Przedsiębiorstwo w spadku – konsekwencje podatkowe według nowej ustawy

Zgodnie z dotychczasowym stanem prawnym po śmierci przedsiębiorcy możliwości dokonywania bieżących działań w ramach przedsiębiorstwa, takich jak sprzedaż towarów i świadczenie usług oraz regulowanie zobowiązań wobec pracowników czy kontrahentów, były poważnie ograniczone. Wraz ze śmiercią przedsiębiorcy de factokończył się byt prawny prowadzonej przez niego działalności, co mogło prowadzić np. do natychmiastowej utraty pracy przez pracowników firmy, wygaśnięcia niektórych umów cywilnoprawnych czy obowiązku zwrotu dofinansowań, jakie uzyskał przedsiębiorca na cele gospodarcze. Znacząco zmniejszało to możliwość kontynuacji działalności przedsiębiorstwa przez następcę prawnego przedsiębiorcy po przeprowadzeniu postępowania spadkowego.

Zakres obowiązku podatkowego dla przedsiębiorstwa w spadku został określony na takich samych zasadach, jakie obowiązywały dla zmarłego przedsiębiorcy na dzień otwarcia spadku

Niezbędne zmiany w nazwie firmy

Nowe prawo wprowadza możliwość zarządzania firmą, a także kontynuowania działalności gospodarczej zmarłego przedsiębiorcy, do czasu zakończenia postępowania spadkowego, lecz w okresie nie dłuższym niż 2 lata. Z ważnych przyczyn sąd na wniosek będzie mógł przedłużyć ten okres maksymalnie do 5 lat. Obecnie będzie można kontynuować działanie przedsiębiorstwa w niezmienionym zakresie, pod warunkiem wprowadzenia zmian w nazwie firmy, do której będzie trzeba dodać dopisek „w spadku”. W konsekwencji, dzięki kontynuacji funkcjonowania przedsiębiorstwa, które będzie w dalszym ciągu generować zyski, zachowane zostaną miejsca pracy i regulowane będą zobowiązania wobec kontrahentów oraz zobowiązania publicznoprawne. Ponadto zwiększą się szanse na dalszy rozwój przedsiębiorstwa, budowanego niekiedy staraniami przedsiębiorcy i członków jego rodziny przez wiele lat.

Sukcesja w rękach zarządcy 

Odpowiedzialność dbania o interesy przedsiębiorstwa po śmierci przedsiębiorcy ma spoczywać na zarządcy sukcesyjnym, czyli tymczasowym zarządcy przedsiębiorstwa w spadku. Zarządca może być powołany zarówno za życia jak i po śmierci przedsiębiorcy, z zastrzeżeniem złożenia stosownej zgody na pełnienie tej funkcji oraz wpisu do CEIDG. Do powołania zarządcy sukcesyjnego, po śmierci przedsiębiorcy potrzebne będzie działanie lub zgoda osób, które stały się właścicielami przedsiębiorstwa w wyniku śmierci przedsiębiorcy (będą to spadkobiercy ustawowi, testamentowi albo zapisobierca windykacyjny), a także małżonka, który posiada prawo do przedsiębiorstwa z tytułu wspólności majątkowej małżeńskiej. We wszystkich powyższych przypadkach do powołania zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy konieczne będzie zachowanie formy aktu notarialnego. Z uwagi na szczególny, tymczasowy charakter zarządu sukcesyjnego, najpóźniej z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci właściciela firmy należy przesądzić, czy zarząd zostanie ustanowiony albo czy jest wolą osób uprawnionych, by ustanowiony z inicjatywy przedsiębiorcy zarząd sukcesyjny funkcjonował.

Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego, zarządca sukcesyjny może wykonywać majątkowe prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Zarząd sukcesyjny zostaje ustanowiony dopiero z chwilą dokonania wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego powołanego przez przedsiębiorcę za życia albo zastrzeżenia, że prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym po śmierci przedsiębiorcy. W przeciwieństwie do prokury, zarząd sukcesyjny obejmuje nie tylko umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku, ale także zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Z funkcją zarządcy sukcesyjnego wiążą się obowiązki, m.in. w sferze prawa podatkowego.

Przedsiębiorstwo w spadku jako podatnik

Przedsiębiorstwo w spadku uzyska podmiotowość prawnopodatkową, jako jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, w zakresie podatków związanych z działalnością tego przedsiębiorstwa (w szczególności, w zakresie podatku dochodowego, VAT oraz podatku akcyzowego). Rozwiązanie takie zapewni ciągłość w zakresie regulowania podatków związanych z działalnością przedsiębiorstwa w spadku w okresie trwania zarządu sukcesyjnego, z korzyścią dla Skarbu Państwa. W tym przypadku także NIP przedsiębiorstwa pozostanie niezmieniony, co z kolei zapewni kontynuację rozliczeń wszystkich podatków związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Zakres obowiązku podatkowego dla przedsiębiorstwa w spadku został określony na takich samych zasadach, jakie obowiązywały dla zmarłego przedsiębiorcy na dzień otwarcia spadku. Jeżeli chodzi o rok podatkowy, w którym zmarł przedsiębiorca – przedsiębiorstwo w spadku do końca tego roku będzie kontynuowało sposób opodatkowania według formy wybranej przez zmarłego. Ponadto, przedsiębiorstwo w spadku zobowiązane będzie sporządzić wykaz składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa na dzień otwarcia spadku. Przedsiębiorstwo w spadku nie będzie mogło natomiast wybrać wpłacania zaliczek w uproszczonej formie. Nie będzie też mogło wybrać tzw. kredytu podatkowego.