Taki stan rzeczy nie jest specjalnie zaskakujący, bowiem za fenomenem fundacji rodzinnej – jako podmiotu praw i obowiązków, posiadających osobowość prawną – stoi szereg przywilejów przewidzianych przez ustawodawcę, w tym chociażby:
- preferencyjne formy opodatkowania;
- oddzielenie struktur biznesowych od rodzinnych;
- możliwość zaplanowania sukcesji w perspektywie wielu pokoleń;
- zapewnienie ochrony przed rozdrobnieniem majątku.
Z założenia i celu jej powołania, fundacja rodzinna ma służyć zapewnieniu sukcesji fundatora w majątku rodzinnym, a jak to w rodzinie bywa, nie zawsze wszyscy członkowie rodziny muszą być zgodni z ideą i sposobem prowadzenia fundacji przez fundatora (bądź organy fundacji).
Czy zatem istnieje regulacja prawna pozwalająca kwestionować uchwały organów fundacji rodzinnych? Oczywiście, że tak.
Ustawodawca przewidział możliwość zaskarżania uchwał organów fundacji rodzinnych, statuując dwa tryby ich realizacji sprowadzające się do skierowania powództwa przeciwko fundacji rodzinnej, zależnie od okoliczności o:
- uchylenie uchwały organu sprzecznej z jej statutem lub celem fundacji rodzinnej (art. 82 FundRodzU) lub
- stwierdzenie nieważności uchwały organu sprzecznej z ustawą (art. 83 FundRodzU).
Formą zaskarżenia uchwały fundacji rodzinnej jest zainicjowanie postępowania sądowego stosownym powództwem.
Żeby zatem skutecznie wystąpić z żądaniem kwestionującym zasadność uchwały podjętej przez Organ fundacji rodzinnej, musimy wykazać i udowodnić jej sprzeczność z postanowieniami statutu lub celu dla którego fundacja została założona albo jej sprzeczności z przepisami ustawy.
Co jednak istotne i o czym nie możemy zapomnieć to to, że w obu przypadkach ciężar dowodu wykazania podstaw do kwestionowania spornej uchwały wymagać będzie należytej inicjatywy dowodowej strony powodowej. To na stronie inicjującej postępowanie będzie ciążył realny obowiązek udowodnienia przed Sądem, że decyzja organów fundacji rodzinnej zawiera postanowienia sprzeczne ze statutem fundacji (lub celem fundacji rodzinnej) albo, że podjęta uchwała jest sprzeczna z ustawą.
Legitymacja procesowa, a zatem uprawnienie do wystąpienia z takim powództwem, w obu jego odsłonach, przyznana została fundatorowi, beneficjentowi lub członkowi organu fundacji rodzinnej. Oznacza to, że żaden inny podmiot nie może skutecznie kwestionować uchwał organów fundacji rodzinnej, a wniesienie takiego ułomnego pozwu skutkować będzie jego odrzuceniem, a zatem zakończeniem postępowania bez weryfikacji jego zasadności. Od wspomniane zasady przysługują nieliczne wyjątki. Ustawowe wyliczenie podmiotów uprawnionych do zaskarżania uchwał organów fundacji nie stanowi katalogu zamkniętego przykładem takiego „preferencyjnego” uprawnienia do wytoczenia powództwa o uchylenie uchwał fundacji rodzinnej legitymuje się np. likwidator, Prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich.
W zakresie legitymacji biernej, we wszystkich przypadkach legitymacja taka przysługuje fundacji rodzinnej, którą podmiot legitymowany czynnie musi pozwać. Obejmuje to także fundację rodzinną w organizacji, która także może być pozywana (art. 23 ust. 3 in fine FundRodzU).
Aby skutecznie domagać się uchylenia bądź stwierdzenia nieważności uchwał fundacji rodzinnej potencjalny powód musi pilnować dochowania terminów wniesienia powództwa. Przewidzianych odpowiednio w 82 § 2 oraz 83 § 2 FundRodzU. Według powołanych przepisów Powództwo o uchylenie uchwały, może zostać wniesione w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie sześciu miesięcy od dnia podjęcia uchwały. Z kolei zgodnie art. 83 § 2 Prawo do wniesienia powództwa wygasa z upływem sześciu miesięcy od dnia, w którym uprawniony powziął wiadomość o uchwale, nie później jednak niż z upływem dwóch lat od dnia podjęcia uchwały.
Ponownie, występując czy to z powództwem o uchylenie uchwały fundacji rodzinnej, czy ze jej stwierdzeniem nieważności to na powodzie ciążyć będzie dowód wykazania zachowania terminu do zaskarżenia uchwały. Dlatego też musi on podjąć wszelkie możliwe kroki, aby wykazać, iż termin ten zachował, oraz że faktycznie informację o uchwale powziął danego dnia.
Autor: Sylwia Zając
