Podkreślić należy, że w pewnych przypadkach członkowie zarządu nie mają możliwości powoływania się na udzielone im absolutorium, jako na okoliczność zwalniającą ich od odpowiedzialności. Do takich przypadków należy przede wszystkim okoliczność wytoczenia powództwa przez wspólnika o naprawienie szkody wyrządzonej spółce oraz w razie upadłości spółki (tak: art. 296 i art. 487 k.s.h.). Zgodnie z art. 296 k.s.h., dotyczącym spółki z o.o., w przypadku wytoczenia takiego powództwa oraz w razie upadłości spółki, osoby obowiązane do naprawienia szkody nie mogą powoływać się na uchwałę wspólników, udzielającą im absolutorium ani na dokonane przez spółkę zrzeczenie się roszczeń o odszkodowanie. Analogiczne postanowienia, z tym że w odniesieniu do spółki akcyjnej, zawiera art. 487 k.s.h.
Stwierdzić należy, że fakt udzielenia członkowi zarządu absolutorium nie przekreśla możliwości dochodzenia przez spółkę odszkodowania za wyrządzony przez niego uszczerbek. Uchwała w przedmiocie absolutorium nie ma bowiem bezpośredniej skuteczności w odniesieniu do stosunków zewnętrznych spółki, a wywołuje jedynie skutki wewnątrzkorporacyjne.
Ponadto, absolutorium nie zwalnia członków zarządu z odpowiedzialności wobec spółki m.in. w następujących sytuacjach:
1) jeżeli uchwała o zatwierdzeniu sprawozdań była podjęta w następstwie czynności wprowadzających w błąd wspólników na podstawie nierzetelnych danych, nieprawdziwych lub niepełnych informacji itp.,
2) jeżeli zachodzą warunki określone w art. 291-294 k.s.h. (tj. zachodzą przesłanki odpowiedzialności członka zarządu), a zgromadzenie wspólników w momencie podjęcia uchwał nie miało informacji o zaistniałych faktach uzasadniających odpowiedzialność 1.
Dodatkowo, brak możliwości podniesienia zarzutu otrzymania absolutorium występuje m.in. w przepisach o odpowiedzialności za szkodę przy łączeniu się i podziale spółek, a konkretnie w art. 512 § 2, art. 526 § 2 oraz art. 548 § 2 k.s.h. Z przepisów tych wprost wynika, że znajduje do nich odpowiednie zastosowanie art. 296 k.s.h., co oznacza niedopuszczalność powoływania się w postępowaniu łączeniowym lub podziałowym na fakt udzielenia absolutorium. Co ciekawe, analogicznego odesłania nie zawiera natomiast art. 568 k.s.h. odnoszący przekształcenia spółki.
Udzielenie absolutorium nie wywołuje też skutków prawnych na tle art. 175, art. 198, art. 350 i art. 366 § 3 k.s.h., które należą do grupy roszczeń typu wyrównawczego. Chodzi tu przede wszystkim o ciążący na członkach zarządu obowiązek wyrównania spółce straty poniesionej wskutek przyjęcia aportów po nadmiernie wygórowanej cenie (art. 175 k.s.h.), obowiązek zwrotu nienależnej dywidendy (art. 198 ks.h.), obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia (art. 350 k.s.h.) oraz naruszenie zakazu obejmowania akcji własnych (art. 366 § 3 k.s.h.).
Fakt uzyskania absolutorium przez członka organu spółki może mieć natomiast wpływ na odpowiedzialność odszkodowawczą określoną w art. 292 (szkoda przy tworzeniu spółki), art. 293 (odpowiedzialność członków organów za wyrządzoną szkodę), art. 480 (szkoda przy tworzeniu spółki), art. 481 (zapewnienie sobie lub osobie trzeciej niewspółmiernych korzyści przy powstaniu spółki), art. 483 (odpowiedzialność członków organów za wyrządzoną szkodę), art. 484 k.s.h. (odpowiedzialność współdziałającego w wydaniu przez spółkę akcji itp.) oraz art. 568 k.s.h. (w zakresie roszczeń na rzecz przekształconej spółki).
Co istotne, absolutorium nie może być brane pod uwagę przy ocenie ewentualnej odpowiedzialności na rzecz innych niż spółka podmiotów, takich jak np. wierzyciele spółki. Przykładowo, fakt uzyskania absolutorium nie ma prawnej doniosłości w przypadku tych roszczeń z art. 291 i art. 479 k.s.h., które sankcjonują odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki, nie zaś względem samej spółki. Okoliczność udzielenia absolutorium nie ma też prawnej doniosłości w przypadku powództw opartych na art. 415 i n. oraz art. 471 i n. kodeksu cywilnego. Roszczenia na podstawie przepisów kodeksu cywilnego o odpowiedzialności deliktowej lub kontraktowej przeciwko członkom organów spółek kapitałowych przysługują – co do zasady – jedynie wspólnikom i osobom trzecim. Wniosek ten wynika z treści art. 300 oraz art. 490 k.s.h., w których to przepisach nie przywołano samych spółek, jako podmiotów uprawnionych do wnoszenia powództw w trybie przepisów kodeksu cywilnego.
Podsumowując, stwierdzić należy, że fakt udzielenia członkowi zarządu absolutorium nie przekreśla możliwości dochodzenia przez spółkę odszkodowania za wyrządzony przez niego uszczerbek. Uchwała w przedmiocie absolutorium nie ma bowiem bezpośredniej skuteczności w odniesieniu do stosunków zewnętrznych spółki, a wywołuje jedynie skutki wewnątrzkorporacyjne. Podkreślić przy tym należy, że roszczenia cywilnoprawne spółki w stosunku do jej funkcjonariuszy niewątpliwie przynależą do sfery zewnętrznej.
Niemniej jednak, podjęcie uchwały o udzieleniu absolutorium nie pozostaje całkowicie prawnie irrelewantne, stanowi ono bowiem wyraz akceptacji działań danego członka zarządu, choć nie zwalnia go z odpowiedzialności za wyrządzoną spółce szkodę. Przypomnieć zatem należy, że uchwała w przedmiocie udzielenia członkowi zarządu absolutorium dotyczy jedynie prawidłowości pełnienia przez niego obowiązków, nie zaś zwolnienia z odpowiedzialności za szkodę czy też złożenia przez spółkę oświadczenia woli o zrzeczeniu się przez spółkę roszczeń odszkodowawczych.
1 A. Kidyba, Spółka z o.o. Komentarz, 2002, s. 582-584
Autor:
Justyna Kyć
Radca prawny w Departamencie Prawnym
Od 2017 roku związana z Russell Bedford Poland. Specjalizuje się w obsłudze klientów korporacyjnych, w szczególności w zakresie sporządzania i negocjacji umów handlowych oraz świadczenia bieżącego doradztwa prawnego.
Jej doświadczenie obejmuje obsługę Klientów z wielu branż, w tym również podmiotów z sektora publicznego. Posiada też bogate doświadczenie w prowadzeniu sporów i reprezentacji klientów przed sądami powszechnymi oraz administracyjnymi.
W Kancelarii Russell Bedford zajmuje się przede wszystkim sprawami z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego oraz kompleksową obsługą transakcji M&A.
Jest absolwentką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Międzywydziałowych Studiów Europejskich w College of Europe/Collège d'Europe w Brugii (Natolin Campus). Ukończyła także studia podyplomowe z zakresu zamówień publicznych prowadzone przez Szkołę Główną Handlową w Warszawie. Od 2015 r. członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Katowicach.
