APA, z ang. Advance Pricing Arrangement, są to uprzednie porozumienia cenowe, czyli tzw. ustalenie ceny z góry. Jest to umowa pomiędzy podatnikiem a administracją podatkową, zawierana co do zasady na przyszłość, w której ten pierwszy zobowiązuje się stosować przyjętą metodę do objętych porozumieniem transakcji w zamian uzyskując gwarancję, że stosowane przez niego ceny transferowe nie będą kwestionowane przez organy podatkowe. Porozumienie to umożliwia również pominięcie limitów zapisanego w art. 15e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczących zakupu usług niematerialnych od podmiotu powiązanego. Podstawowym celem tych porozumień jest zatem zapobieganie powstawaniu sporów pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi w zakresie stosowania cen transakcyjnych. Służą tym samym ograniczeniu ryzyka podatkowego wobec zawieranych transakcji. Mogą także wyeliminować ryzyko międzynarodowego podwójnego opodatkowania, gdyż polskie przepisy uznają porozumienia nie tylko jednostronne, czyli pomiędzy podatnikiem a krajową administracją podatkową, ale również dwustronne i wielostronne, zawierane również przy udziale administracji podatkowych państw obcych właściwych dla podmiotów powiązanych.
Nie wiadomo co spowodowało, że tak oczekiwane przez podatników i doradców podatkowych rozwiązania zostały pominięte. Możliwe, że wynika to z braku czasu na ich dopracowanie. Dyrektywa została bowiem przyjęta w 2017 r., a prace nad nową ustawą zostały oficjalnie podjęte dopiero w tym roku
Projekt ustawy o rozstrzyganiu sporów dotyczących podwójnego opodatkowania oraz zawieraniu uprzednich porozumień cenowych jest konsekwencją konieczności wdrożenia Dyrektywy Rady (UE) w sprawie mechanizmów rozstrzygania sporów dotyczących podwójnego opodatkowania w Unii Europejskiej (Dyrektywa Rady (UE) 2017/1852 z dnia 10 października 2017 r. w sprawie mechanizmów rozstrzygania sporów dotyczących podwójnego opodatkowania w Unii Europejskiej (Dz. U. UE. L. z 2017 r. Nr 265, str. 1). Projekt ten zakłada wyłączenie przepisów dotyczących m.in. procedur pozyskiwania APA z ustawy Ordynacja Podatkowa i przeniesienie ich do nowo projektowanej ustawy. W pierwotnej wersji projektu zaproponowano m.in. wprowadzenie uproszczonego postępowania APA. Uproszczenie miało wiązać się m.in. ze zmniejszeniem wymogów dokumentacyjnych dotyczących zakresu wniosku dla wybranych rodzajów transakcji kontrolowanych, ale takich o ograniczonym poziomie ryzyka uszczupleń podatkowych (np. tzw. usługi o niskiej wartości dodanej). Uproszczone porozumienia cenowe miały mieć charakter porozumień jednostronnych.
Postępowanie w sprawie zwykłej procedury APA w obecnej formie sprawia wiele kłopotów podatnikom poprzez wysoki poziom sformalizowania, wysokie koszty wynoszące co do zasady 1% wartości transakcji będącej przedmiotem porozumienia, jednakże nie mniej niż 5.000 zł i nie więcej niż 200.000 zł, oraz – długotrwały czas oczekiwania, w skrajnych przypadkach sięgający nawet 18 miesięcy. Jako, że przedmiotem wniosku nie mogą być transakcje, które zakończono przed dniem jego złożenia, oraz transakcje w toku, jeśli w dniu złożenia wniosku są objęte postępowaniem podatkowym, kontrolą podatkową, kontrolą celno-skarbową lub postępowaniem przed sądem administracyjnym, często okres oczekiwania na decyzję szefa Krajowej Administracji Skarbowej jest zbyt długi by podatnicy wszczęli postępowanie w sprawie APA.
Po ogłoszeniu projektu, który miał wprowadzać uproszczone postępowanie APA, na początku 2018 r. popularność tych wniosków znacznie wzrosła, zwłaszcza że te dotyczące zwykłej procedury APA miały być przekształcone w procedurę uproszczoną, a ułatwienia miały dotyczyć już wydatków poniesionych w 2018 r. Tym co przyciągnęło podatników było zdecydowanie zmniejszenie związanego z nią wydatku do około 20.000 zł, skrócenie terminu na odpowiedź do trzech miesięcy i uproszczenie procedury.
Nie wiadomo co spowodowało, że tak oczekiwane przez podatników i doradców podatkowych rozwiązania zostały pominięte. Możliwe, że wynika to z braku czasu na ich dopracowanie. Dyrektywa została bowiem przyjęta w 2017 r., a prace nad nową ustawą zostały oficjalnie podjęte dopiero w tym roku. Wprowadzeniu uproszczeń nie sprzyjały też liczne zastrzeżenia zgłoszone w trakcie konsultowania projektu nowelizacji, w której zakładano również inne zmiany podatkowe, m.in. dotyczące procedur rozstrzygania sporów w zakresie podwójnego opodatkowania. Nie wiadomo jednak co w tym wypadku należy uczynić z wnioskami podmiotów, które złożyły je, licząc na rychłe wprowadzenie uproszczonego postępowania APA.
Zamiast tego zaproponowano podatnikom inne rozwiązanie instytucjonalne, czyli program współdziałania pomiędzy fiskusem a największymi podatnikami o przychodach powyżej 50 milionów euro. Po przejściu wstępnego audytu rozliczeń i zapewnieniu pełnej transparentności dla Krajowej Administracji Skarbowej wobec podatników nie byłaby np. stosowana klauzula przeciw unikaniu opodatkowania, nie kwestionowano by przyjętej metody cen transferowych, czy zezwolono by na odliczenie całości kosztów usług niematerialnych. Ma to stanowić atrakcyjną dla podatników alternatywę wobec APA.
Autor: Damian Kuszewski, konsultant podatkowy Russell Bedford Poland
