Odpowiedzialność karna za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki

Przepisu stanowiącego o odpowiedzialności z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości należy szukać w ustawie z dnia 15 września 2000 r. kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 505 ze zm., dalej jako „k.s.h.”). Zgodnie z art. 586 ks.h. kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Podstawa zarzutu odpowiedzialności karnej z 586 k.s.h.

Aby ustalić znamiona odpowiedzialności karnej z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, należy odwołać się do pojęcia „stanu niewypłacalności” rozumianego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm.) Prawo upadłościowe (dalej jako „Prawo upadłościowe”).

Aby ustalić znamiona odpowiedzialności karnej z tytułu niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, należy odwołać się do pojęcia „stanu niewypłacalności” rozumianego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 28 lutego 2003 r.

Podstawą zarzutu formułowanego art. 586 k.s.h. może być bowiem wyłącznie faktycznie i formalnie ściśle określona podstawa ogłoszenia upadłości (niewypłacalność dłużnika) 1.

Przesłanki, na podstawie których należy oceniać czy wystąpił stan niewypłacalności spółki, znajdują się w treści art. 11 Prawa upadłościowego.

Z pewnością natomiast zagadnienie czy w spółce wystąpiły warunki uzasadniające złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki zgodnie z art. 11 Prawa upadłościowego wymagają wiedzy specjalnej, dlatego też w procesie karnym powinny być stwierdzone przez powołanego w tym celu biegłego (z zakresu finansów i rachunkowości lub analizy ekonomicznej) 2.

Podkreślić w tym miejscu należy, iż do znamion tego przestępstwa nie należy skutek w postaci szkody. Przestępstwo to można natomiast popełnić z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim albo ewentualnym3.

Brak kary za nieprawidłowe zgłoszenie wniosku o upadłość 

Zgodnie z 586 k.s.h. karalne jest wyłącznie niezgłoszenie wniosku o upadłość, natomiast nieprawidłowe zgłoszenie wniosku o upadłość nie jest penalizowane. Należy więc przyjąć, że zgłoszenie wniosku o upadłość, który został np. odrzucony z powodu braków formalnych, nie będzie karalne na podstawie art. 586 k.s.h. 4

Z drugiej strony – na podstawie art. 586 k.s.h. karalne będzie złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki po 30-dniowym terminie wskazanym art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego, tj. wniosku złożonym po terminie 30 dni od wystąpienia jednej z okoliczności wskazanej w 11 Prawa upadłościowego – od momentu wystąpienia „stanu niewypłacalności” spółki.

Kto ponosi odpowiedzialność 

Osobą ponoszącą odpowiedzialność może być członek zarządu lub likwidator spółki 5, zatem przedmiotowy przepis należy zastosować do sytuacji, w której w spółce został zastosowania analizowanego przepisu karnego dotyczy wszystkich spółek prawa handlowego, w których występuje członek zarządu lub likwidator.

W związku z tym, iż w spółkach osobowych co do zasady nie ma zarządu (z wyjątkiem spółki partnerskiej, gdzie można powołać zarząd), to jeżeli przyczyny upadłości wystąpią w takiej spółce (z wyjątkiem spółki partnerskiej) niebędącej w stanie likwidacji i wniosek o ogłoszenie upadłości nie zostanie zgłoszony w odpowiednim terminie, nie będzie podstaw do stosowania art. 586 k.s.h.6

Niedopuszczalne jest rozszerzenie zastosowania przepisu art. 586 k.s.h na prokurenta7.

Świadomość rzeczywistej kondycji finansowej spółki

Warunki, o których mowa w art. 586 KSH, mają charakter warunków formalnych są ściśle związane danymi warunkami faktycznymi związanymi z rzeczywistą kondycją finansową spółki. 

Jeżeli podejrzany bądź oskarżony wykaże, iż w zakresie wiedzy dotyczącej rzeczywistej kondycji finansowej spółki został wprowadzony w błąd, to możliwe jest uznanie przez Sąd, że sprawca nie będzie podnosi odpowiedzialności karnej na podstawie art. 28 k.k. § 18 ( nie popełnia przestępstwa, kto pozostaje w usprawiedliwionym błędzie co do okoliczności stanowiącej znamię czynu). zabronionego.

W tym jednak zakresie należy odróżniać faktyczny brak wiedzy od braku zamiaru złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, ponieważ na sprawcy tego czynu ciąży szczególny prawny obowiązek dbania oraz monitorowania kondycji finansowej spółki 9.

Odpowiedzialność karna a odpowiedzialność cywilna

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego sąd w postępowaniu cywilnym jest związany wyrokiem prawomocnym wyrokiem karnym skazującym za czyn określony w art. 586 k.s.h. Niemniej jednak wydanie skazującego wyroku karnego w powyższym zakresie nie zwalnia sądu pracy i ubezpieczeń społecznych od oceny przesłanki egzoneracyjnej wszczęcia we właściwym czasie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania restrukturyzacyjnego) – art. 116 § 1 pkt 1 ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 10.