Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami ustaw o podatkach dochodowych podatnicy są zobowiązani do dokumentowania nie tylko transakcji dokonywanych bezpośrednio z podmiotami z rajów podatkowych, ale również transakcji, w przypadku których druga strona (niebędąca podmiotem rajowym) posiada rzeczywistego właściciela, który ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd w raju podatkowym. Jednocześnie przyjęto domniemanie, że w przypadku transakcji, których wartość przekracza 500.000 zł, rzeczywisty właściciel jest podmiotem rajowym, jeżeli druga strona transakcji dokonuje rozliczeń z podmiotem z raju podatkowego. Oznacza to konieczność badania rozliczeń dokonywanych przez drugą stronę transakcji z jego innymi kontrahentami, co jest stosunkowo daleko idącym oczekiwaniem wobec podatników ze strony administracji skarbowej.
Z pewnością sytuacji podatników nie poprawia fakt, że ustawodawca nałożył na nich obowiązek ustalania wskazanych wyżej okoliczności z zachowaniem standardu tzw. „należytej staranności”
Wspomniany limit 500.000 zł dotyczy wartości transakcji między podatnikiem a drugą stroną tej transakcji. W przypadku rozliczeń między drugą stroną danej transakcji a podmiotem rajowym ustawodawca nie wprowadził żadnego progu istotności. W projekcie objaśnień wskazano, że przez rozliczenia z podmiotem rajowym należy rozumieć uregulowanie z kontrahentem rozrachunków, przy czym rozliczenie to może przyjąć różne formy, m.in. przez przelew środków pieniężnych jak również przez przekazanie składnika majątkowego lub świadczenie usługi. Nie ma przy tym znaczenia wartość tych rozrachunków, a więc przyjmując taki tok rozumowania, już dokonanie rozrachunków o wartości 100 zł skutkuje zastosowaniem domniemania i koniecznością sporządzenia dokumentacji podatkowej. Takie sformułowanie przepisów jest daleko idącym przesunięciem na podatnika konsekwencji działań, które pozostają poza jego rzeczywistą strefą wpływu. Jest to kontrowersyjne rozwiązanie, którego przyjęcie skutkuje brakiem możliwości jednoznacznego ustalenia zakresu obowiązków, jakie spoczywają na podatniku oraz zmuszają podatników do podejmowania działań polegających na badaniu i ustalaniu okoliczności jakie w całości występują po stronie ich kontrahentów. Szczególnie, że obowiązek ten dotyczy podmiotów niepowiązanych, a wartość transakcji podstawowej na poziomie 500.000 zł oznacza, że może dotyczyć w wielu przypadków kontrahentów, z którymi nie są utrzymywane stałe relacje biznesowe.
Z pewnością sytuacji podatników nie poprawia fakt, że ustawodawca nałożył na nich obowiązek ustalania wskazanych wyżej okoliczności z zachowaniem standardu tzw. „należytej staranności”. Za każdym razem, kiedy pojęcie należytej staranności pojawia się w przepisach ustaw podatkowych, budzi to liczne wątpliwości, ponieważ jest to kryterium nieostre i trudno jest określić, kiedy w danej sytuacji podatnika jego staranne działania były „wystarczająco należyte”. Na gruncie tego pojęcia, funkcjonującego m.in. w obszarze podatku VAT, powstały liczne objaśnienia, broszury, mniej lub bardziej oficjalne metodyki, jednak wątpliwości w tym obszarze nadal pozostają.
Za każdym razem, kiedy pojęcie należytej staranności pojawia się w przepisach ustaw podatkowych, budzi to liczne wątpliwości, ponieważ jest to kryterium nieostre i trudno jest określić, kiedy w danej sytuacji podatnika jego staranne działania były „wystarczająco należyte
Tym razem, w omawianym projekcie objaśnień, autorzy starają się w możliwie zwięzły sposób wyjaśnić tę kwestię w kontekście badania okoliczności występujących u kontrahenta oraz wskazać możliwe środki, z których mogą korzystać podatnicy. Jednakże zaproponowana treść objaśnień nadal zawiera bardzo ogólnikowe stwierdzenia, np. „dla ustalenia okoliczności dokonywania przez drugą stronę transakcji z podmiotem rajowym można oprzeć się na wszystkim, co może przyczynić się do wyjaśnienia tych okoliczności i jednocześnie nie jest sprzeczne z prawem. W projekcie objaśnień zasugerowano również, aby podatnicy pozyskali od kontrahenta oświadczenie, z którego będzie wynikać, że druga strona nie dokonuje w roku podatkowym żadnych rozliczeń z podmiotem rajowym. Uzyskanie takiego oświadczenia ma wyczerpywać działania o należytej staranności. Jednocześnie jednak wprowadzono zastrzeżenie, że należyta staranność nie będzie dochowana, jeżeli pomimo uzyskania oświadczenia podatnik posiadał informacje, że oświadczenie to nie jest zgodne z rzeczywistością. W takim przypadku podatnik powinien podjąć dalsze działania w kierunku weryfikacji stanu faktycznego występującego u kontrahenta. Oczywiście nie da się wskazać katalogu konkretnych czynności, jakie powinien wtedy podatnik wykonywać, niemniej dopuszczenie takiej opcji oznacza z jednej strony osłabienie samego oświadczenia jako środka stanowiącego przesłankę zachowania należytej staranności, a z drugiej strony oznacza pewne możliwości kwestionowania oświadczeń przez organy podatkowe.
W przypadku podmiotów powiązanych dochowanie należytej staranności oznaczać będzie konieczność weryfikacji innych informacji otrzymanych od tego podmiotu, takich jak dokumentacja podatkowa, informacja CbC, sprawozdanie finansowe, struktura właścicielska.
Opinie i uwagi do projektu objaśnień można zgłaszać do dnia 20 kwietnia 2021 roku.
Projekt objaśnień dostępny jest pod linkiem:
https://www.podatki.gov.pl/ceny-transferowe/wyjasnienia/konsultacje-podatkowe-domniemanie-oraz-nalezyta-starannosc-w-cenach-transferowych/
