Na tle powołanych przepisów ustawy o VAT podstawowe zagadnienie dotyczy tego, która ze Spółek uczestniczących w podziale zobowiązana będzie do rozpoznania podatku należnego w stosunku do faktur związanych z ZCP wystawionych przed dniem podziału, co do których obowiązek podatkowy powstanie w dniu lub po dniu podziału.
Możliwe jest, iż przed dniem podziału Spółka dzielona wystawi faktury, co do których obowiązek podatkowy powstanie w dniu podziału albo po dniu podziału. Czy wówczas istotne będzie moment wystawienia faktury zrealizowanego przez Spółkę dzieloną czy inne zdarzenia ? Zgodnie z wyrażoną w Ordynacji podatkowej zasadą sukcesji, prawa i obowiązki podatkowe, w dniu lub po dniu wydzielenia przechodzą na Spółkę przejmującą. Na gruncie regulacji ustawy o VAT zasadę tą należy interpretować w taki sposób, iż w przypadku podziału spółki kapitałowej o przyporządkowaniu do Spółki dzielonej i Spółki przejmującej obowiązku rozpoznania podatku należnego będzie decydować data powstania tego obowiązku i powiązanie jej z datą wydzielenia.
W przypadku spółek aktywnych na rynku, dochodzi często do sytuacji iż dokonują one określonych dostaw towarów i usług, co do których obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług (dalej „VAT”) powstanie w odmiennym czasie niż fakturowanie tj. w dniu podziału lub w okresach następnych. W przypadku aktywności sprzedażowej Spółki dzielonej, z której wyodrębniona zostanie ZCP, z pewnością dojdzie do sytuacji, gdzie jeszcze przed dniem podziału Spółka dzielona wystawi faktury VAT, dotyczące sprzedaży dokonanej przed dniem podziału, co do których obowiązek podatkowy powstanie w dniu lub po dniu podziału. Mogą również zdarzyć się także sytuacje, w których w dniu lub po dniu podziału powstanie obowiązek wystawienia faktur sprzedażowych z tytułu sprzedaży zrealizowanej przed podziałem.
Zgodnie z art. 93c § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, osoby prawne przejmujące lub osoby prawne powstałe w wyniku podziału wstępują, z dniem podziału lub z dniem wydzielenia, we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki osoby prawnej dzielonej pozostające w związku z przydzielonymi im, w planie podziału, składnikami majątku. Przepis § 1 stosuje się, jeżeli majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie – także majątek osoby prawnej dzielonej, stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa (art. 93c § 2 Ordynacji podatkowej).
W art. 529 § 1 k.s.h. wyróżniono cztery sposoby dokonania podziału spółek kapitałowych. Jednym z nich jest, zgodnie z pkt 4 tego przepisu, podział przez przeniesienie części majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub spółkę nowo zawiązaną (podział przez wydzielenie).
Zasada sukcesji praw i obowiązku wyrażona została również w przepisach prawa handlowego. Zgodnie z art. 531 § 1 k.s.h., spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem wstępują z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału. Na spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną powstałą w związku z podziałem przechodzą z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, pozostające w związku z przydzielonymi jej w planie podziału składnikami majątku spółki dzielonej, a które zostały przyznane spółce dzielonej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej (art. 531 § 2 k.s.h.). Zakres sukcesji związany jest z przydzielonymi w planie podziału składnikami majątku. Warunkiem sukcesji jest, aby majątek przejmowany na skutek podziału, a przy podziale przez wydzielenie – także majątek osoby prawnej dzielonej, stanowił zorganizowaną część przedsiębiorstwa.
Dla celów podatkowych, przy identyfikacji momentu rozliczenia podatku należnego istotne znaczenie będzie miało, poza zdefiniowaniem zakresu sukcesji podatkowej określonej w przepisach Ordynacji podatkowej, właściwe określenie skutków podatkowych czynności (sprzedaży towarów lub świadczenia usług) podejmowanych przez Spółkę dzieloną.
Co do czynności fakturowania, Spółka dzielona działa zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym obowiązana jest wystawić fakturę dokumentującą:
-
sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;
-
sprzedaż wysyłkową z terytorium kraju i sprzedaż wysyłkową na terytorium kraju na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
-
wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
-
otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4.
Zgodnie z art. 106i ust. 1 ustawy o VAT fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę, z zastrzeżeniem ust. 2-8. Opisane powyżej procedury związane z czynnością wystawiania faktur stoją w oderwaniu od kwestii momentu powstania obowiązku podatkowego. Może dochodzić do sytuacji, w których podmioty dzielone zobowiązane będę do wystawienia faktur dotyczących transakcji, które nie tworzą obowiązku podatkowego.
Co do kluczowej kwestii momentu powstania obowiązku podatkowego, zgodnie z art. 19a ust. obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1. Ustawa zawiera szereg zastrzeżeń generujących odmienny moment powstania obowiązku podatkowego, a odmienności te będą istotne przy identyfikowaniu miejsca rozliczenia podatku należnego – w Spółce dzielonej lub Spółce przejmującej. W myśl obowiązującego art. 19a ust. 2 ustawy – w odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę. Ta regulacja również będzie miała duże znaczeń do wyznaczenia zdarzeń (sprzedaży towarów lub świadczenia usług), które powinny zostać rozliczone przez Spółkę dzieloną.
Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, z zastrzeżeniem ust. 5 pkt 4 (art. 19a ust. 8).
Na tle powołanych przepisów ustawy o VAT podstawowe zagadnienie dotyczy tego, która ze Spółek uczestniczących w podziale zobowiązana będzie do rozpoznania podatku należnego w stosunku do faktur związanych z ZCP wystawionych przed dniem podziału, co do których obowiązek podatkowy powstanie w dniu lub po dniu podziału. Skoro punkt ciężkości został położony na kwestii momentu powstania obowiązku podatkowego a nie na fakturowaniu sprzedaży towarów czy usług, jeżeli obowiązek rozpoznania podatku należnego powstanie do dnia podziału – zobowiązanym do jego uwzględnienia w rozliczeniach VAT będzie Spóła Dzielona. Natomiast jeżeli obowiązek ten powstanie w dniu lub po dniu podziału, to będzie uwzględniany w rozliczeniach Spółki przejmującej. Bez znaczenia powinien pozostawać tu moment fakturowania czy realizacji poszczególnych transakcji sprzedażowych.
