Dopuszczalność emisji akcji niemych w spółce komandytowo-akcyjnej

W ostatnim czasie wśród inwestorów daje się zauważyć trend dążenia do wykorzystywania alternatyw inwestycyjnych wobec zwykłych instrumentów kapitałowych lub dłużnych. Inwestorzy zorientowali się jakie możliwości inwestycyjne kryją w sobie w tym zakresie akcje nieme, jak chociażby to, że inwestor obejmujący akcje nieme staje się współwłaścicielem spółki, dzięki czemu może czerpać korzyści wynikające z jej rozwoju, a także uzyskuje prawo do dywidendy. Jednak w związku z treścią przepisu artykułu 145 § 3 zd. 2 Kodeksu spółek handlowych pojawiają się wątpliwości dotyczące możliwości emisji akcji niemych w spółce komandytowo-akcyjnej. W doktrynie występuje pogląd, zgodnie z którym emisja akcji niemych w spółce komandytowo-akcyjnej jest niedopuszczalna. Jego zwolennicy przedstawiają powody, które wobec niejasnego brzmienia przepisu rzekomo przesądzają o uznaniu niedopuszczalności emisji akcji niemych. Jednakże z uwagi na interes akcjonariuszy-inwestorów oraz ze względu na charakter spółki komandytowo-akcyjnej, w tym m.in. wyłączenie ryzyka związanego z wrogim przejęciem spółki przy jej dokapitalizowaniu, należy opowiedzieć się za dopuszczeniem emisji akcji niemych w spółce komandytowo-akcyjnej.

Dzięki rozwiązaniu polegającemu na dopuszczeniu emisji akcji niemych oraz z uwagi na wspomniany trend inwestycyjny oparty na instrumentach w postaci akcji niemych – łączących inwestycyjne zalety zwykłych akcji oraz instrumentów o charakterze dłużnym, takich jak obligacje – spółka komandytowo-akcyjna może być na nowo postrzegana jako atrakcyjna forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej

Charakterystyka akcji niemych

Główną cechą, która wyróżnia tego typu akcje jest wyłączenie prawa akcjonariusza do głosu. W zamian posiadacz akcji niemej jest uprzywilejowany w zakresie dywidendy. Akcje nieme pozwalają na wykreowanie oddzielnej kategorii akcjonariuszy, którzy zostają praktycznie wyłączeni z możliwości oddziaływania na sprawy spółki, jednocześnie stanowiąc swojego rodzaju inwestycję kapitałową, zapewniającą znacznie wyższą stopę zwrotu niż akcje zwykłe. Ta ostatnia cecha przybliża akcje nieme do m.in. obligacji.

Jedną z głównych przyczyn emisji akcji niemych stanowi stosunkowo proste i szybkie dokapitalizowanie spółki funduszami własnymi bez jednoczesnej zmiany stosunków właścicielskich. Dzięki temu dotychczasowi akcjonariusze nie tracą kontroli nad spółką. Akcje nieme są przeznaczone przede wszystkim dla inwestorów, którzy bardziej cenią sobie uzyskanie preferencji dywidendowych względem uprawnień związanych z prawem głosu. Akcje nieme charakteryzują się przede wszystkim tym, że statut może im przyznawać 1) dywidendę wyższą niż limit określony w przepisie art. 353 § 1 KSH, 2) pierwszeństwo w zaspokojeniu w zakresie dywidendy przed pozostałymi akcjami wbrew ograniczeniu z art. 353 § 2 KSH, 3) wyrównanie z zysku uzyskanego w następnych latach, o ile zaistniały przesłanki opisane w przepisie art. 353 § 4 KSH.

Poglądy występujące w doktrynie

W piśmiennictwie można spotkać dwa odmienne poglądy w przedmiocie możliwości emisji akcji niemych w spółce komandytowo-akcyjnej. Część doktryny opowiada się za dopuszczalnością występowania bez ograniczeń akcji niemych w spółce komandytowo-akcyjnej, a pozostała część stwierdza bezwarunkowy zakaz takiej emisji akcji. Zgodnie 
z drugim poglądem z samego artykułu 145 § 3 k.s.h. wynika, że nie można całkowicie pozbawić akcjonariusza prawa głosu. W związku z tym, zdaniem zwolenników tego poglądu nie jest dopuszczalna emisja akcji niemych.

W tym miejscu należy wskazać, że pomimo wspomnianego twierdzenia o braku możliwości emisji akcji niemych w spółce komandytowo-akcyjnej, sądy dokonują rejestracji zmian opartej na emisji właśnie akcji niemych, nie wzywając spółek do zmiany treści statutu przewidującego emisję akcji niemych. Mało tego, sądy podchodzą do tej kwestii bardzo otwarcie, bowiem dopuszczają emisję akcji niemych przez akcjonariusza, który nie posiadał do tej pory innych zwykłych akcji dających prawo głosu, czyli dopuszczają istnienie akcjonariusza, który nie będzie posiadał prawa głosu, co – jak mogłoby się wydawać – stoi wbrew przepisowi artykułu145 § 3 KSH, który mówi o braku możliwości całkowitego pozbawienia akcjonariusza prawa głosu. Dotychczasową praktykę sądów w zakresie dopuszczalności emisji akcji niemych należy uznać za prawidłową.

Za dopuszczeniem emisji akcji niemych w spółkach komandytowo-akcyjnych stoi wiele argumentów. Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że przy planowaniu w statucie akcji niemych nie istnieje ryzyko uszczuplenia praw akcjonariusza, bowiem obejmując akcje nieme, akcjonariusz godzi się na ograniczenie prawa głosu, uzyskując jednocześnie najbardziej istotne z uwagi na jego interesy prawo do powiększonej dywidendy. 
W przypadku emisji akcji niemych w rzeczywistości nie dochodzi do pozbawienia prawa głosu, bowiem istotą akcji niemej jest to, że nie daje ona prawa głosu, dlatego też nie jest możliwe stwierdzenie, że akcjonariusz zostaje pozbawiony uprawnienia, którego akcja niema ze swojej natury nie posiada i posiadać nie będzie. Akcjonariusz decydując się na objęcie akcji niemej doskonale zdaje sobie sprawę, że największym jego przywilejem będzie uczestnictwo w dywidendzie, a nie prawo głosu. Obejmując akcję niemą, nie dochodzi do pozbawienia nowego inwestora prawa głosu, bowiem uzyskanie tego prawa nie było celem przedmiotowego objęcia akcji.  Akcjonariusze – posiadacze akcji niemych jako inwestorzy pasywni – nie są zainteresowani wykonywaniem prawa głosu i godzą się poświęcić to prawo za cenę uzyskania przywilejów dywidendowych.

Kolejnym powodem dla którego należy odrzucić pogląd wykluczający emisję akcji niemych w spółkach komandytowo-akcyjnych jest fakt, że takie wyłączenie byłoby wbrew interesom inwestorów i doprowadziłoby do utraty jednej z istotniejszej korzyści jakie niesie ze sobą omawiana forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej. Możliwość emisji akcji niemych stanowi mianowicie istotny powód do inwestowania przez potencjalnych inwestorów w akcje spółki komandytowo-akcyjnej. Inwestorzy dzięki emisji tych akcji mogą korzystać z uprzywilejowania w zakresie dywidendy, w większym stopniu niż inwestorzy będący w posiadaniu akcji zwykłych. 

Pomimo kilku głośnych niepowodzeń inwestycyjnych w ostatnich latach, związanych z emisją akcji niemych przez spółki akcyjne, można zauważyć obecnie wzrost zainteresowania inwestycjami w akcje nieme, gwarantujące otrzymywanie regularnych wypłat w formie dywidendy. Dzięki rozwiązaniu polegającemu na dopuszczeniu emisji akcji niemych oraz z uwagi na wspomniany trend inwestycyjny oparty na instrumentach w postaci akcji niemych – łączących inwestycyjne zalety zwykłych akcji oraz instrumentów o charakterze dłużnym, takich jak obligacje, spółka komandytowo-akcyjna może być na nowo postrzegana jako atrakcyjna forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej.