Stosunki majątkowe małżonków reguluje art. 31 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Co obejmuje wspólność majtkowa
Przepis ten stanowi, że z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Do majątku wspólnego zaliczane są między innymi pobrane wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, w tym z działalności gospodarczej. Znajduje to potwierdzenie w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który wymienia składniki majątku zaliczane do majątku odrębnego małżonków. Wśród nich nie ma przedmiotów służących do prowadzenia działalności gospodarczej. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
W ocenie sądu przeniesienie składników majątku pomiędzy przedsiębiorstwami małżonków nie może mieć charakteru odpłatnego, a tym samym nie może być uznane za odpłatną dostawę towarów
Zwrócić należy również uwagę na art. 34.1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.
Stosownie natomiast do art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Przekazanie przedsiębiorstwa nie spowoduje powstania przychodu
Powyższe uregulowania Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego będą istotne z punktu widzenia przepisów prawa podatkowego. Przekazanie przedsiębiorstwa lub poszczególnych jego składników w przypadku istnienia pomiędzy małżonkami wspólności majątkowej, nie będzie powodowało powstania przychodu. Wynika to z faktu, że każdy z małżonków jest właścicielem składników majątku wykorzystywanych przez drugiego małżonka w jego działalności gospodarczej. W takiej sytuacji nie dochodzi do zbycia składników majątku. Czynność taka nie powoduje u żadnej ze stron jakiegokolwiek przysporzenia, przyrostu majątku.
Podobnie skutki podatkowe wystąpią w podatku od towarów i usług. Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega bowiem, co do zasady, odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług. W sytuacji przenoszenia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części sprawa wydaje się dosyć oczywista. Przepisy ustawy o VAT w art. 6 ust. 1 wskazują, że transakcje zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nie podlegają podatkowi od towarów i usług.
Wspólność majątkowa wyklucza odpłatne przekazywanie małżonkowi składników majątku
Większe wątpliwości w zakresie opodatkowania wywołuje sytuacja przenoszenia pomiędzy przedsiębiorstwami poszczególnych składników majątku. Na szczęście dla podatników obecnie w orzecznictwie sądów administracyjnych dominuje pogląd, że pomiędzy przedsiębiorcami objętymi małżeńską wspólnością majątkową nie dochodzi do odpłatnej dostawy towarów. Naczelny sąd administracyjny w wyroku z dnia 4 kwietnia 2018 r. sygn. akt I FSK 887/16, badając powyższy stan faktyczny stwierdził, że: w sytuacji gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, wszelkie transakcje, jakie zawierane są pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębnie działalność gospodarczą nie mogą mieć charakteru odpłatnego. W takim przypadku nie jest możliwe uregulowanie należności pomiędzy małżonkami. Jeden z małżonków nie może dokonać wypłaty wynagrodzenia drugiemu z małżonków środkami pieniężnymi objętymi wspólnością ustawową za składniki majątku wchodzące w skład wspólności ustawowej.
W ocenie sądu przeniesienie składników majątku pomiędzy przedsiębiorstwami małżonków nie może mieć charakteru odpłatnego, a tym samym nie może być uznane za odpłatną dostawę towarów. Podobne stanowisko zajął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 11 grudnia 2018 r. sygn. akt. I SA/Gd 939/18.
Przekazywanie składników majątku przy rozdzielności majątkowej
Trochę inaczej sytuacja będzie się przedstawiać, gdy pomiędzy małżonkami istnieje rozdzielność majątkowa. Wówczas na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych po stronie współmałżonka otrzymującego nieodpłatnie składniki majątku przedsiębiorstwa powstanie przychód. Jednakże wolą ustawodawcy powyższy przychód będzie korzystał ze zwolnienia z opodatkowania. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Powyższa czynność nie będzie również podlegała opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn pod warunkiem jej zgłoszenia Naczelnikowi urzędu skarbowego. Taka darowizna będzie korzystała ze zwolnienia ze względu na bliskie w tzw. zerowej grupie podatkowej obejmującej między innymi małżonków, dzieci, rodziców.
W zakresie podatku VAT przeniesienie całego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części w przypadku małżonków z rozdzielnością majątkową, tak jak w przypadku wspólności majątkowej, nie będzie podlegała opodatkowaniu. Natomiast przeniesienie poszczególnych składników majątku będzie skutkowało opodatkowaniem danej czynności podatkiem VAT.
Mając na uwadze rożne konsekwencje podatkowe przekazania całego przedsiębiorstwa, jego części lub pojedynczych składników majątku do działalności gospodarczej współmałżonka czynność taka wymaga szczegółowego przeanalizowania sytuacji prawnej podatników. Zaplanowanie takiego przedsięwzięcia może przynieść wymierne oszczędności podatkowe.
Jeśli chcieliby Państwo dowiedzieć się więcej lub mają dodatkowe pytania, zapraszamy do kontaktu z nami.
