Uzyskanie zgody organu spółki na dokonanie czynności prawnej przez spółkę jest również w interesie kontrahenta

Obowiązek uzyskania zgody właściwego organu spółki na dokonanie przez nią czynności prawnej jest bardzo ważnym elementem funkcjonowania spółek. Celem uzyskania zgody odpowiedniego organu jest ochrona interesów spółki oraz jej wspólników (akcjonariuszy) i osób trzecich. Obowiązek ten pozwala chronić spółkę i udziałowcówprzed negatywnymi następstwami samowolnych działań zarządu. Co bardzo ważne, uzyskanie takiej zgody leży zarówno w interesie osób reprezentujących spółkę, jak i kontrahentów spółki. Brak takiej zgody wiąże się bowiem dla kontrahenta z istotnymi niedogodnościami.

Uzyskanie zgody – informacje ogólne

Obowiązek uzyskania zgody spoczywa na członkach zarządu lub pełnomocnikach (prokurentach) ustanowionych przez zarząd, a także na likwidatorach. Obowiązek następuje zawsze, gdy Kodeks Spółek Handlowych lub umowa (statut) wymagają „zgody” bądź „uchwały” danego organu. Sama uchwała powinna dotyczyć konkretnej i oznaczonej czynności. Powinna precyzyjnie określać granice swobody zarządu. Nie jest dopuszczalne udzielenie „zgody ramowej” czy „zgody blankietowej” do danego rodzaju czynności (choć cześć autorów dopuszcza takie rozwiązanie). Uchwała (zgoda) nie podlega również wymaganiom formy przewidzianej dla czynności prawnej. Jeżeli zatem spółka z o.o. ma zamiar zawrzeć umowę sprzedaży nieruchomości (forma aktu notarialnego), to uchwała zgromadzenia wspólników może być zawarta w zwykłej formie pisemnej.

Obowiązek ustawowy i umowny (statutowy) – różnice

Obowiązek uzyskania zgody może wynikać z ustawy albo z umowy. Dokonanie czynności bez zgody wymaganej przez ustawę rodzi surową sankcję w postaci nieważności takiej czynności. Uzyskanie zgód wymaganych przez ustawę leży zatem w interesie obydwu stron czynności. Z uwagi na surową sankcję w postaci nieważności czynności strony powinny każdorazowo przekazać sobie informację o uzyskaniu odpowiednich zgód. W modelowej sytuacji przy zawieraniu umów strony powinny złożyć oświadczenie o uzyskaniu odpowiedniej zgody, a sama uchwała o udzieleniu zgody powinna być do takiej umowy załączona.

Brak zgody wymaganej przez umowę (statut) spółki nie powoduje nieważności takiej czynności. Pozostają one ważne i skuteczne. Może jednak powodować odpowiedzialność zarządu wobec spółki z tytułu naruszenia umowy (statutu) spółki. Uzyskanie zgód wymaganych przez umowę spółki w zasadzie leży jedynie w interesie członków zarządu tej spółki. Nie wpływa on bowiem w żaden sposób na ważność umowy, a tym samym na interes kontrahenta.

Uzyskanie zgody wymaganej ustawą

Kodeks spółek handlowych w przewiduje uzyskanie zgody w następujących przypadkach:

1) dotyczy zarówno spółki z o.o. o spółki akcyjnej:

• obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. lub walnego zgromadzenia spółki akcyjnej do zawarcia przez spółkę umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób (art. 15 § 1 KSH).

• obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. dominującej lub walnego zgromadzenia spółki akcyjnej dominującej do zawarcia przez spółkę zależną umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem spółki do dominującej (art. 15 § 2 KSH).

• obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. lub walnego zgromadzenia spółki akcyjnej na zbycie nieruchomości przez likwidatorów z wolnej ręki. Uchwała powinna wówczas wskazywać minimalną cenę zbycia (art. 282 § 1zd. 3 i art. 468 § 1zd. 3).

2) dotyczy spółki z o.o.:

• obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. do zbycia i wydzierżawienia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienia na nich ograniczonego prawa rzeczowego (art. 228 pkt 3).

• obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. do nabycia i zbycia nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości (jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej), (art. 228 pkt 4).

• obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. do zawarcia umowy holdingowej (art. 228 pkt 6).

• obowiązek uzyskania zgody zgromadzenia wspólników spółki z o.o. na rozporządzenie prawem lub zaciągnięcia zobowiązania przez spółkę z o.o. o wartości dwukrotnie przewyższającej wysokość jej kapitału zakładowego (chyba że umowa spółki stanowi inaczej), (art. 230). Jednak w tym przypadku, brak zgody nie powoduje nieważności dokonanej czynności prawnej, a (podobnie jak w przypadku zgód wymaganych umową spółki) odpowiedzialność organizacyjną bądź cywilnoprawną zarządców.

3) dotyczy spółki akcyjnej:

• obowiązek uzyskania zgodywalnego zgromadzeniana dokonanie czynności finansowania przez spółkę objęcia lub nabycia jej akcji (art. 345 § 5 zd. 1).

• obowiązek uzyskania zgodywalnego zgromadzeniana zawarcie umowy zbycia i wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz ustanowienie na nich ograniczonego prawa rzeczowego (art. 393 pkt 3).

• obowiązek uzyskania zgodywalnego zgromadzeniana nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego lub udziału w nieruchomości (chyba że statut stanowi inaczej), (art. 393 pkt 4).

• obowiązek uzyskania zgodywalnego zgromadzeniana zawarcie umowy holdingowej (art. 393 pkt 7). 

• obowiązek uzyskania zgodywalnego zgromadzenia na zawarcie przed upływem 2 lat od zarejestrowania spółki umowy o nabycie dla niej jakiegokolwiek mienia, za cenę przewyższającą 1/10 wpłaconego kapitału zakładowego, od założyciela lub akcjonariusza oraz niektórych innych osób (art. 394 § 1).

• obowiązek uzyskania zgodywalnego zgromadzenia na zawarcie umowy o subemisję akcji w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego (art. 433 § 5).

• obowiązek uzyskania zgody rady nadzorczejprzy wypłacie zaliczki na poczet dywidendy (art. 349 § 1zd. 2).

• obowiązek uzyskania zgody rady nadzorczejprzy zawarciu umowy z subemitentem, gdy statut spółki przekazuje tę kompetencję radzie nadzorczej (art. 433 § 5zd. 3). 

• obowiązek uzyskania zgody rady nadzorczejprzy ustaleniu ceny emisyjnej oraz wydanie akcji w zamian za wkłady niepieniężne przy emisji akcji w ramach kapitału docelowego (chyba że statut stanowi inaczej), (art. 446 § 2).

• obowiązek uzyskania zgody rady nadzorczej, przy podjęciu przez zarząd uchwały o pozbawieniu akcjonariuszy prawa poboru w całości lub w części w związku z emisją akcji w ramach kapitału docelowego, jeżeli kompetencja taka została przyznana zarządowi w statucie (art. 447 § 2).

Jak zaznaczono już na początku tego artykułu, czynność dokonana bez wymaganej uchwały organu jest bezwzględnie nieważna. Dopuszczalne jest jednak następcze konwalidowanieczynności przez podjęcie uchwały w terminie 2 miesięcy od dnia złożenia oświadczenia przez spółkę. Brak podjęcia wymaganej prawem uchwały może ujawnić się (zostać podniesiony przez jedną ze stron czynności) nawet po wielu latach od momentu dokonania czynności.

W tym zakresie należy zwrócić szczególną uwagę na zagrożenie jakie mogą spowodować spółka lub jej kontrahent działający w złej wierze. Spółka lub jej kontrahent może nawet po wielu latach od dokonania czynności (albo nawet od wykonania umowy), powołać się na bezwzględną nieważność i uchylić się w ten sposób od wykonania umowy. Może także żądać przywrócenia stanu sprzed dokonania wadliwej czynności albo zmierzać do ukształtowania porozumienia na nowych, korzystniejszych dla siebie warunkach. 

Uzyskanie zgody wymaganej umową (statutem) spółki

Umowa (statut) spółki mogą nakładać obowiązek uzyskania uchwały rady nadzorczej,komisji rewizyjnejoraz zgromadzenia wspólnikóww spółce z o.o. bądź walnego zgromadzeniaw spółce akcyjnej. Umowy (statuy) spółek często formułująrozbudowane katalogi czynności, których dokonanie jest uzależnione od zgody organu nadzorczego bądź właścicielskiego. 

Wymaganie zgody często określa rodzajowo(np. zawieranie umów kredytu, pożyczki), lub kwotowo(np. nabycie prawa bądź zaciągnięcie zobowiązania dla spółki o wartości przewyższającej 1.000.000 zł). Tak jak w poprzednim przypadku, uchwała (zgoda) może być „uzupełniona” następczo przez organ w terminie 2 miesięcyod dnia złożenia oświadczenia w imieniu spółki i rodzi skutek wsteczny. Co ważniejsze, w przeciwieństwie do obowiązku uzyskania zgody wymaganej ustawą, czynność dokonana bez zgody wymaganej wyłącznie przez umowę (statut) spółki, pozostaje ważna.Niemniej brak zgody może rodzić odpowiedzialność organizacyjnąbądź odszkodowawczą członków zarządu. Nie jest również wykluczone zastosowanie sankcji karnych.