Przyjmujemy coraz więcej spraw dotyczących sporu zaistniałego pomiędzy kantorami a PFR, który podejmuje działania zmierzające do zakwestionowania subwencji przyznanych kantorom.
Pisma od PFR z wezwaniem do wyjaśnienia
Zazwyczaj zaczyna się niewinnie, tj. przedsiębiorcy otrzymują pisma z wezwaniem do wskazania, czy wypełniając wnioski o przyznanie subwencji jako przychody podawali całą kwotę uzyskaną ze sprzedaży walut, czy jedynie spread, tj. różnicę pomiędzy ceną zakupu a ceną sprzedaży waluty obcej. Zwracamy uwagę, iż często takie z pozoru rutynowe pytania mogą w istocie zmierzać do wykazania, że przedsiębiorca prowadzący kantor zawyżył kwotę swoich przychodów błędnie rozumiejąc pojęcie przychodu. Ma to istotne znaczenie, bowiem na etapie składania wniosków o przyznanie subwencji to właśnie kwota przychodu decydowała o wysokości subwencji.
Niewątpliwie cała ta sytuacja nie buduje zaufania przedsiębiorców do PFR. Wprowadzony program miał stanowić dla nich pomoc w łagodzeniu skutków pandemii, tymczasem wywołuje spory i stawia przedsiębiorców w roli winnych
Niejasności co do wyliczenia przychodów
Mogłoby się wydawać, że sprawa jest prosta, bowiem ten kto wskazał błędne dane i otrzymał pieniądze nienależnie lub w wysokości większej niż należna, powinien je zwrócić. Co jednak w przypadku, gdy na moment składania wniosków i podpisywania umowy PFR w ogóle nie podawał, jak należy rozumieć definicję przychodu i – co znamienne – nie wskazywał, że jego zdaniem branża kantorowa powinna podawać wysokość przychodu obliczaną według specjalnie ustalonych zasad, tj. jako spread? Czy w takiej sytuacji PFR może zmienić tak kluczowe zasady „gry” w trakcie jej trwania? I co z przedsiębiorcami, którzy już rozliczyli się z PFR z przyznanej subwencji, a więc zakończyli umowę?
Atmosferę dodatkowo podgrzewa fakt, iż lektura wezwań kierowanych do naszych klientów sprawia wrażenie, że dzisiaj PFR próbuje stawiać ich w pozycji słabszej strony, a najchętniej wręcz w pozycji winnego, który popełnił błąd i najlepiej, aby szybko oddał otrzymane pieniądze.
Status PFR a spory sądowe
W naszej ocenie sprawa jest bardziej skomplikowana, a żądania PFR często nie mają uzasadnionych podstaw prawnych. W pierwszej kolejności warto zauważyć, że PFR S.A. nie jest organem administracji publicznej. Jest to działająca w oparciu o Kodeks spółek handlowych polska spółka akcyjna należąca do Skarbu Państwa. Powyższe potwierdziły sądy administracyjne, w tym w szczególności NSA w postanowieniu z dnia 5 października 2021 r., sygn. IGSK 1154/21 wskazując, że stosunek prawny łączący PFR i przedsiębiorcę ma charakter cywilnoprawny.
Ta z pozoru prozaiczna informacja ma ogromne znaczenie z punktu widzenia sytuacji procesowej przedsiębiorców, do których PFR występuje z żądaniem. Po pierwsze, wskazuje im właściwą ścieżkę rozstrzygnięcia ewentualnego sporu – proces cywilny, a po drugie sprawia, że strony ewentualnego sporu są równe. Nie może występować tu władczość jednej ze stron – organu, tak jak ma to miejsce w toku postepowań administracyjnych, gdzie organ władczo podejmuje decyzje i posiada rozbudowane narzędzia ich egzekwowania, włącznie z możliwością zabezpieczenia na majątku strony przed sądową kontrolą legalności wydanej decyzji.
Tarcza Finansowa PFR jako dokument rozstrzygający
Skoro już wiemy, że prawa przedsiębiorców powinny być traktowane na równi z prawami PFR możemy przyjąć, że rozstrzygające będą dokumenty dotyczące programu tzw. Tarczy Finansowej PFR, w tym w szczególności regulamin programu oraz umowa określająca wzajemne prawa i obowiązki stron. I tu można powiedzieć, że zaczynamy dotykać sedna sprawy, bowiem program subwencyjny ruszył w kwietniu 2020 r., a dopiero w czerwcu 2020 r. PFR doszedł do wniosku, że branża kantorowa podając swoje przychody (rozumiane jak u każdego innego przedsiębiorcy), otrzymuje znaczne kwoty subwencji. W konsekwencji 17 czerwca 2020 r. PFR wprowadził aktualizację komunikatu dot. interpretacji obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) z 17 maja 2020 r., wskazując, że przychody kantorów powinny być obliczane jako spread, czyli de facto dochód, a nie przychód (spread, tj. przychód ze sprzedaży walut – koszty zakupu walut = dochód).
Prawo nie może działać wstecz
Problem polega na tym, że PFR uważa, że powyższa aktualizacja (zmiana) działa wstecz i ma zastosowanie także do umów zawartych przez przedsiębiorców i zaakceptowanych przez PFR przed 17 czerwca 2020 r. Wtedy kantory podawały kwotę przychodu liczoną tak samo jak w przypadku innych przedsiębiorców, a PFR, weryfikując te wnioski, uznawał je za prawidłowe i zlecał wypłaty subwencji. Dodać należy, że nie ma w tym żadnej złej woli kantorów, bowiem wszystkie dokumenty stworzone przez PFR, obowiązujące przed zmianą z 17 czerwca 2020 r., pozwalały sądzić, że w braku odmiennej definicji przychód należy rozumieć zgodnie z przepisami ustaw o podatkach dochodowych (PIT i CIT). Dla przykładu można wskazać, że w regulaminie programu PFR zastrzegał sobie możliwość weryfikacji danych podanych przez przedsiębiorcę poprzez współpracę m.in. z ZUS i urzędami skarbowymi, gdzie przychód branży kantorowej rozumiany jest jako przychód ze sprzedaży walut, a nie spread.
Dodatkowe zdziwienie wzbudza fakt, iż opisane zamieszanie ze sposobem obliczania przychodów kantorów dla celów subwencji z PFR dotyka nawet tych przedsiębiorców, którzy (i) złożyli wnioski o subwencję zanim PFR zmienił sposób liczenia przychodów, (ii) po weryfikacji przez PFR przedstawionych przez nich kwot otrzymali subwencję, (iii) wydatkowali środki zgodnie z regulaminem programu oraz spełnili wszystkie inne wymagania, (iv) otrzymali już końcową decyzję PFR o umorzeniu przyznanej subwencji w 100% wobec spełnienia wszystkich warunków i zakończyli umowę. W świetle prawa, wobec zakończenia umowy, stosunek cywilnoprawny pomiędzy stronami wygasł, a mimo to PFR kieruje wezwania także do takich przedsiębiorców, powołując się na postanowienia umowy. Takie działanie może być pozbawione podstaw prawnych, bowiem wygasła umowa, która dawała PFR prawo do kierowania wezwań do przedsiębiorcy, oraz nakładała na niego obowiązek wysyłania danych do PFR.
Niewątpliwie cała ta sytuacja nie buduje zaufania przedsiębiorców do PFR. Wprowadzony program miał stanowić dla nich pomoc w łagodzeniu skutków pandemii, tymczasem wywołuje spory i stawia przedsiębiorców w roli winnych, co często nie ma uzasadnienia prawnego. Powstała duża niepewność wśród przedsiębiorców z branży kantorowej, bowiem część z nich wydatkowała już otrzymane środki zgodnie z regulaminem programu i obawiają się, że będą musieli je zwrócić wraz z odsetkami.
Wezwania do zwrotu subwencji i pierwsze pozwy sądowe
W ostatnim czasie obserwujemy, że pomimo przygotowania przez PFR programu, który zawierał wiele niejasności oraz argumentów przemawiających na korzyść przedsiębiorców kantorowych, PFR nie odpuszcza i sięga po kolejne narzędzia, którymi próbuje uzyskać zwroty wypłaconych subwencji. Dodatkowo PFR żąda także odsetek liczonych od dnia następnego po 14 dniu roboczym od wypłaty subwencji. W tym celu PFR kieruje do kantorów wezwania do zapłaty łącznie kwoty przydzielonej subwencji wraz z odsetkami w terminie 7 dni od dnia odebrania wezwania. Dla wielu firm jest to po prostu nierealne i oznaczałoby ich upadłość często skutkującą pozbawieniem rodzinnego majątku. W sytuacji braku uzyskania całej kwoty oraz odsetek PFR wnosi pozwy o zapłatę. Pierwsze pozwy i odpowiedzi na nie trafiły do sądu, który będzie musiał odpowiedzieć na pytanie, czy można obarczyć przedsiębiorców winą za błędnie przygotowane dokumenty do programu i w konsekwencji doprowadzić do upadłości przedsiębiorców, którzy zaufali Państwu korzystając z pomocy w czasie gdy ich biznesy nie mogły funkcjonować przez obostrzenia wprowadzone z uwagi na COVID-19.
Przyglądamy się sprawom, w których PFR kieruje żądania zwrotu środków do przedsiębiorców. Dbamy przy tym o interesy naszych klientów i dążymy do uzyskania dla nich pozytywnych rozstrzygnięć.
Zainteresował Cię ten temat – skontaktuj się z nami.
M: +48 533 339 701
@ Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
