Nowelizacja powstała w ramach dostosowania przepisów do unijnego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2017 r. ws. współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów i uchylające rozporządzenie nr 2006/2004/WE (tzw. rozporządzenie CPC). Projekt zakłada szersze uprawnienia Rzecznika Praw Konsumenta, który przejmie w dużej mierze obowiązki Rzecznika Finansowego.
Istota rozwiązań ujętych w projekcie
Celem projektu jest uzupełnienie kompetencji w zakresie ochrony konsumentów, o kompetencje przewidziane rozporządzeniem CPC. Wdrożenia będą wymagały następujące uprawnienia:
- rozszerzenie zakresu możliwości dostępu do informacji od publicznego organu, podmiotu lub agencji krajowych. Obowiązujący przepis art. 72 uokik wskazuje na obowiązek udostępnienia Prezesowi Urzędu znajdujących się w posiadaniu organów administracji publicznej akt oraz istotnych informacji dla postępowania toczącego się przed Prezesem UOKiK. Wprowadzenia wymaga: śledzenie przepływów środków finansowych i danych lub potwierdzanie tożsamości osób zaangażowanych w przepływ środków finansowych i danych, oraz potwierdzenie tożsamości osób zaangażowanych w przepływ środków finansowych i danych, oraz informacji o rachunkach bankowych i własności stron internetowych;
- możliwość rejestracji przebiegu kontroli lub poszczególnych czynności w jej toku w każdym przypadku (zmiana art. 105b ust. 4, który obecnie przewiduje taką możliwość w „uzasadnionych przypadkach”);
- wprowadzenie uprawnienia do nabywania towarów lub usług w tym, w razie potrzeby, z wykorzystaniem możliwości przedstawienia się jako inna osoba/ukrycia tożsamości;
- konieczne jest wdrożenie regulacji dotyczących uprawnień dotyczących interfejsu internetowego. Zgodnie z art. 9 ust. 4 pkt g rozporządzenia CPC w przypadku braku innych skutecznych środków, które mogą doprowadzić do zaprzestania lub zakazania naruszenia objętego niniejszym rozporządzeniem oraz w celu zapobieżeniu ryzyku wyrządzenia poważnych szkód zbiorowym interesom konsumentów prawo do nakazania usunięcia treści lub ograniczenia dostępu do interfejsu internetowego lub nakazania umieszczenia wyraźnego ostrzeżenia dla konsumentów wchodzących na interfejs internetowy,
- dostawcy usług hostingowych usunięcia lub wyłączenia interfejsu internetowego lub ograniczenia dostępu do niego, lub - w odpowiednich przypadkach nakazania rejestrom domen i podmiotom rejestrującym domeny usunięcia pełnej nazwy domenowej (FQDN) i umożliwienia właściwemu organowi jej rejestracji.
- rozszerzenie instytucji przeszukania także na postępowania konsumenckie (art. 105n uokik). A zatem Prezes UOKiK ma otrzymać więcej uprawnień, z których będzie mógł korzystać przy wsparciu ABW czy Policji. Będą to m.in. możliwość prowadzenia przeszukania w ramach postępowania konsumenckiego, możliwość usuwania treści ze stron internetowych i blokowania stron internetowych. Urząd będzie też mógł występować w roli tajemniczego klienta, dokonywać zakupów towarów lub usług, w razie potrzeby, z możliwością przedstawienia się jako inna osoba/ukrycia tożsamości w celu ich przetestowania”.
Uwagi do projektu
Przeniesienie biznesu do sieci w coraz większym zakresie z pewnością wymaga regulowania, z troską o interes klientów, natomiast nie może na tym ucierpieć interes uczciwych przedsiębiorców.
Wydaje się, że w takim kształcie jak teraz nowelizacja uprawnień UOKiK może stanowić realne zagrożenie dla wolności gospodarczej
Wydaje się, że w takim kształcie jak teraz nowelizacja uprawnień UOKiK może stanowić realne zagrożenie dla wolności gospodarczej. Odnosi się do tego Rzecznik MŚP, który zwraca uwagę na to, że w niektórych punktach projekt jest sprzeczny z Konstytucją biznesu. W szczególności Rzecznik MŚP zwrócił uwagę na to, że projekt powinien przewidywać konieczność uzyskania uprzedniej zgody sądu na wydanie przez Prezesa UOKiK decyzji o nakazaniu przedsiębiorcy usunięcia nieprawidłowych treści ze strony, zamieszczenia na stronie ostrzeżenia lub w ostateczności usunięcia nazwy domenowej. Wprowadzenie bowiem tak szerokich uprawnień może doprowadzić do naruszenia fundamentalnej i konstytucyjnej zasady wolności działalności gospodarczej. Ponadto, Rzecznik MŚP zwrócił uwagę na to, że Projekt wymaga dostosowania jego rozwiązań do zasad Konstytucji Biznesu, w szczególności zasady proporcjonalności i adekwatności. Powyższe odnosi się m.in. do projektowanego wyłączenia czynności kontrolnych na gruncie tej regulacji spod Rozdziału 5 ustawy – Prawo przedsiębiorców dot. ograniczenia kontroli działalności gospodarczej, który ma dla przedsiębiorców charakter gwarancyjny. Rzecznik MŚP wskazał również, że projektowane regulacje powinny gwarantować, że zastosowanie się przez firmy hostingowe do wystąpienia Prezesa UOKiK wyłącza ich odpowiedzialność względem usługobiorców za ewentualne szkody związane z zastosowaniem się do niego, co wydaje się logiczną realizacją zasady zaufania do władzy publicznej.
Projekt zakłada także powstanie nowej komórki UOKiK, która miałaby przejąć kompetencje Rzecznika Finansów. Pomysł ten krytykują Rzecznik MŚP, Zbigniew Ziobro, a także Minister Aktywów Państwowych i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Rzecznik MŚP zwrócił uwagę na to, że członkowie działających przy Rzeczniku MŚP Zespołów Roboczych ds. Rzemiosła i Branży Motoryzacyjnej zajmujących się problemami „drobnych” przedsiębiorców związanymi z nieuczciwymi praktykami zakładów ubezpieczeń wyrazili zdecydowanie negatywną opinię odnośnie przewidzianego przez projekt pomysłu zniesienia instytucji Rzecznika Finansowego, likwidacji jego biura oraz przeniesienia kompetencji i zadań do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Dotychczasowa dwudziestoletnia działalność Rzecznika Finansowego była pozytywnie oceniana zarówno przez samych przedsiębiorców, jak również Najwyższą Izbę Kontroli w jej raportach i wnioskach z kontroli z ostatnich lat.
Z kolei resort sprawiedliwości w opinii do projektu stwierdza, że nie należy łączyć kompetencji ochrony klienta indywidualnego i zbiorowej ochrony konsumentów, bo doprowadzi to do znacznego obniżenia jej poziomu. „Należy stwierdzić, iż projektowane zmiany mające na celu połączenie w ramach jednego organu zadań w zakresie ochrony interesów konsumentów na rynku finansowym budzą wątpliwości co do ich konstytucyjności – zwraca uwagę resort Zbigniewa Ziobry. – Zgodnie z art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi”.
W opinii Ministra Aktywów Państwowych czytamy, że „Należy wskazać, że Prezes UOKIK w obecnym stanie prawnym nie zajmuje się rozpatrywaniem indywidualnych spraw z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, działa w interesie ogółu konsumentów. (...) Rozpatrywanie spraw indywidualnych wniesionych na skutek nieuwzględnienia roszczeń klienta przez podmiot rynku finansowego, stworzy istotny wyłom w obowiązującym systemie ochrony praw konsumentów”.
W podobnym tonie wypowiada się Ministerstwo Nauki: „Konsolidacja prywatnej i zbiorowej ochrony konsumenta może wywołać skutki odwrotne do zamierzonych i spowodować zagrożenie tak dla ochrony interesów poszczególnych konsumentów, jak i dotychczasowego podstawowego celu tego organu, czyli ochrony interesu publicznego. W sytuacji konieczności wyboru pomiędzy interesem prywatnym a interesem publicznym (które nie zawsze muszą być tożsame) każdorazowo UOKiK będzie zmuszony określać o dominacji jednego z nich”.
