W pierwszej kolejności należy spojrzeć na nią jako narzędzie ułatwiające planowanie sukcesji. Podmiot ten pozwoli na zarządzanie majątkiem w zaplanowany sposób, zabezpieczający majątek fundatora dla przyszłych pokoleń. Fundator ma możliwość zaplanowania zarzadzania majątkiem, który pozwoli na prowadzenie działalności oraz wypłatę świadczeń na rzecz beneficjentów w sposób zrównoważony. Utworzenie fundacji rodzinnej pozwoli na działanie przedsiębiorstwa, gromadzenie i pomnażanie majątku przez pokolenia i uniknięcie jego rozdrobnienia.
Wprowadzenie ustawy o fundacji rodzinnej było odpowiedzią na zapotrzebowanie polskich przedsiębiorców, którzy prowadzą tzw. firmy rodzinne i chcieliby, aby w przyszłości ich spadkobiercy rozwijali rodzinny biznes, a nie spożytkowali odziedziczony majątek – udziały – na cele konsumpcyjne.
Fundacje rodzinne funkcjonują od dawna w wielu krajach na świecie. Największą na świecie jest Bill & Melinda Gates Foundation. Wśród innych największych fundacji znajdują się m.in. fundacje rodziny Wallenbergów (kontrolują m.in. Ericsson, SAAB, Electrolux), David & Lucile Packard Foundation, Hans Wilsdorf Foundation (właściciel firmy ROLEX), fundacje rodziny Wallmart, L’Oréal i inne.
Do tej pory polscy przedsiębiorcy mogli skorzystać wyłącznie z przepisów zagranicznych.
Celem fundacji rodzinnej jest z jednej strony ochrona majątku fundatora, a z drugiej spełnianie świadczeń na rzecz beneficjentów. Beneficjentami fundacji najczęściej będą członkowie rodziny fundatora. Ponadto beneficjentem może być także sam fundator. Fundacja rodzinna będzie mogła finansować beneficjentom np. edukację, pokrywać koszty leczenia, udzielać pożyczek itp. Ponadto fundacja będzie mogła spłacać zobowiązania beneficjentów (np. płacić alimenty za fundatora).
Wobec powyższego, fundacja rodzinna jest idealnym rozwiązaniem dla osób, które chcą zachować skumulowany majątek rodzinny, który będzie zabezpieczony przed rozdrobnieniem i chybionymi decyzjami spadkobierców, a jednocześnie zapewnić uzyskiwanie przez nich korzyści wynikających z majątku fundatora. Fundator poprzez zawarcie odpowiednich postanowień w treści statutu może mieć wpływ na funkcjonowanie fundacji rodzinnej i sposób jej zarzadzania nawet po śmierci. Działania podejmowana przez fundatora pozwolą na dysponowanie majątkiem fundacji w sposób racjonalny i pozwalający nie tylko na jego zachowanie, ale także powiększenie go dla przyszłych pokoleń.
Poza tym fundacja rodzinna może pełnić także rolę tzw. wehikułu transakcyjnego. Zgodnie z przepisami ustawy może wykonywać działalność gospodarczą m.in. w zakresie przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach i podmiotach oraz nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze.
Fundacja rodzinna zainteresowanie wzbudza także wśród przedsiębiorców, którzy chcą uniknąć ponoszenia odpowiedzialności majątkiem osobistym za zobowiązania wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej i dlatego chcą oddzielić majątek osobisty od majątku przedsiębiorstwa.
W przypadku wniesienia majątku do fundacji rodzinnej, będzie on oddzielony od majątku osobistego przedsiębiorcy, co pozwoli zabezpieczyć go przed ryzykiem związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej i ewentualnymi niepowodzeniami biznesowymi podejmowanych działań.
Wyłącznie marginalnie należy wspomnieć, że fundacja rodzinna będzie odpowiadać solidarnie z fundatorem za jego zobowiązania cywilnoprawne i zaległości podatkowe powstałe przed utworzeniem fundacji, ale tylko do wysokości wniesionego do niej mienia. Nie odpowie już jednak za zobowiązania fundatora powstałe po jej założeniu.
Ponadto fundacja rodzinna korzysta z preferencji podatkowych. Jako osoba prawna jest podatnikiem CIT, jednak korzysta z podmiotowego zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych (art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT) . Może prowadzić działalność gospodarczą, ale tylko we wskazanym w ustawie zakresie:
- zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;
- najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;
- przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
- udzielania pożyczek: spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje, spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik, beneficjentom;
- obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
- produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;
- gospodarki leśnej.
Dochód uzyskany z powyższej działalności będzie zwolniony z CIT.
Należy jednak mieć na uwadze, że zwolnienie z CIT nie jest całkowite i nie wszystkie zdarzenia podatkowo istotne będą korzystały z tego zwolnienia. Zwolenie z CIT nie dotyczy podatku od przychodów z budynków. Jednakże do czasu, gdy fundacja rodzinna nie będzie wypłacała świadczeń na rzecz beneficjentów, nie będzie opodatkowania podatkiem CIT. Także wypłata dywidend ze spółek, w których fundacja rodzinna będzie posiadała udziały, nie spowoduje po jej stronie obowiązku podatkowego. Dopiero w chwili wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów lub jej likwidacji powstanie opodatkowanie stawką CIT w wysokości 15%.
Jak wynika z powyższego, utworzenie fundacji rodzinnej jest korzystne zarówno pod względem prowadzenia działalności gospodarczej, jak i planowania sukcesyjnego, ale trzeba korzystać z niej bardzo rozważnie i decyzję o jej utworzeniu należy bardzo dobrze przemyśleć.
