Poprzednie przepisy umożliwiały krótkotrwałe zablokowania rachunku bankowego, który stwarza podejrzenia co do uczciwości właściciela. Tymczasowa blokada miała uniemożliwić, przykładowo, przelew środków finansowych za granicę w celu uniknięcia opodatkowania w kraju.
W myśl zmian w Ordynacji podatkowej1, zablokowanie rachunku bankowego na 72 godziny nie podlega zaskarżeniu.
Szef Krajowej Administracji Skarbowej nie rozpozna środka odwoławczego w tym zakresie, a w ślad za tym taka blokada nie będzie mogła być zaskarżona do sądu administracyjnego.
Blokada na dłuższy czas ma jednak podlegać zaskarżeniu w formie zażalenia do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. Jeśli zażalenie nie zostanie pozytywnie rozpatrzone, to pojawi się możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
Ministerstwo Finansów przekonuje, że celem zmiany było dążenie do spójności regulacji prawnych w zakresie blokad na krótki okres, dlatego, że w polskim systemie prawnym zasadą jest brak zaskarżalności blokad na krótki czas, jeśli blokada nie jest dokonywana na żądanie prokuratora.
Wedle resortu krótkotrwała blokada rachunku bankowego ma charakter prewencyjny i jednocześnie musi zapewnić poufność działań operacyjnych.
Wniosek o informacje o żądaniu blokady rachunku
Według ustawy banki lub SKOK-i poinformują o żądaniu blokady na wniosek. W ocenie skutków regulacji czytamy: „Bank lub SKOK będą miały możliwość przekazania podmiotowi kwalifikowanemu na jego wniosek informacji o żądaniu blokady przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej. W przypadku złożenia ww. wniosku bank lub SKOK będą przekazywały dodatkowo Szefowi KAS informacje np. o adresie skrzynki elektronicznej nadawcy wniosku, jego adresie IP, numerze telefonu (…)”2.
Cytowany fragment wskazuje, że złożenie wniosku o udzielenie informacji na temat blokady rachunku spowoduje ujawnienie administracji podatkowej szeregu danych, m.in. takich, jak adres IP komputera, z którego obsługiwany jest rachunek bankowy. W dalszej części tejże oceny skutków regulacji można przeczytać: „Informacje te mogą okazać się przydatne do ustalenia lokalizacji podmiotu i ewentualnego podjęcia wobec niego adekwatnych działań przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej lub inne właściwe organy”.
Paradoks polega na tym, że wniosek o informacje jest, przynajmniej teoretycznie, środkiem ochrony, jednak użycie go spowoduje podjęcie konkretnych działań władczych ze strony administracji skarbowej (zbieranie danych).
Informacje o numerach IP
W nowelizacji Ordynacji podatkowej nastąpiło ponadto rozszerzenie zakresu informacji przekazywanych przez banki i SKOK-i. Chodzi przede wszystkim o numery IP, z których logowano się w celu obsługi rachunku bankowego. Już w projekcie tej nowelizacji zakładano bowiem: „Rozszerzenie zakresu informacji i zestawień przesyłanych codziennie przez banki, SKOK-i oraz izbę rozliczeniową. Rozszerzenie dotyczy: dostępnych adresów IP, z których następowały logowania na serwis internetowy służący obsłudze rachunku podmiotu kwalifikowanego (…), informacji o innych blokadach oraz zajęciach wierzytelności oraz informacji o danych identyfikacyjnych pełnomocnika do rachunku podmiotu kwalifikowanego, reprezentanta podmiotu kwalifikowanego, a także jego beneficjenta rzeczywistego (…)”3.
Powyższy fragment wskazuje na tendencję do rozszerzania zakresu narzędzi przeznaczonych do kontroli podatników. Przestrzeń internetowa staje się coraz mniej anonimowa, a dane elektroniczne bardziej dostępne dla organów państwowych.
Przeciwko zagranicznym przelewom
Kolejna zmiana związana jest z funkcjonowaniem systemu podzielonej płatności (split payment). W ustawie przewiduje się blokowanie możliwości przelewu za granicę w rachunku typu „VAT”: „ograniczy się możliwość obciążania rachunku VAT w celu dokonania płatności na rachunek odbiorcy prowadzony przez zagraniczny bank lub instytucję kredytową, która nie działa w formie oddziału na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, czyli blokuje się możliwość przekazywania środków z rachunku VAT za granicę, ponieważ to przekazanie następowałoby poza mechanizmem podzielonej płatności”4.
Cytowane uzasadnienie ustawy wskazuje na zaletę split payment w postaci przeciwdziałania nadużyciom podatkowym, jednak pomija kwestię potencjalnych utrudnień wobec drobnych przedsiębiorców. Istotą tego systemu jest ograniczenie możliwości dysponowania środkami finansowymi przez podatnika.
Więcej państw w wymianie informacji o rachunkach raportowanych
Międzynarodowa współpraca podatkowa pomiędzy państwami jest coraz większa i coraz szersze są też listy państw uczestniczących w programach wymiany informacji. Według Ministerstwa Finansów pełna lista państw, które zobowiązały się do udziału w wymianie informacji o rachunkach raportowanych nie została opublikowana w 2017 r. ze względu na opóźnienia legislacyjne w niektórych krajach. Konieczne jest zatem uzupełnienie listy tzw. jurysdykcji uczestniczących.
______________________
1 Ustawa z 5 lipca 2018 roku o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 1499) dokonała zmian w: Kodeksie postępowania cywilnego z 17 listopada 1964 r., ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji z 17 czerwca 1966 r., ustawie o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych z 5 listopada 2009 r., ustawie z 29 sierpnia 1997 - Prawo bankowe, ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej z 16 listopada 2016 r., ustawie z 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami, ustawie z 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw i ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
2 Ocena skutków regulacji dotycząca projektu ustawy z 16 maja 2018 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw.
3 Ibidem.
4 Ibidem.
