Wspólnicy nie mają jednak całkowitej dowolności w zakresie wypłacania sobie dywidendy i muszą stosować się do przepisów prawa oraz zapisów umowy spółki. Najważniejszym dokumentem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest umowa spółki, która określa zasady prowadzenia działalności, w tym może precyzować zasady wypłaty dywidendy. Jeżeli takie zapisy nie znajdą się w umowie spółki, to wówczas zastosowanie będą miały przepisy Kodeksu spółek handlowych, tj. przepis art. 192 i następne Kodeksu.
Wypłata dywidendy przy stracie
Jeżeli spółka osiągnęła zysk, wspólnicy mają potencjalne prawo do wypłaty określonej kwoty – warunkiem faktycznego otrzymania dywidendy jest podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników o podziale kwoty. Co jednak w sytuacji, gdy w sprawozdaniu finansowym spółka odnotuje stratę? Czy wymogiem wypłaty dywidendy wspólnikom jest osiągnięcie przez spółkę zysku w ostatnim roku obrotowym? Wśród przedstawicieli doktryny przeważa pogląd, że strata w ostatnim roku obrotowym bądź niepokryta strata z lat ubiegłych redukują kwotę dywidendy, jednak nie wykluczają jej wypłaty.
W celu ustalenia czy spółka pomimo straty zachowuje prawo do wypłaty dywidendy należy się posłużyć formułą obliczeniową wskazaną w art. 192 Kodeksu spółek handlowych.
Zgodnie z powołanym przepisem kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.
Jeśli uzyskany wynik jest dodatni, to spółka dysponuje nadwyżką bilansową przewyższającą kwotę niepokrytej straty, a wypłata dywidendy nie spowoduje uszczuplenia funduszy kapitałowych. Uzyskanie wyniku zerowego oznacza brak funduszy dywidendowych (nadwyżki bilansowej w dyspozycji spółki), a zatem zakaz wypłaty. Wynik ujemny wskazuje natomiast na uszczuplenie funduszy kapitałowych. Spółka musi wtedy w pierwszej kolejności wypracować zysk, który pozwoli na odtworzenie utraconego pokrycia tych funduszy. (tak: A. Opalski (red.), Kodeks spółek handlowych. Tom IIA. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz. Art. 151–226, Warszawa 2018).
Kapitał zapasowy przy podziale dywident
W praktyce oznacza to, że w przypadku wykazania straty w sprawozdaniu finansowym spółki wspólnikom pozostaje jedynie możliwość podziału zysku z lat poprzednich. Jeżeli zatem spółka nie wykazała zysku za ostatni rok obrotowy, ale posiada fundusze rezerwowe lub zapasowe, które mogą być przeznaczone do podziału, w kwocie wyższej niż suma: (i) straty za ostatni i poprzednie lata obrotowe, (ii) wartości udziałów własnych (iii) kwot, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy i rezerwowe – to może dokonać wypłaty dywidendy. Jeśli zaś ani ustawa, ani umowa spółki nie przewidują obowiązków w zakresie przeznaczenia określonej kwoty z zysku na kapitały zapasowy i rezerwowy, pomniejszenie obejmuje jedynie sumę niepokrytych strat oraz udziałów własnych.
Należy podkreślić, że kapitał zapasowy może zostać wykorzystany na wypłatę dywidendy tylko i wyłącznie w tej części, w której został utworzony z zysku. W doktrynie wskazuje się w związku z tym, że nie jest możliwe przeznaczenie na dywidendę środków z kapitału zapasowego utworzonego z agio (tak m.in. S. Sołtysiński [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks..., t. II, 2005, s. 387; M. Rodzynkiewicz, Kodeks..., 2018, s. 399). Przepis art. 192 Kodeksu spółek handlowych wskazuje również, że do zysku dolicza się „kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału” i jednocześnie nie określa jakie są to konkretnie kwoty. W takiej sytuacji jeśli umowa spółki nie zawiera postanowień wskazujących, w jakiej części kapitał zapasowy utworzony z zysku może zostać przeznaczony do podziału między wspólników, wówczas kwota ta powinna zostać wyraźnie określona w uchwale zgromadzenia wspólników spółki.
Autor: Autor: Magdalena Mączka. Radca prawny, Russell Bedford Dmowski i Wspólnicy Kancelaria Adwokacka Sp. k.
