PIT kasowy polegać ma na możliwości wyboru przez niektórych przedsiębiorców kasowej metody rozliczania zarówno przychodów, jak i kosztów uzyskania przychodów. Oznacza to, że podatnicy zasadniczo zobowiązani będą do zapłaty podatku dopiero kiedy sami otrzymają zapłatę z tytułu wystawionej faktury.
Należy przypomnieć, że w obecnym stanie prawnym za przychód uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Datą powstania przychodu jest zasadniczo dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. Przychód powstaje obecnie niezależnie od tego, czy przedsiębiorca otrzymał już zapłatę. Opisany powyżej memoriałowy sposób ustalania przychodów z działalności gospodarczej znajduje odpowiednie zastosowanie w odniesieniu do sposobu ustalania kosztów uzyskania przychodu.
Rozwiązaniem łagodzącym obecne regulacje podatkowe jest tzw. ulga na złe długi, stanowiąca przejaw przeciwdziałania negatywnym dla przedsiębiorcy skutkom tzw. zatorów płatniczych. Aby uniknąć konieczności zapłaty podatku mimo nieotrzymania zapłaty od kontrahenta, podatnik może pomniejszyć podstawę obliczenia podatku o wartość wierzytelności, która nie została uregulowana lub zbyta w terminie 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty wskazanego na fakturze. Wadą powyższego rozwiązania jest konieczność spełnienia warunku upływu 90 dni, wcześniej podatnik wskazuje przychód, dopiero po upływie tego terminu uprawniony jest do jego skorygowania. Ponadto, z ulgi na złe długi nie skorzysta każdy przedsiębiorca.
Metoda kasowa pozwala na przyjęcie za moment powstania przychodu dnia uregulowania należności, jednak nie później niż po upływie 2 lat od dnia wystawienia faktury albo dnia likwidacji działalności gospodarczej. Co istotne, przez uregulowanie należności należy rozumieć także częściowe jej uregulowanie, w tym na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych.
Metoda kasowa dotyczy wyłącznie transakcji w relacji B2B, a więc realizowanych pomiędzy przedsiębiorcami, z pewnymi wyłączeniami podmiotowymi, dotyczącymi m.in. podmiotów powiązanych. Co istotne kasowy PIT będzie dotyczył wyłącznie transakcji udokumentowanych fakturami.
Projekt ustawy zakłada możliwość wyboru rozliczania przychodów wg. metody kasowej przez niektórych podatników, przede wszystkim mniejszych przedsiębiorców. Konieczne jest bowiem spełnienie kilku warunków – nowe rozwiązanie dotyczy podatników (w tym dopiero rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej), osiągających przychody z działalności gospodarczej:
- prowadzonej samodzielnie (prawa do kasowego PIT nie będą miały osoby prowadzące działalność gospodarczą, np. w formie spółki cywilnej czy spółki jawnej);
- w kwocie nieprzekraczającej w roku bezpośrednio poprzedzającym rok podatkowy kwoty odpowiadającej równowartości 250.000,00 euro (przeliczone na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października roku poprzedzającego rok podatkowy). W przypadku przedsiębiorstwa w spadku uwzględnieniu podlegają również przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie przez zmarłego przedsiębiorcę.
Podatnik chcący skorzystać z tej metody nie może prowadzić w związku z działalnością ksiąg rachunkowych, a ponadto obowiązany jest złożyć Naczelnikowi Urzędu Skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze tej metody. Termin na złożenie oświadczenia to zasadniczo do 20 lutego roku podatkowego. W odniesieniu do podatników rozpoczynających dopiero prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego, uprawnienie do złożenia oświadczenia będą mieli do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu rozpoczęcia działalności lub do końca roku podatkowego (dla rozpoczynających działalność w grudniu).
Nowelizacja ustawy przewiduje również kasową metodę potrącania kosztów uzyskania przychodu – podatnicy stosujący kasową metodę rozliczeń PIT będą potrącać koszty w roku podatkowym, w którym została uregulowana należność, nie wcześniej niż w dacie poniesienia kosztu. Koszty muszą wynikać z transakcji dokonanych między podatnikiem a innym przedsiębiorcą. Wyjątkiem w zakresie sposobu potrącania kosztów uzyskania przychodu będą odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, które zaliczane będą do kosztów na dotychczasowych zasadach.
Wśród obowiązków podatników wybierających tę metodę znajdzie się konieczność prowadzenia ewidencji faktur dokumentujących przychody rozliczane tą metodą. Przedsiębiorcy będą obowiązani dokumentować daty wystawienia faktur i ich numery, kwotę należności wynikającą z faktury oraz datę uregulowania należności.
PIT kasowy może okazać się ułatwieniem dla przedsiębiorców mającym wpływ na ich płynność finansową, jednak ma też kilka wad. Przede wszystkim należy pamiętać, że nie każdy będzie mógł skorzystać z tej metody i w związku z tym konieczne będzie dokładne monitorowanie zarówno osiągniętej kwoty przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej, jak i spełnienia innych przesłanek, w tym statusu przedsiębiorcy po stronie kontrahenta. Ponadto ustawa nakłada na podatników obowiązki ewidencyjne, których dopełnienie jest konieczne do skorzystania z tej metody rozliczeń. Dopuszczalność stosowania metody kasowej jedynie w odniesieniu do transakcji B2B może być źródłem trudności w wyróżnieniu kosztów poniesionych przez przedsiębiorcę dla uzyskania przychodu pochodzącego z tych transakcji, a z wyłączeniem kontrahentów niebędących przedsiębiorcami. Ustawodawca pozostawia podatnikom wybór w zakresie stosowania metody kasowej, która ma charakter fakultatywny i uzależniona jest od złożenia oświadczenia Naczelnikowi Urzędu Skarbowego.
Planowana data wejścia w życie ustawy to co do zasady 1 stycznia 2025 r.
Autor: Karolina Gambala
