Zmiana w strukturze grupy kapitałowej może być zrealizowana na zasadzie połączenia odwrotnego (tzw. downstream merger lub reverse takeover), które polega na przeniesieniu całego majątku spółki dominującej (spółki przejmowanej) na spółkę zależną (spółkę przejmującą). Z punktu widzenia połączeń typu downstream kluczowe znaczenie ma nowela, zgodnie z którym spółka przejmująca może wydać wspólnikom spółki przejmowanej udziały albo akcje własne, które nabyła w wyniku połączenia z tą spółką. Przedmiotowa zmiana przepisów Ksh potwierdza nie tylko samą dopuszczalność przeprowadzania połączeń odwrotnych, ale również możliwość bezpośredniego wydania wspólnikom spółki przejmowanej udziałów lub akcji własnych spółki przejmującej nabytych w toku połączenia. Co prawda nowelizacja ta nie zmieniła istniejącego stanu prawnego, ale potwierdza właściwą wykładnię przepisów art. 200 § 1 lub art. 362 § 1 pkt 3 w zw. z art. 515 § 1 KSH, przyjmowaną dotychczas przez większość doktryny i praktykowaną przez sądy rejestrowe. Zmieniona nowelizacją treść art. 515§ 1 KSH w ostatnim zdaniu potwierdza: „Spółka przejmująca może przyznać wspólnikom spółki przejmowanej udziały albo akcje własne, które nabyła w wyniku połączenia z tą spółką”. Jednocześnie art. 515 § 2 KSH wprowadza ograniczenie: „w celu przyznania udziałów albo akcji wspólnikom spółki przejmowanej spółka przejmująca może nabyć udziały albo akcje własne, których łączna wartość nominalna, wraz z udziałami albo akcjami nabytymi uprzednio przez tą spółkę, spółki lub spółdzielnie od niej zależne lub osoby działające na jej rachunek, nie przekracza 10% kapitału zakładowego”. W wyniku przejęcia odwrotnego spółka zależna nabywa udziały lub akcje własne oraz cały majątek spółki przejmowanej.
Przeprowadzenie połączenia odwrotnego może być uzasadnione różnymi względami, takimi jak wewnętrzna restrukturyzacja grupy kapitałowej, konsolidacja operacyjna, w przypadku gdy spółka dominująca również prowadzi działalność gospodarczą bądź co najmniej realizuje pewne funkcje na rzecz innych podmiotów z grupy.
Do przeprowadzenia połączenia typu downstream merger nie jest wymagane podwyższenie kapitału zakładowego, uprzednie umorzenie udziałów lub akcji oraz spółka przejmująca nie musi wydawać udziałów lub akcji na rzecz wspólników spółki przejmowanej.
Przy połączeniu się spółek, w tym przy przejęciu spółki dominującej przez spółkę zależną, ma miejsce sukcesja uniwersalna praw i obowiązków, której istotą jest wstąpienie spółki przejmującej we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej.
Transakcja downstream merger daje także możliwość spółkom wejścia na giełdę tzw. tylnymi drzwiami, bez spełnienia określonych wymogów. Najlepiej sprawdzają się do tego podmioty, które są już notowane na GPW, ale znalazły się złej sytuacji. W skrócie proces ten polega wówczas na tym, że spółka giełdowa przejmuje spółkę dominującą. Ostatecznie nazwa spółki giełdowej zostaje zmieniona na nazwę spółki pozagiełdowej. Przykładem takiego wejścia na giełdę jest CD Projekt, który zadebiutował na giełdzie w 2011 r. W 2010 r. CDP Invest sp. z o.o., która była podmiotem dominującym w grupie CD Projekt została oficjalnie przejęta przez spółkę Optimus S.A., która była notowany na giełdzie. Następnie nazwę spółki zmieniono na CD Projekt RED, a główną działalnością spółki stała się produkcja gier.
Przejęcie odwrotne pozwala także na uproszczenie struktury grupy kapitałowej w sytuacji, gdy kontynuowanie działalności przez spółkę zależną jest istotne ze względu na np. posiadanie zezwoleń lub koncesji, prowadzenie przez nią działalności operacyjnej lub ze względu na historię tej spółki.
Obecnie nie ma już żadnych wątpliwości co do tego, że przeprowadzenie takiej procedury na gruncie przepisów prawa polskiego jest jak najbardziej dopuszczalne.
Konstancja Sawecka, radca prawny
