Nowelizacja ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. 2010 Nr 217, poz. 1427, t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1382, zwana dalej „ustawą PESEL”) przewiduje zmianę właściwości organów odpowiedzialnych za udostępnianie danych jednostkowych z ewidencji ludności na rzecz podmiotów publicznych oraz podmiotów prywatnych.
Dotychczasowy stan prawny
Dotychczas dane z rejestru PESEL na poziomie centralnym, zgodnie z art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy PESEL, udostępniał minister właściwy do spraw wewnętrznych, czerpiąc dane z ogólnokrajowego rejestru PESEL. Natomiast dane z rejestru PESEL na poziomie lokalnym, zgodnie z art. 50 ust. 2, udostępniają dane z rejestrów mieszkańców.
Ustawa wyszczególnia dwie grupy podmiotów uprawnionych do zwrócenia się o udostępnienie danych. Dane z rejestru PESEL oraz rejestrów mieszkańców w zakresie niezbędnym do realizacji ich ustawowych zadań udostępnia się podmiotom publicznym, które w sposób wyczerpująco wyszczególniono w art. 46 ust. 1 ustawy PESEL.
Wspomniane dane mogły być także udostępnione podmiotom prywatnym, po uprzednim wykazaniu przez nich interesu prawnego. Ponadto dane mogły być udostępnione jednostkom organizacyjnym, w celach badawczych, statystycznych, badania opinii publicznej, jeżeli po wykorzystaniu dane te zostaną poddane takiej modyfikacji, która nie pozwoli ustalić tożsamości osób, których dane dotyczą oraz innym osobom i jednostkom organizacyjnym. Ostatnią grupę stanowiły takie podmioty, które wykażą interes faktyczny w otrzymaniu danych, pod warunkiem uzyskania zgody osób, których dane dotyczą.
Stan prawny po wejściu w życie nowelizacji ustawy PESEL
W nowym stanie prawnym, w myśl art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy PESEL, dane rejestru PESEL udostępni organ dowolnej gminy, jeżeli udostępnienie danych jednostkowych odbywa się dla katalogu podmiotów publicznych wskazanych w art. 46 ust. 1 ustawy PESEL oraz art. 46 ust. 2 pkt 1 i 3, tj. podmiotom będących osobami i jednostkami organizacyjnymi, jeżeli wykażą w tym interes prawny oraz innym osobom i jednostkom organizacyjnym, jeżeli wykażą interes faktyczny w otrzymaniu danych, pod warunkiem uzyskania zgody osób, których dane dotyczą.
Zgodnie natomiast z art. 47 ust. 1a ustawy PESEL dodanym przez ustawę nowelizującą, wniosek o udostępnienie danych jednostkowych, może zostać złożony wyłącznie do jednego organu dowolnej gminy.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych będzie nadal udostępniał dane jednostkowe z rejestru PESEL wyłącznie do dnia 30 kwietnia 2019 r., z tym zastrzeżeniem, że wszelkie wnioski które wpłynęły przed tą datą nadal zostaną rozpatrzone przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Natomiast z dniem 1 maja 2019 r. wyłącznie właściwe do udostępniania danych jednostkowych z rejestru PESEL będą organy gmin.
Ustawa nowelizująca wprowadza wyjątek od generalnej zasady odmiejscowienia procesu udostępniana danych z rejestru PESEL, albowiem wniosek w tej sprawie można złożyć wyłącznie do jednego organu gminy. W ocenie ustawodawcy rozwiązanie to ma przeciwdziałać sytuacjom, w których wnioskodawca kieruje jednocześnie ten sam wniosek do więcej niż jednego organu gminy. Rozwiązanie takie należy ocenić pozytywnie, o ile rzeczywiście wpłynie na zmniejszenie liczby wniosków o udostępnienie danych z rejestru mieszkańców.
Autor:
Michał Skwarek - aplikant radcowski w departamencie prawnym Russell Bedford Poland. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.
