Niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki jako przesłanka odpowiedzialności członka zarządu za długi podatkowe spółki

Zgodnie z tezą zawartą w niedawno wydanym wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 3 października 2019 r., sygn. akt I SA/Po 368/19 „właściwy czas do zgłoszenia wniosku o upadłość należy oceniać poprzez odniesienie się do pojęcia niewypłacalności, użytego w Prawie upadłościowym z 2003 r. i wskazanych w tej ustawie terminów, oznaczonych dla upadłego (jego organów) do zgłoszenia wniosku o upadłość”. Ponadto „kwestii „właściwego czasu" nie należy oceniać mechanicznie, ale zawsze z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy”.

Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich

Z treści art. 107 § 1 Ordynacji Podatkowej wynika, iż w przypadkach i w zakresie przewidzianym w rozdziale 15 działu III zatytułowanym "Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich" za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Zgodnie z zapisem art. 107 § 2 pkt 2 i pkt 4 Ordynacji Podatkowej osoby trzecie odpowiadają również za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych oraz za koszty postępowania egzekucyjnego. W myśl art. 108 § 1 wyżej powołanej ustawy o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej organ podatkowy orzeka w drodze decyzji. Przepis art. 116 § 1 Ordynacji Podatkowej wskazuje, że za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że: we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy albo też nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Zgodnie z § 2 wyżej cytowanego artykułu, odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu. W myśl art. 116 § 4 Ordynacji Podatkowej wyżej wskazane przepisy stosuje się również do byłego członka zarządu oraz byłego pełnomocnika lub wspólnika spółki w organizacji.

Kwestii „właściwego czasu" nie należy oceniać mechanicznie, ale zawsze z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy

Uzasadniając wydany wyrok, Wojewódzki Sąd Administracyjny powołał się na pogląd NSA wyrażony w wyroku z dnia 10 stycznia 2019 r., sygn. akt I FSK 143/17. Zgodnie z tezą zawartą w tym wyroku w sprawie odpowiedzialności podatkowej członka zarządu za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością organy podatkowe obowiązane są wykazać, iż zaległości wynikają ze zobowiązań, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu oraz, że egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części nieskuteczna. Z kolei orzeczenie odpowiedzialności jest wykluczone w razie stwierdzenia, że we właściwym czasie zgłoszony został wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy. Ponadto, orzeczenie odpowiedzialności członka zarządu eliminuje wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Powyższe przesłanki stanowią przesłanki negatywne odpowiedzialności członka zarządu.

Pojęcia „właściwego czasu” do zgłoszenia wniosku o upadłość 

W orzecznictwie sądów administracyjnych powszechnie przyjmuje się, że właściwy czas do zgłoszenia wniosku o upadłość należy oceniać poprzez odniesienie się do pojęcia niewypłacalności, użytego w ustawie z dnia 23 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i wskazanych w tej ustawie terminów, oznaczonych dla upadłego (jego organów) do zgłoszenia wniosku o upadłość. 

Jednocześnie jednak podkreśla się, że kwestii „właściwego czasu" nie należy oceniać mechanicznie, ale zawsze z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy. Zgodnie z art. 11 ust. 1 i 2 ustawy Prawo Upadłościowe dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje w terminie swoich zobowiązań. W przypadku osób prawnych za niewypłacalnego uważa się także dłużnika, którego zobowiązania przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. W orzecznictwie podkreśla się, że nie stanowi podstawy do stwierdzenia niewypłacalności przejściowy brak płynności finansowej, jeżeli jednocześnie dłużnik posiada majątek o wartości pozwalającej na pokrycie jego zobowiązań w przyszłości (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2004 r., V CK 593/03, opubl. w Monitorze Prawniczym z 2015 r. Nr 16, s. 875). Zwraca się też uwagę (por. wyroki Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2006 r., I UK 369/05, z 7 listopada 2016 r., III UK 13/16, dostępne http://sn.pl), że pojęcie „właściwego czasu" do złożenia wniosku o upadłość, o którym mowa w art. 116 § 1 pkt 1 lit. a) Ordynacji Podatkowej, powinno być ujmowane elastycznie w zależności od okoliczności konkretnego wypadku, bowiem jest to przesłanka obiektywna, ustalana w oparciu o okoliczności faktyczne każdej sprawy.

W ocenie Sądu, o ile nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu solidarnej odpowiedzialności członka zarządu za zaległość podatkową spółki istnienie jednego tylko wierzyciela, to nie można uznać w świetle obowiązujących przepisów, że są przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji istnienia wyłącznie jednej zaległości, której wysokość nie przekracza wartości posiadanego przez spółkę majątku.