym w myśl § 5 tej ustawy wszczęcie egzekucji następuje z chwilą: 1) doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub 2) doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego. W projekcie ustawy zmieniającej dookreślono, że może to nastąpić również z chwilą „3) podpisania protokołu zajęcia ruchomości przez pracownika obsługującego organ egzekucyjny, jeżeli to podpisanie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, lub 4) wpisu w księdze wieczystej o wszczęciu egzekucji z nieruchomości lub złożenia wniosku o wpis o wszczęciu egzekucji z nieruchomości do zbioru dokumentów, jeżeli ten wpis lub to złożenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego4 (do wszczęcia egzekucji dojdzie w momencie zaistnienia wcześniejszego zdarzenia). O usunięciu wątpliwości w kwestii możliwości podjęcia czynności egzekucyjnych, których celem jest zajęcie ruchomości lub nieruchomości przed ww. doręczeniem jest mowa w uzasadnieniu projektu ustawy, zaś zmiany mają zapobiec niedopuszczeniu do egzekucji z nieruchomości i ruchomości zobowiązanego.
2. Egzekucja z majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka
Kontrowersje wywołują zapisy w projekcie nowelizacji, w myśl których, jeśli odpowiedzialność zobowiązanego za należność pieniężną i odsetki w związku z jej niezapłaceniem w terminie obejmuje majątek osobisty zobowiązanego i majątek wspólny, to podstawą do prowadzenia egzekucji z majątku osobistego zobowiązanego i majątku wspólnego jest: 1) tytuł wykonawczy wystawiony na zobowiązanego; 2) kolejny tytuł wykonawczy5, przy czym tytuł wykonawczy jest podstawą do egzekucji z majątku osobistego zobowiązanego i majątku wspólnego również kosztów upomnienia oraz kosztów egzekucyjnych powstałych w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie tego tytułu6. Następny przepis stanowi, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej lub wystąpienie innego zdarzenia skutkującego ograniczeniem, zniesieniem, wyłączeniem lub ustaniem odpowiedzialności zobowiązanego uznaje się za bezskuteczne do składnika majątkowego, który wchodziłby w skład majątku wspólnego, gdyby nie zawarto tej umowy lub nie wystąpiło takie zdarzenie prawne. Składnik ten uznaje się za wchodzący w skład majątku wspólnego7.
Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów w swojej opinii z 24 czerwca 2019 r. na temat projektu8 negatywnie oceniła zmiany proponowane w par. 1 i 2 dodanego art. 27e do ustawy zmienianej, uznając, że z ich treści nie wynika, „czy »majątkiem wspólnym«, o którym jest tam mowa, jest tylko majątek wspólny małżonków czy też może chodzi również o inne znane polskiemu prawu formy majątku wspólnego, w tym zwłaszcza o wspólny majątek wspólników spółki cywilnej (…).
Jeżeli wszakże przyjmiemy, że projektowane przepisy art. 27e § 1 i 2 regulują prowadzenie egzekucji administracyjnej również w stosunku do wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej (lub do innych jeszcze istniejących w polskim prawie postaci czy form wspólnego majątku), to należałoby się de lege ferenda opowiedzieć za wyraźnym dostrzeżeniem tej okoliczności w dalszych proponowanych (w projekcie) przepisach art. 27e-27h oraz w szczególności za rozszerzeniem podmiotowego zakresu zastosowania sprzeciwu również na inne osoby uprawnione do tego wspólnego majątku”.
3. Egzekucja z ruchomości
Projekt ustawy wprowadza wiele zmian w tej formie egzekucji. Jeśli z ewidencji prowadzonej przez zobowiązanego, urzędowego rejestru ruchomości lub rejestru zastawów będzie wynikało, że zobowiązany jest właścicielem ruchomości, to organ egzekucyjny będzie mógł zająć taką ruchomość i wezwać zobowiązanego do okazania ruchomości zajętej w ten sposób lub wskazania miejsca jej przechowywania w terminie wyznaczonym przez ten organ, nie krótszym niż 3 dni od dnia doręczenia wezwania pod rygorem nałożenia kary pieniężnej9.
W uzasadnieniu wskazuje się, że można będzie zatem zająć ruchomość, która fizycznie nie znajduje się w miejscu zajęcia w chwili jego dokonywania.
Zobowiązanemu będzie przysługiwało – w terminie 7 dni od dnia doręczenia odpowiednio odpisu protokołu zajęcia ruchomości lub odpisu protokołu uzupełniającego – prawo wniesienia do organu egzekucyjnego skargi na oszacowanie dokonane przez pracownika obsługującego ten organ. Wówczas organ egzekucyjny wezwie biegłego skarbowego do oszacowania wartości zajętej ruchomości: kosztowności; ruchomości o wartości historycznej, naukowej lub artystycznej, przy czym kosztowność nie będzie mogła być oszacowana poniżej wartości kruszcu lub materiału, z którego została wytworzona10. Ustawa ma wejść w życie, z wyjątkiem niektórych przepisów, po 6 miesiącach od dnia ogłoszenia.
______________________
1 Projekt z 2 lipca 2019 r. ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw; opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12321208/12570858/dokument403844.pdf; zwany dalej projektem nowelizacji.
2 Wg szacunków resortu przedstawionych w ocenie skutków regulacji, w 2016 r. przeciętnie czas trwania administracyjnego postępowania egzekucyjnego na podstawie tytułów podatkowych wynosił aż 555 dni.
3 Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, t.j. Dz.U. 2018 r. poz. 1314 z późn. zm. (dalej: ustawa zmieniana).
4 Art. 1 pkt 10 projektu nowelizacji.
5 Zgodnie z dodanym w projekcie do ustawy zmienianej art. 26ca § 1, wierzyciel wystawia kolejny tytuł wykonawczy w razie potrzeby: 1) zabezpieczenia na nieruchomości lub egzekucji z nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego zobowiązanego i jego małżonka; 2) egzekucji z przedmiotu hipoteki przymusowej – w przypadku przeniesienia tego przedmiotu na inny podmiot niż zobowiązany.
6 Par. 1 i 2 art. 27e, dodanego do ustawy zmienianej poprzez art. 1 pkt 16 projektu nowelizacji.
7 Par. 3 dodanego art. 27e.
8 Patrz https://radalegislacyjna.gov.pl/dokumenty/opinia-z-24-czerwca-2019-r-o-projekcie-ustawy-o-zmianie-ustawy-o-postepowaniu-egzekucyjnym.
9 Art. 1 pkt 56 projektu nowelizacji.
10 Art. 1 pkt 58 projektu nowelizacji.
