Nadchodzą zmiany w prawie spadkowym

Jedna z planowanych zmian dotyczy instytucji niegodności dziedziczenia uregulowanej przez obecny art. 928 KC. Aktualne brzmienie przepisu zawiera 4 przesłanki, kiedy spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia, tj. kiedy:

• dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
• podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności,
• umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.

Przewidywana zmiana wprowadza kolejną przesłankę, tj. uporczywe niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego wobec spadkodawcy lub uporczywe uchylanie się od sprawowania opieki nad spadkodawcą. Jak wskazał ustawodawca w uzasadnieniu projektu nowelizacji, system prawny powinien bowiem reagować na etycznie niewłaściwe zachowania osób, które mogą osiągnąć korzyści ze spadku. Istotne w tym zakresie jest określenie „uporczywe”, przez co rozumieć należy długotrwałe, powtarzalne zachowanie, jednak to sąd będzie każdorazowo oceniał, czy mamy do czynienia z uporczywym niewykonywaniem obowiązku alimentacyjnego lub uporczywym uchylaniem się od sprawowania opieki nad spadkodawcą.

Kolejna zmiana dotyczy art. 934 KC, którego aktualnie stanowi, że w sytuacji braku dzieci, małżonka, rodziców, rodzeństwa i dzieci rodzeństwa spadkodawcy, spadek przypada dziadkom spadkodawcy, przy czym dziedziczą oni w częściach równych. Jeśli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło chwili otwarcia spadku, jego część spadku przypada jego dzieciom, a gdy ich nie ma – udział spadkowy przypada innym dziadkom w częściach równych. Nowa treść przepisu zakłada, że:

• jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych;
• jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom;
• w braku dzieci tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku i ich dzieci, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

W konsekwencji ograniczenia kręgu spadkobierców, czas postępowań spadkowych może ulec skróceniu, bowiem zmniejsza się krąg osób powołanych do spadku.  

Nowelizacja ma również uregulować sytuację, gdy spadkobiercą jest dziecko lub osoba pozostająca pod opieką. Przyjęcie lub odrzucenie spadku przez rodziców albo opiekunów wymaga bowiem zgody sądu. Przewidziany w art. 1015 KC 6- miesięczny termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, często bywa zbyt krótki. Ustawodawca wychodząc naprzeciwko temu zagadnieniu, zaproponował rozwiązanie, które zakłada że aby zachować ww. termin, wystarczające jest złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Z kolei, jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu na złożenie oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.

Zmiana dotyczy również art. 1030 KC i odpowiedzialności gminy i Skarbu Państwa za długi spadkowe, poprzez dodanie do niego par. 2 o treści: Skarb Państwa lub gmina, którym spadek przypadł z mocy ustawy, ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku.

Projektowane zmiany można wstępnie oceniać jako pozytywne i potrzebne, jednak dopiero ostateczny kształt ustawy oraz jej wejście w życie pozwoli na rzeczywistą ocenę tej zmiany.