Możliwe do wygenerowania w ten sposób oszczędności w przypadku polskich przedsiębiorstw sięgają niekiedy kilkunastu procent ekonomicznych kosztów prowadzonej działalności. Co więcej, wykorzystanie możliwości jakie daje międzynarodowa optymalizacja podatkowa pozwala dzięki poczynionym oszczędnościom na zajęcie lepszej pozycji konkurencyjnej względem innych przedsiębiorstw, tym samym nie pozostając bez wpływu na ostateczny sukces prowadzonego biznesu.
Międzynarodowa optymalizacja podatkowa
Międzynarodowa optymalizacja podatkowa polega na legalnym zmniejszeniu poziomu opodatkowania przedsiębiorstw lub zamożnych osób fizycznych o znacznych dochodach. Proces ten, co do zasady, odbywa sie poprzez odpowiednie wykorzystanie spółek w państwach o przyjaznych systemach podatkowych, określanych mianem „rajów podatkowych”, a niekiedy także w drodze migracji podatkowej. Podkreślenia wymaga konieczność odpowiedniego dopasowania struktury podatkowej do konkretnego modelu biznesowego, jego celów, regulacji lokalnych ustawodawstw oraz prawa międzynarodowego.
Raje podatkowe
Stosowanie przez dane państwo bądź autonomiczne podatkowo terytorium „jedynie” zdecydowanie korzystniejszych regulacji prawa podatkowego kształtujących bezwzględny poziom obciążeń fiskalnych na znacząco niższym poziomie jest wystarczającą przesłanką do uznania takiego państwa (terytorium) za raj podatkowy czysto podatkowym ujęciu. Nie mniej ważny jest brak współpracy danego państwa (terytorium) z organami innych zainteresowanych państw w sprawach podatkowych i karnoskarbowych. Powyższe czynniki mają podstawowy charakter, natomiast można wyodrębnić szereg innych cech, które można przypisać większości rajów podatkowych. Można je zasadniczo podzielić na dwie kategorie: prawne i geograficzno-infrastrukturalne.
Do pierwszej grupy czynników o prawnym charakterze należy zaliczyć wszelkie postanowienia rajów podatkowych, które mogą być atrakcyjne dla podmiotów zagranicznych. Są to w szczególności:
- liberalne prawo dewizowe,
- restrykcyjne regulacje prawne dotyczące tajemnicy bankowej,
- brak albo niewielka liczba umów podatkowych z innymi państwami,
- stabilność systemu prawnego i politycznego i związana z tym przewidywalność działań władzy publicznej,
- istnienie gwarancji na wypadek wywłaszczenia lub nacjonalizacji,
- relatywnie niskie koszty prowadzenia działalności gospodarczej,
- akceptacja statusu cudzoziemca oraz
- brak ograniczeń prawnych w dostępie do kapitału i możliwości zakupu nieruchomości.
Liberalne prawo dewizowe jest niezbędne przy transgranicznym transferze kapitału, który stanowi istotę poszczególnych metod wykorzystywania systemów prawnych rajów podatkowych. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy podmiot dokonujący transferu kapitału jest żywotnie zainteresowany ukryciem jego rzeczywistego źródła. Swobodny wwóz i wywóz dewiz z danego państwa (terytorium) jest czynnikiem wpływającym na bezpieczeństwo obrotu środkami finansowymi z rajami podatkowymi. Z liberalnym prawem dewizowym ściśle wiąże się postulat bezwzględnego przestrzegania tajemnicy bankowej, co wpisuje się w fundamentalny wymóg braku międzynarodowej współpracy podatkowej ze strony rajów podatkowych z odpowiednimi organami innych państw. Tajemnica bankowa jest bowiem swoistą gwarancją zachowania anonimowości zarówno osób lokujących środki finansowe na rachunkach bankowych w tych państwach (terytoriach), jak i samych lokat. W interesie podmiotów lokujących w zagranicznym systemie bankowym wytransferowany z kraju swej macierzystej rezydencji podatkowej kapitał jest, aby organa władzy tego państwa nie mogły ustalić wielkości tych środków, ich pochodzenia oraz tożsamości ich właściciela. Brak lub niewielka liczba umów podatkowych gwarantujących międzynarodową współpracę podatkową jest postulatem wynikającym z podstawowego dla rajów podatkowych wymogu braku współpracy ze służbami skarbowymi innych państw. Stabilność systemu prawnego i politycznego również stanowi dodatkową zachętę dla potencjalnych inwestorów, którzy cenią rzadkie i przewidywalne zmiany w ustawodawstwie, a także przewidywalność zmian politycznych. Pewność prawa jest bowiem dobrem samym w sobie, w tym sensie można stwierdzić, iż dobre prawo to stare prawo. Stwierdzenie to należy odnieść w szczególności do rajów podatkowych, które w istotnej części nie należą do państw rozwiniętych i cechują się relatywnie niską przewidywalnością zmian prawnych i politycznych, co może stanowić potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa lokowanego w nich kapitału. Szczególnie ważne wydają się w tym kontekście prawne gwarancje na wypadek wywłaszczenia bądź nacjonalizacji, co może dotyczyć majątku spółek zależnych, mających siedziby w rajach podatkowych, a także innego majątku zlokalizowanego na tych terytoriach. Gwarancje odszkodowania wedle rynkowej wartości przedmiotu nacjonalizacji bądź wywłaszczenia wraz z możliwością dochodzenia swych praw na drodze sądowej są szczególnie istotne w przypadku reżimów prawnych, które przewidują możliwość upaństwowienia majątku prywatnego bądź wywłaszczenia z jakichkolwiek względów. Kolejnym punktem przesądzającym o atrakcyjności danego reżimu prawnego w procesie wykorzystania zjawiska szkodliwej konkurencji podatkowej są relatywnie niskie koszty prowadzenia działalności gospodarczej na danym terytorium. Koszty te muszą być niskie w porównaniu do ich poziomu w państwie, z którego dany kapitał został wytransferowany, a zatem nie muszą być niskie w sensie obiektywnym. Do wymienionych powyżej czynników należy dodać uznawanie przez dany reżim prawny statusu cudzoziemca, co wiąże się z możliwością odmiennego traktowania zagranicznych osób fizycznych niż podmiotów krajowych. Systemy prawne rajów podatkowych z reguły przewidują szczególne udogodnienia prawne dla rezydentów innych państw, co także dodatkowo wpływa na bezpieczeństwo tych podmiotów oraz lokowanego przez nie kapitału. Możliwość zakupu przez cudzoziemca nieruchomości w raju podatkowym najczęściej wynika z istnienia w tym zakresie prawnego wymogu, od spełnienia którego uzależnione jest korzystanie przez podmioty zagraniczne z dobrodziejstw tego ustawodawstwa. Ostatnim postulatem pod adresem państw i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową jest brak ograniczeń prawnych w dostępie do kapitału, co jest tym istotniejsze, gdyż swobodny i niekontrolowany przez władze krajowe transfer kapitału jest podstawą wykorzystania tych ustawodawstw.
Do drugiej kategorii czynników mających geograficzno – infrastrukturalny charakter należy zaliczyć przede wszystkim:
- dogodne położenie geograficzne w pobliżu dużych rynków i centrów światowej finansjery,
- rozwiniętą infrastrukturę, w szczególności sektor bankowy,
- dobrą komunikację, zwłaszcza w zakresie połączeń lotniczych oraz
- dostępność wykwalifikowanych pracowników i usług o charakterze doradczym.
Dogodne położenie geograficzne w pobliżu dużych rynków i centrów światowej finansjery jest oczywistym czynnikiem ułatwiającym kontakty, w tym także osobowe, pomiędzy podmiotami mającymi swe siedziby bądź miejsca zamieszkania w państwach rozwiniętych i podmiotami zlokalizowanymi w rajach podatkowych. Większość państw i terytoriów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową spełnia ten wymóg (np. Singapur i Malezja wobec południowo – wschodniej Azji, Wyspy Jersey, Sark, Alderney i Guernsey wobec Europy Zachodniej, a Karaiby wobec Stanów Zjednoczonych). Rozwinięta infrastruktura niewątpliwie ułatwia korzystanie z danego państwa (terytorium) jako miejsca oszczędności podatkowych. Kwestie infrastrukturalne należy odnieść do wielu aspektów życia, zaś w szczególności do: komunikacji drogowej i lotniczej, co implikuje dostęp do danego terytorium, stanu wysokich technologii, które usprawniają i przyspieszają szereg procesów gospodarczych, a także rozwiniętego sektora bankowego, co jest wyjątkowo istotne dla realnych możliwości wykorzystania ustawodawstw rajów podatkowych. Istnienie wielu banków na relatywnie małym terytorium jest swoistym „znakiem rozpoznawczym” oaz podatkowych. System bankowy rajów podatkowych jest również gwarantem „legalizacji” pochodzącego z przestępstwa kapitału, jaki znalazł się w tych państwach (terytoriach). Środki finansowe, które zostały wypłacone z banku bądź przesłane z zagranicznego rachunku bankowego są traktowane w zdecydowanej większości ustawodawstw państw rozwiniętych jako legalne. Dalsze badanie rzeczywistego źródła określonego dochodu kończy się zazwyczaj na ustaleniu, iż pochodzą one z zagranicznego banku. Występuje tu swego rodzaju faktyczne domniemanie co do legalności środków finansowych wypłaconych z banku lub przesłanych z zagranicznego rachunku bankowego, podczas gdy przepisy prawa bankowego rajów podatkowych nie ingerują w pochodzenie transferowanego z zagranicy kapitału, zapewniając jednocześnie jego ochronę prawną. Większość państw i terytoriów powszechnie uznawanych za raje podatkowe cechuje się wyjątkowo dobrze rozwiniętym sektorem bankowym. Dostępność wykwalifikowanych pracowników i usług o charakterze doradczym usprawnia wszelkie operacje związane z wykorzystaniem rajów podatkowych.
