Polski Ład - najważniejsze zmiany podatkowe cz. 6 - zmiany w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej i w Ordynacji podatkowej

W ostatnim module nr 6 zajmiemy się najważniejszymi zmianami zawartymi na gruncie ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej i Ordynacji podatkowej.

Tymczasowe zajęcie ruchomości

Tymczasowe zajęcie ruchomości będzie polegało na tymczasowym pozbawieniu zobowiązanego prawa do rozporządzania zajętą ruchomością (od kwot powyżej 10 tys. zł). Zajęcie takie nie może trwać jednak dłużej niż 96 godzin.

W czasie trwania tymczasowego zajęcia ruchomości po otrzymaniu odwzorowania cyfrowego protokołu tego zajęcia, organ egzekucyjny wydaje postanowienie o zatwierdzeniu w całości tymczasowego zajęcia ruchomości w egzekucji administracyjnej, prowadzonej przez ten organ na podstawie tytułu wykonawczego wskazanego w protokole tymczasowego zajęcia.

Z chwilą wydania postanowienia o zatwierdzeniu tymczasowego zajęcia ruchomości staje się ono wtedy zajęciem egzekucyjnym tych ruchomości. Na postanowienie w sprawie zatwierdzenia tymczasowego zajęcia ruchomości zobowiązanemu służy zażalenie.

Oznacza to, że do tego czasu organy mogą uznaniowo decydować, którymi rzeczami podatnik będzie mógł rozporządzać. Przedmiotowe zmiany mają nastąpić zgodnie z art. 3 i art. 20 projektu ustawy „Polski Ład”.

Jak argumentuje MF, zmiany mają za zadanie zabezpieczyć interesy finansowe budżetu państwa i przyczynić się do bardziej skutecznego egzekwowania zaległości dochodzonych przez organy egzekucyjne. Celem Ministerstwa jest zarówno zmniejszenie liczby podmiotów zadłużonych o 10% jak i zwiększenie wyegzekwowanych kwot dochodzonych zaległości również o 10%.

Resort wskazuje, że zaległości powyżej 10 tys. zł wynoszą kilkanaście miliardów złotych, natomiast  rocznie egzekwowane jest zaledwie ponad 4 mld zł, stąd wynikać ma konieczność wyposażenia organów KAS w nowe narzędzie.

Zobowiązany będzie mógł uchronić ruchomości przed tymczasowym zajęciem, o ile okaże dowody stwierdzające, że dochodzony obowiązek nie jest wymagalny.

Dyskusyjną kwestią jest w tym kontekście możliwy brak zachowania zasady proporcjonalności zgodnie z którą organy powinny używać jedynie takich środków, które są niezbędne dla osiągnięcia konkretnego celu. To, w połączeniu z większym zakresem dowolności skarbówki, pozostawia pole do nadużyć.

Co prawda, ustawodawca wprowadził zapis, że tymczasowemu zajęciu nie będą podlegały ruchomości o wartości „znacznie” przewyższającej kwotę potrzebną do zaspokojenia należności. Jednakże, umieszczenie takiego nieostrego przepisu może jeszcze bardziej pogłębić brak pewności stosowania prawa u podatnika.

Nabycie sprawdzające

Jak pisze Ministerstwo Finansów, w 2020 roku tylko same urzędy celno-skarbowe kontrolowały obowiązek rejestrowania transakcji przy wykorzystaniu kasy fiskalnej ponad 15 000 razy. W wyniku tych kontroli nieprawidłowości stwierdzono w ponad 43% przypadków. W ocenie projektodawców przy założeniu kwoty tylko 11,50 zł (średnia wartość podatku VAT od sprzedaży nieobjętej paragonem fiskalnym ujawnionej w trakcie czynności mandatowych) zaniżenia podatku od towarów i usług dla dziennej sprzedaży na jednej ewidencjonującej kasie w prawie połowie spośród 2,4 mln kas fiskalnych, pozwala na szacowanie szarej strefy w tym obszarze na poziome 2,4 mld zł. Natomiast Fundacja Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego szacuje szarą strefę w tym zakresie na 10 mld złotych.

Dotychczas, celem umożliwienia skutecznej walki z szarą strefą i wyłudzeniami w VAT, wprowadzono szereg różnych rozwiązań, m.in. system kas on-line, przesyłanie plików JPK_VAT, podzieloną płatność, system STIR, system SENT, itd.

Nabycie sprawdzające nie ma być formą kontroli podatkowej ani kontroli celno-skarbowej i ma mieć charakter niesformalizowany. Czynności w postaci nabycia sprawdzającego mogą skończyć się notatką (brak naruszeń) lub mandatem i protokołem (stwierdzenie naruszenia). Towar nabyty w toku nabycia sprawdzającego podlegać będzie zwrotowi, w przeciwieństwie do wykonywanej usługi.

Kontrolujący będą musieli jednak dokładnie dokumentować przebieg kontroli. Projekt zakłada bowiem, że w toku nabycia sprawdzającego dla potrzeb dokumentowania tej czynności stosowany będzie art. 64 ust. 1 pkt 10 ustawy o KAS, a więc następowało to będzie poprzez sporządzanie szkiców, kopiowanie, filmowanie, fotografowanie oraz dokonywanie nagrań dźwiękowych.

W 2018 r. głośno było o prowokacji skarbówki przeprowadzonej z polecenia Naczelnika US w Bartoszycach. Dwie kobiety przyjechały do warsztatu samochodowego, błagając mechanika o wymianę żarówki. Ten dokonał wymiany za symboliczną opłatą 10 zł (początkowo w ogóle nie chciał pieniędzy), już po zamknięciu raportu dobowego czyli nie wystawiając paragonu. Okazało się jednak, że klientki to w rzeczywistości pracowniczki US, które na mechanika nałożyły mandat w wysokości 500 zł. Teraz można będzie spodziewać się zwiększenia ilości tego typu sytuacji.

W odróżnieniu od kontroli przeprowadzanej w zwykłym trybie w tym wypadku nie będzie obowiązywała właściwość terytorialna. Z tego wynika, że naczelnik każdego US będzie mógł wysyłać swoich urzędników do dowolnego miejsca w kraju, by udawali zwykłych klientów i stosowali tego typu prowokacje.

Przy nabyciu sprawdzającym nie będą obowiązywały zasady ograniczenia kontroli przewidziane w prawie przedsiębiorców. W zwykłych działaniach kontrolnych gwarantują one m.in., że organ kontrolując, ma uprzedzać przedsiębiorcę o planowanej kontroli. Co więcej, nabycie sprawdzające i ewentualny mandat wcale nie będą musiały oznaczać zakończenia sprawy. MF pisze w uzasadnieniu projektu, że „nie wyklucza się wszczęcia po nim kontroli, czy postępowania podatkowego, jeżeli organy KAS będą miały przesłanki takich działań”.

W istocie pomysł ten budzi szerokie kontrowersje. W szczególności należy rozważyć czy w poszukiwaniu wpływów do budżetu organy podatkowe nie powinny zająć się większymi podmiotami. Wydaje się, że ściganie drobnych przedsiębiorców za niewystawienie paragonu może naruszać zasadę proporcjonalności VAT analogicznie jak w instytucji tymczasowego zajęcia ruchomości. Projekt nie przełoży się również na istotne zwiększenie wpływów do budżetu.

Nasuwa się także pytanie, według jakiego klucza przedsiębiorcy będą typowani do nabycia sprawdzającego. Skoro przeprowadzane będzie ono na podstawie stałego, ogólnego upoważnienia to nic nie stoi na przeszkodzie, aby urzędnik KAS przy okazji zakupów skontrolował swój lokalny sklep. Ponadto, urzędnicy na ww. działania będą mieli przeznaczony specjalny fundusz, z którego mają otrzymywać pieniądze na kontrolowane zakupy.

Wprowadzenie możliwości informowania podatników przez Szefa KAS o ryzyku uczestniczenia w karuzelach podatkowych

W ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej zostanie dodane nowe uprawnienie dla Szefa KAS, zgodnie z projektowanym art. 15a ustawy, który będzie mógł podejmować działania informujące podatników o ryzyku występowania w obrocie towarami lub usługami dostarczanymi do podatnika lub kontrahenta tego podatnika co najmniej jednego dostawcy, który może pełnić rolę znikającego podatnika.

Proponowane przez MF rozwiązanie, poprzez informowanie podatników o ryzyku, ma pozwolić na wprowadzenie narzędzia umożliwiającego zwalczanie oszustw mających na celu wyłudzenie VAT (oszustw karuzelowych). Podjęcie decyzji o poinformowaniu podatnika o ryzyku będzie wyłączną decyzją Szefa KAS podejmowaną z urzędu, a konstrukcja tego narzędzia ma nie zmieniać innych uprawnień i obowiązków ww. organu podatkowego.

Według informacji przekazanych przez resort, działania informujące nie mają mieć charakteru masowego. Nie przewiduje się również możliwości wystąpienia podatnika z wnioskiem o podjęcie takiego działania.

Nowe narzędzie ma mieć charakter uzupełniający w stosunku do innych uprawnień Szefa KAS takich jak np. blokada rachunku bankowego podatnika.

Fakultatywny charakter rozwiązania powoduje, że Szef KAS nie będzie miał obowiązku informowania podatnika o ryzyku, nawet jeśli takie ryzyko zauważy w toku działalności analitycznej. Podjęcie bowiem tego typu działania w niektórych przypadkach mogłoby wpływać niekorzystnie na podjęcie innych działań przez organy KAS lub inne służby.

Co więcej, podatnik pomimo wprowadzenia ww. narzędzia nadal będzie zobowiązany do dochowania należytej staranności. Nieotrzymanie takiego listu przez podatnika nie zwalnia go z obowiązku dochowania należytej staranności - w szczególności w toku kontroli lub postępowania podatkowego podatnik nie może się powoływać na brak otrzymania takiego listu.

Zgodnie z art. 15a ust. 4 zakłada się wprowadzenie możliwości wystąpienia przez podatnika z wnioskiem o przeprowadzenie kontroli podatkowej u dostawcy. W związku z tym podatnik będzie mógł ostatecznie zbadać, czy dany kontrahent nie pełni roli „znikającego podatnika”. Resort finansów przekonuje, że przeprowadzenie takiej kontroli będzie też kolejnym argumentem w kwestii zachowania należytej staranności.

Ustawodawca przewiduje, że w informacji ostrzegającej o ryzyku występowania co najmniej jednego dostawcy, który może być znikającym podatnikiem, Szef KAS może ujawniać dane kontrahenta, co nie będzie naruszało przepisów o tajemnicy skarbowej.

Wprowadzenie do Ordynacji podatkowej instytucji Porozumienia Inwestycyjnego (inaczej Interpretacja 590 lub Investor Desk)

Po art. 20zr Ordynacji podatkowej projekt przewiduje wprowadzenie działu IIC - nowej instytucji „Porozumienia Inwestycyjnego”, zawieranego w formie umowy z Ministrem Finansów. Porozumienie Inwestycyjne będzie kolejną możliwą formą współpracy podatnika z Krajową Administracją Skarbową obok działającego już Programu Współdziałania, dostępnego dla dużych podatników.

Porozumienie Inwestycyjne będą mogły zawierać podmioty (lub grupy podmiotów), które planują lub dopiero rozpoczęły inwestycję na terytorium Polski, o ile wartość inwestycji będzie wynosić co najmniej 50 mln zł. Jednak w ciągu pierwszych 3 lat od wejścia w życie ustawy nowelizującej, wartość inwestycji będzie podwyższona do 100 mln zł. Nowy instrument stanowić będzie rozszerzenie wsparcia na realizację nowych inwestycji.

Porozumienie Inwestycyjne będzie obejmować skutki podatkowe inwestycji, w szczególności ocenę inwestycji pod kątem przepisów o cenach transferowych, klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania czy też klasyfikacji wyrobów akcyzowych oraz określenia właściwej stawki VAT dla towaru lub usługi.

Zamiast występować o różne akty (interpretacja indywidualna, wiążąca informacja stawkowa, wiążąca informacja akcyzowa, uprzednie porozumienie cenowe i opinia zabezpieczająca) ww. kwestie prawnopodatkowe zostaną rozstrzygnięte w ramach jednej Interpretacji 590.

„Interpretacja 590 będzie listem żelaznym, który da inwestorowi nie tylko najwyższą ochronę, ale również wysoki prestiż i rangę porozumienia. Będzie to usługa premium dla firm, które zdecydują się postawić na Polskę” – tłumaczył wiceminister finansów Jan Sarnowski.

Porozumienie inwestycyjne będzie przesłanką wyłączającą określenie przez organ podatkowy zobowiązania podatkowego (wysokości straty) w zakresie, w jakim wykazany przez podatnika dochód (strata) został ustalony zgodnie z danym porozumieniem.

Zawarcie porozumienia będzie opierało się na zasadzie dobrowolności, przy czym Minister Finansów nie będzie zobligowany do zawarcia porozumienia. Odmowa zawarcia porozumienia musi jednak zawierać uzasadnienie. Ze względu na konsensualny charakter Porozumienie Inwestycyjne nie będzie podlegać kontroli sądów administracyjnych.

Wniosek o zawarcie porozumienia inwestor będzie musiał wstępnie opłacić (opłata wstępna w kwocie 50 tys. zł od każdego inwestora).

Zawarcie samego porozumienia będzie warunkowane wpłatą opłaty głównej w kwocie nie niższej niż 100 tys. zł i nie wyższej niż 500 tys. zł, a wysokość opłaty ma być w szczególności uzależniona od deklarowanej wartości inwestycji.

W konsekwencji maksymalna kwota dla jednego inwestora za zawarcie porozumienia wynosić będzie 550 tys. zł. Porozumienie inwestycyjne będzie obowiązywało przez okres uzgodniony w porozumieniu, nie dłuższy jednak niż 5 lat podatkowych. Inwestor będzie mógł wypowiedzieć porozumienie w każdej chwili, zaś Minister Finansów jedynie w ściśle określonych przypadkach np. w sytuacji nieujawnienia przez inwestora istotnej okoliczności wpływającej na stan faktyczny, niestosowanie się przez inwestora do uprzedniego porozumienia cenowego w okresie jego obowiązywania czy w wypadku zmiany obowiązującej linii orzeczniczej.

Biorąc pod uwagę stopień skomplikowania polskiego systemu podatkowego wydaje się, że możliwość wypowiedzenia przez organ porozumienia z powodu zmiany linii orzeczniczej może być wysoce ryzykowna dla podatników i powodować wśród nich sporą dozę niepewności.