Dla przypomnienia, od 1 listopada 2019 r. płatność przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności (ang. split payment) stała się obowiązkowym sposobem rozliczania transakcji spełniających łącznie następujące przesłanki [1]:
- sprzedawca i odbiorca są podatnikami VAT;
- sprzedaż dotyczy towarów i usług wrażliwych, wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy. Dotyczy to w szczególności towarów takich jak:
- paliwa
- stal i wyroby stalowe
- tablety, smartfony i konsole,
- usługi budowlane
- węgiel i produkty węglowe
- części i akcesoria do pojazdów silnikowych;
- kwota wynosi powyżej 15 tyś zł brutto [2].
Problemy związane z rozliczaniem transakcji przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności z pewnością nie należą do trywialnych, zwłaszcza dla nabywców, którzy nie mogą sobie pozwolić na wykluczenie z kosztów zbyt wysokich kwot w obecnej sytuacji ekonomicznej
Mechanizm ten wprowadzony został nowelizacją z 15 grudnia 2017 r.[3] i zaczął obowiązywać od 1 lipca 2018 r., początkowo jako mechanizm dobrowolny. Jednak aby zachęcić do niego podatników Ministerstwo Finansów wprowadziło szereg korzyści dla nabywców. Stosując zatem ten mechanizm, nabywcy byli m. in. zwolnieni z solidarnej odpowiedzialności VAT, która dotyczy towarów wymienionych w załączniku 13 ustawy VAT; zwolnieni z sankcji VAT; a także przysługiwała im przesłanka o spełnieniu należytej staranności zakładająca, że podatnik stosujący ten mechanizm dokonał wszelkich starań przy zawieraniu transakcji. Zwłaszcza ostatnia korzyść była istotna jako zabezpieczenie przeciw ryzyku posądzenia o współudział w wyłudzeniach podatkowych.
Problem rozliczania transakcji przy zastosowaniu tego mechanizmu stał się dodatkowo istotny wraz z nowelizacją art. 15d ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych [4]. Zgodnie z jego brzmieniem podatnik nie może uwzględnić za koszt podatkowy płatności niedokonanej zgodnie z mechanizmem podzielonej płatności, jeżeli udokumentowana faktura zawiera klauzulę na to wskazującą [5]. Problem powstaje jednak w przypadku gdy klauzula taka pojawi się na fakturze, która nie dokumentuje transakcji podlegającej pod obowiązek zastosowania tego mechanizmu. Nie ma bowiem przepisów, które zakazywałyby jej dodawania do faktur w takim przypadku, co więcej podatnik ma pełną dowolność co do zawieranych na fakturze informacji o ile tylko obejmą one wymagane elementy.
Dyrektor Informacji Skarbowej odniósł się do tego problemu w interpretacji z 15 listopada 2019 r., nr. 0111-KDIB1-1.4010.387.2019.1.SG.: Biorąc pod uwagę opis zdarzenia przyszłego oraz powyższe przepisy prawa stwierdzić należy, że pomimo oznaczenia faktury VAT klauzulą „mechanizm podzielonej płatności", w sytuacji w której okaże się, że zakupione przez Wnioskodawcę towary lub usługi nie wchodzą w zakres towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, do Wnioskodawcy nie będzie miało zastosowania wyłączenie z kosztów uzyskania przychodów, o którym mowa w art. 15d ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT. Interpretacja ta jest oczywiście słuszna. Skoro głównym celem ustawodawcy było wprowadzenie obowiązku płatności zgodnie z mechanizmem podzielonej płatności w przypadku określonych towarów to przepisy z nim powiązane powinny obowiązywać w momencie spełnienia jego przesłanek, a nie w przypadku prawidłowego oznaczenia faktury. Już w samym uzasadnieniu do wprowadzanej zmiany w ustawie VAT wnoszono, że obowiązek taki istnieje nawet pomimo oznaczenia faktury [6]. A contrario obowiązek nie wystąpi zatem w przypadku gdy faktura zawiera takie oznaczenie „nadgorliwie”.
Przykładem tego, że pomimo upływu czasu problemy związane z mechanizmem podzielonej płatności nie są jasne dla wszystkich podatników, jest również interpretacja dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 27 lipca 2020 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.319.2020.1.KO. Podatnik zadał w nim pytanie, czy informację o obowiązku stosowania podzielonej płatności należy wpisywać wyłącznie w sytuacji, gdy taki obowiązek wynika z uregulowań ustawy, czy też można ją wpisywać na każdej fakturze, także w sytuacji gdy takiego obowiązku ustawowego nie ma. Organ mógł w swojej odpowiedzi wprowadzić podatnika w błąd, bo jednocześnie twierdzi że „stanowisko Wnioskodawcy, że „wpisywanie na każdej fakturze zapisu: „mechanizm podzielonej płatności", niezależnie od tego czy faktura jest wystawiana za usługi podlegające pod obowiązkowy split payment czy też nie oraz niezależnie od podmiotu, któremu wystawiana jest faktura jest praktyką prawidłową", jest nieprawidłowe”. W kolejnych zdaniach podnosi jednak, że podatnik może zamieścić na fakturze również inne informacje, „co nie stanowi naruszenia przepisów dotyczących wystawiania faktur”. Można więc powiedzieć, że odpowiedź organu wprowadza dwie sprzeczne interpretacje.
Problemy związane z rozliczaniem transakcji przy zastosowaniu mechanizmu podzielonej płatności z pewnością nie należą do trywialnych, zwłaszcza dla nabywców, którzy nie mogą sobie pozwolić na wykluczenie z kosztów zbyt wysokich kwot w obecnej sytuacji ekonomicznej. Mnogość zmian oraz nowelizowanych przepisów podatkowych zmniejszają pewność podatników co do ich zwycięstwa w sporze z organami skarbowymi. Rozwiązaniem z pewnością nie są tego rodzaju interpretacje, w których powtarzane są tylko mało zrozumiałe przepisy, a do meritum organ odnosi się w kilku, sprzecznych ze sobą zdaniach.
[1] Art. 108a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 106 z późn. zm., dalej: Ustawa VAT)
[2] Z czego faktury na kwoty poniżej tej wartości mogą zostać rozliczone według mechanizmu podzielonej płatności w sposób dobrowolny, patrz. https://www.podatki.gov.pl/vat/bezpieczna-transakcja/mechanizm-podzielonej-platnosci-mpp/
[3] Ustawa z dnia 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 62 z późn. zm.).
[4] Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 865 z późn. zm., dalej: Ustawa CIT)
[5] Obowiązek takiego oznaczania faktur wynika z art. 106e ust. 1 pkt 18a ustawy VAT
[6] Uzasadnienie do zmiany projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy nr 3602, Sejm VIII kadencji
Autor: Damian Kuszewski
Autor jest absolwentem Szkoły Głównej Handlowej na kierunku Finanse i Rachunkowość, a obecnie studentem Wydziału Prawa na SWPS. Od 2018 r. związany z Russel Bedford Poland. Przedmiotem jego zainteresowań zawodowych jest prawo podatkowe, a w szczególności podatki dochodowe.
