Wyrokiem z dnia 3 czerwca 2020 r. (Sygn. akt I NSNc 46/19, dalej jako „Wyrok SN”) Sąd Najwyższy stwierdził, iż na tle skargi nadzwyczajnej ocena tego, czy doszło do „rażącego” naruszenia prawa jest uzależniona przede wszystkim od wagi naruszonej normy i niekoniecznie dotyczy ona przypadku wydania wyroku bez obowiązującej podstawy prawnej.
Zarys stanu faktycznego
Prokurator Generalny dnia 18 marca 2019 r. wniósł skargę nadzwyczajną, zaskarżając wyrok sądu rejonowego z dnia 8 maja 2003 r. (dalej jako „Wyrok”), zarzucając ww. orzeczeniu mi.in. naruszenie w sposób rażący prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. poprzez oparcie wydanego orzeczenia na podstawie prawnej, która w momencie wydania wyroku nie obowiązywała (art. 210 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze). Ponadto Prokurator Generalny w skardze nadzwyczajnej zarzucił, iż wydany Wyrok narusza zasady, wolności i prawa człowieka i obywatela, określone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Prokurator Generalny w skardze nadzwyczajnej wniósł o uchylenie zaskarżonego Wyroku w całości i orzeczenie co do istoty sprawy.
Sam Wyrok dotyczył natomiast nakazania przez sąd opuszczenia i opróżnienia lokalu mieszkalnego przez pozwanego. Sąd uwzględnił powództwo, wskazując jednocześnie iż pozwanemu przysługuje prawo do lokalu socjalnego. W uzasadnieniu Wyroku stwierdzono, że zgodnie art. 210 prawa spółdzielczego były członek spółdzielni ma obowiązek opróżnienia lokalu mieszkalnego w związku z wygaśnięciem członkostwa. Ponadto sąd uznał, że pozwany został skutecznie wykluczony z członkostwa w spółdzielni, co spowodowało wygaśnięcie jego prawa do lokalu mieszkalnego.
Przesłanki wniesienia skargi nadzwyczajnej
Przesłanki wniesienia skargi nadzwyczajnej wskazane zostały w art. 89 Ustawy o Sądzie Najwyższym. Skarga nadzwyczajna przysługuje od prawomocnego, orzeczenia sądu powszechnego lub sądu wojskowego kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia zasady demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej o ile:
1) orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub
2) orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub
3) zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego,
– a orzeczenie nie może być uchylone lub zmienione w trybie innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia.
Definicja „rażącego” naruszenia prawa
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2020 r., nie zdecydował się na wydanie orzeczenia reformatoryjnego, o co wnioskował Prokurator Generalny, ale na podstawie art. 89 § 1 pkt 1 w zw. z art. 115 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym, ograniczył się do stwierdzenia, iż zaskarżone orzeczenie zostało wydane z naruszeniem prawa – art. 64 ust. 2 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy nie podzielił argumentacji dotyczących większości zarzutów zawartej w skardze nadzwyczajnej, w tym zarzutu dotyczącego naruszenia w sposób rażący prawa materialnego.
W Wyroku SN zostało podkreślone, iż mimo tego że sąd rejonowy powołał się w uzasadnieniu Wyroku na nieobowiązujący już przepis, to jednak brzmienie art. 210 prawa spółdzielczego powtarzał obowiązujący w dacie orzekania oraz w dacie wygaśnięcia prawa pozwanego do lokalu mieszkalnego art. 7 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych, który zastąpił tenże przepis.
Zdaniem Sądu Najwyższego „rażące” naruszenie prawa, do którego nawiązał Prokurator Generalny w skardze nadzwyczajnej, jest czym innym niż „oczywiste” naruszenie prawa, czyli widoczne dla przeciętnego prawnika prima facie, bez konieczności wnikliwej analizy (por. np. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 29 marca 2019 r., V CSK 326/18 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2017 r., SNO 22/17). Na tle skargi nadzwyczajnej ocena tego, czy doszło do „rażącego” naruszenia prawa jest uzależniona od: wagi naruszonej normy, tj. jej pozycji w hierarchii norm prawnych, stopnia (istotności) jej naruszenia, skutków naruszenia dla stron postępowania (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2019 r., I NSNc 2/19).
Sąd Najwyższy stwierdził iż wydanie zaskarżonego Wyroku na podstawie nieobowiązującego przepisu stanowi oczywiste naruszenie prawa materialnego, jednakże, naruszenie to w okolicznościach sprawy nie ma charakteru rażącego, a więc takiego, który usprawiedliwiałby podstawę skargi nadzwyczajnej z art. 89 § 1 pkt 2 ustawy o SN.
Autor: Hanna Żołnierkiewicz
Adwokat w Departamencie Prawnym. Od 2017 roku związana z Russell Bedford Dmowski i Wspólnicy Kancelaria Adwokacka Sp.k. Posiada doświadczenie w obsłudze prawnej na rzecz przedsiębiorców w zakresie łączenia, podziału i przekształcenia spółek oraz w zakresie prawa upadłościowego, prawa restrukturyzacyjnego i prawa rynku kapitałowego. Prowadzi bieżącą obsługę spółek prawa handlowego, w tym sporządza dokumentację korporacyjną, zarówno w języku polskim, jak i w angielskim. Reprezentuje również klientów przed sądami powszechnymi w sprawach z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego.
