Proces cywilny coraz droższy

Ministerstwo Sprawiedliwości postanowiło podjąć próbę zwiększenia kosztów procesu i podniesienia wielu opłat. Uzasadnieniem takich kroków jest teza głosząca, że: „system kosztów opłat sądowych w sprawach cywilnych wymaga dostosowania do obecnych realiów gospodarczych i siły nabywczej pieniądza”. W skrócie – opłaty idą w górę. 

Poniżej krótko opisujemy najważniejsze z planowanych zmian.

1. Opłata stała w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe pobierana będzie w wysokości jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia. Opłata stała nie będzie niższa niż 30 złotych i wyższa niż 10 000 złotych (aktualnie 5 000 złotych).

2. Opłata stosunkowa w sprawach o prawa majątkowe, wynosząca obecnie 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, zostanie zmieniona w ten sposób, że w zależności od wysokości dochodzonego roszczenia będzie wynosić:

• do 250 złotych – 30 złotych;
• ponad 250 złotych do 500 złotych – 100 złotych;
• ponad 500 złotych do 1 000 złotych – 150 złotych;
• ponad 1 000 złotych do 2 000 złotych – 200 złotych;
• ponad 2 000 złotych do 4 000 złotych – 300 złotych;
• ponad 4 000 złotych do 6 000 złotych – 400 złotych;
• ponad 6 000 złotych do 8 000 złotych – 500 złotych;
• ponad 8 000 złotych do 10 000 złotych – 600 złotych;
• ponad 10 000 złotych do 12 500 złotych – 700 złotych;
• ponad 12 500 złotych do 15 000 złotych – 800 złotych;
• ponad 15 000 złotych do 18 000 złotych – 900 złotych;
• ponad 18 000 złotych do 20 000 złotych – 1 000 złotych;
• ponad 20 000 złotych do 4 000 000 złotych – 5% kwoty;
• ponad 4 000 000 złotych – 200 000 złotych i 0,5% od nadwyżki ponad 4 000 000 złotych, nie więcej jednak, niż 500 000 złotych.

Do tej pory maksymalna opłata stosunkowa wynosiła 100 000 złotych, zatem w razie przyjęcia projektu ustawy zostanie zwiększona aż pięciokrotnie.

3. Z jednej czwartej do połowy wysokości opłaty zostanie podniesiona opłata od pozwu w postępowaniu nakazowym.

4. Z 40 do 100 złotych zostanie podniesiona opłata stała od:

• postanowienia w przedmiocie oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego lub ławnika;
• postanowienia w przedmiocie skazania na grzywnę strony, świadka, biegłego, tłumacza lub innej osoby oraz odmowy zwolnienia od grzywny;
• postanowienia w przedmiocie przymusowego sprowadzenia lub aresztowania świadka oraz odmowy zwolnienia od przymusowego sprowadzenia;
• postanowienia w przedmiocie wynagrodzenia i zwrotu kosztów poniesionych przez biegłego, tłumacza i kuratora;
• postanowienia w przedmiocie należności świadka;
• wniosku o wszczęcie postępowania nieprocesowego lub samodzielnej jego części, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej;
• apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej, skargi o wznowienie postępowania i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w sprawie, w której postępowanie nieprocesowe zostało wszczęte z urzędu;
• wniosku o zabezpieczenie dowodu.

5. Zostanie wprowadzona opłata stała w kwocie 100 złotych od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia.

6. Z 2 000 do 5 000 złotych zostanie podniesiona opłata stała od pozwu w sprawie:

• rozwiązania spółki;
• wyłączenia wspólnika ze spółki;
• uchylenia uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki;
• stwierdzenia nieważności uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki;
• ustalenia istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółki;
• uchylenia uchwały zgromadzenia obligatariuszy;
• stwierdzenia nieważności uchwały zgromadzenia obligatariuszy.

7. Wprowadzona zostanie opłata stała w kwocie 100 złotych od jednej osoby, której wniosek dotyczy, od wniosku o wezwanie na rozprawę świadka, biegłego lub strony, jeżeli wniosek został złożony po zatwierdzeniu planu rozprawy (plan rozprawy wprowadzony ma zostać znowelizowanym kodeksie postępowania cywilnego), a w przypadku konieczności zarządzenia przymusowego sprowadzenia świadka lub biegłego będzie to kwota 200 złotych.

8. Do 100 złotych zostanie podniesiona opłata związana z niektórymi wnioskami dotyczącymi zastawu rejestrowego oraz udzielenie, zmianę lub uchylenie zabezpieczenia roszczenia.

Zmiany zaproponowane w związku z reformą Kodeksu postępowania cywilnego wprowadzają prawdziwą rewolucję w aktualnej ustawie o kosztach sądowych w postępowaniu cywilnym. W obecnym systemie często zdarza się, że podmiot nie jest w stanie unieść ciężaru opłaty od powództwa, a w razie uchwalenia przez Sejm proponowanej ustawy opłaty te znacznie wzrosną. W przypadku maksymalnej stawki aż pięciokrotnie. Skoro już teraz popularne stało się wykupywanie roszczeń od osób fizycznych, których zwyczajnie nie stać na dochodzenie swoich praw, łatwo przewidzieć jakie będą następstwa opisywanych zmian. W efekcie jeszcze więcej osób zmuszonych będzie do sprzedaży swoich wierzytelności, nierzadko za niewielki procent ich wartości. Dłużnicy będą mieli okazję by wykorzystać sytuację poprzez celową zwłokę lub wręcz niewykonywanie swoich zobowiązań. Wszystko to doprowadzi do naruszenia bezpieczeństwa obrotu i narazi skarb państwa na znaczne straty wskutek skarg do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości na ograniczenie przez państwo prawa dostępu do sądu.

Drugim istotnym problemem jest znaczne zwiększenie opłat od powództw dotyczących spraw „wewnętrznych” spółki i wprowadzenie opłaty za tak powszechne czynności procesowe jak wniosek o powołanie biegłego czy wezwanie na rozprawę świadka. W drobnych sprawach może to znacząco wpłynąć na przebieg procesu poprzez zniechęcenie stron do rzetelnego udziału w postępowaniu dowodowym i w efekcie doprowadzać do błędnego ustalenia stanu faktycznego przez sądy.

Podsumowując, trudno przyznać, by projekt zmiany ustawy o kosztach rzeczywiście mógł pozytywnie wpłynąć na przyśpieszenie postępowania, natomiast z pewnością utrudni dostęp do sądu mniejszym podmiotom.