Zmiany w ordynacji podatkowej w sposób nieuprawniony wkraczają w materię tajemnicy zawodowej

„Jak wielokrotnie wskazywaliśmy, wprowadzenie instytucji MDR powinno zostać dokonane z poszanowaniem istoty i zakresu tajemnicy zawodowej doradcy podatkowego, a planowany obowiązek raportowania schematów podatkowych może być zaakceptowany tylko wówczas, jeżeli nie doprowadzi do naruszenia tajemnicy zawodowej doradcy podatkowego” - stwierdził Andrzej Marczak, wiceprzewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych, przewodniczący Komisji do spraw ochrony tajemnicy zawodowej KRDP. 

„Uchwałą V Krajowego Zjazdu Doradców Podatkowych z dnia 13 stycznia 2018 roku Krajowa Rada Doradców Podatkowych została zobowiązana do podejmowania wszelkich możliwych działań mających na celu ochronę i umocnienie obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej przez doradców podatkowych” - dodał Andrzej Marczak, wiceprzewodniczący KRDP. 

„Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzamy, że proponowane zmiany w ordynacji podatkowej w sposób nieuprawniony wkraczają w materię tajemnicy zawodowej, którą związane są osoby wykonujące zawody zaufania publicznego (w tym tajemnicy doradcy podatkowego)” - stwierdzono w stanowisku Krajowej Rady Doradców Podatkowych. 

W stanowisku wskazano, że w szczególności, sprzeczne z zasadą ochrony tajemnicy zawodowej wydają się proponowane przepisy dotyczące m.in.: 

1. Traktowania zobowiązania do zachowania poufności oraz specyficznych sposobów określenia wynagrodzenia w relacji doradca - klient jako „ogólnych cech rozpoznawczych” schematów podlegających raportowaniu - podczas gdy zawarcie w umowie/uzgodnieniu klauzuli poufności wynika z istoty zawodu zaufania publicznego, jako że to właśnie pełna poufność umożliwia przekazanie przez klienta przedstawicielowi danego zawodu zaufania publicznego wszelkich informacji w celu wypracowania przez doradcę najodpowiedniejszych dla klienta rozwiązań zgodnych z obowiązującym prawem; 

2. Zdefiniowania zakresów pojęć „promotor” i „wspomagający” jako podmiotów zobowiązanych do raportowania - warto wskazać, że w otwartym katalogu ww. podmiotów uwzględniono również podmioty (np. pracownik banku czy instytucji finansowej), które mogą nie posiadać odpowiedniej wiedzy niezbędnej do wypełnienia tego obowiązku, i które nie są ponadto związane tajemnicą zawodową w takim stopniu, jak doradca podatkowy. Katalog ten może więc przyczyniać się w istocie do obchodzenia instytucji tajemnicy zawodowej przysługującej zawodom zaufania publicznego (informacje, które w przypadku doradcy podatkowego objęte są tajemnicą, będą raportowane przez inne podmioty tą tajemnicą nieobjęte działające w charakterze „promotorów” albo „wspomagających”); 

3. Pisemnego informowania przez promotora objętego tajemnicą zawodową, innych podmiotów zobowiązanych do przekazania informacji o schemacie podatkowym o tym, że promotor ten nie przekaże informacji o schemacie podatkowym do szefa KAS (działanie takie może potencjalnie prowadzić do naruszenia tajemnicy zawodowej doradcy podatkowego w wyniku konieczności poinformowania innego podmiotu o klasyfikacji uzgodnienia omawianego w relacji doradca-klient jako schematu podatkowego); 

4. Wskazania, że „nie stanowi naruszenia obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej”: 

a) Przekazanie informacji o schemacie w sytuacji zwolnienia z obowiązku zachowania ww. tajemnicy - bez dodefiniowania, w jakich okolicznościach i w wyniku czyjego działania takie zwolnienie miałoby nastąpić (wysoce niejasne i wskazujące na istotne ryzyko naruszania tajemnicy zawodowej wydaje się w tym kontekście stanowisko MF wyrażone w uzasadnieniu do projektu ustawy (s. 108: „W świetle wątpliwości odnośnie tego, czy dotychczas istnieje możliwości zwolnienia przedstawicieli niektórych zawodów z tajemnicy zawodowej przez ich klientów, analizowane przepisy należy rozumieć jako normy o charakterze lex specialis, które jednoznacznie przesądzają o takiej możliwości (przynajmniej w określonych projektowanymi przepisami przypadkach”); 

b) Przekazanie informacji o schemacie standaryzowanym, która to informacja, nawet pozbawiona danych wprost identyfikujących podmiot korzystający, może wystarczyć do jego identyfikacji (np. w przypadku gdy w danej branży funkcjonuje tylko jeden podmiot o określonych cechach istotnych z punktu widzenia mechanizmu działania schematu), a tym samym, jej przekazanie przez doradcę może prowadzić do naruszenia obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej; podobna sytuacja naruszenia tajemnicy zawodowej może również wystąpić w przypadku, gdy organ podatkowy posiada (na podstawie dotychczasowych kontaktów z doradcą/podatnikami) wiedzę, jacy klienci reprezentowani/obsługiwani są przez danego doradcę. Warto przy tym zwrócić uwagę, że projektodawca wydaje się rozumieć pojęcie „schematu standaryzowanego” niezwykle szeroko, na co wskazują niektóre fragmenty uzasadnienia projektu (s. 101: ”jeśli dany schemat podatkowy może być stosowany u podatników działających w określonej branży”, „rozwiązania bazujące na znajomości przepisów”) – co tym bardziej zwiększa ryzyko rozszerzenia katalogu przypadków mogących prowadzić do naruszania tajemnicy zawodowej; 

c) Przekazania szefowi KAS informacji o dacie udostepnienia/wdrożenia schematu i liczbie podmiotów poinformowanych przez doradcę o obowiązku raportowania (w tym ostatnim przypadku, proponowana regulacja wydaje się dodatkowo zawierać ukryte domniemanie, że podmioty te nie dopełnią swych obowiązków). 

W stanowisku wskazano także, że ponadto w obecnym kształcie przepisy w sposób wysoce niepokojący umniejszają, a wręcz bagatelizują znaczenie tajemnicy zawodowej, w szczególności mając na uwadze, iż: 

1. Regulacje te mają stanowić wyjątek od zasady ochrony wynikającej z dochowania tajemnicy zawodowej, powinny zatem być maksymalnie precyzyjne, tak aby podatnicy mieli dokładną wiedzę, jakie informacje ma obowiązek ujawnić przedstawiciel zawodu zaufania publicznego; 

2. Kary przewidziane z tytułu braku przekazania informacji mogą być odbierane jako dużo bardziej dotkliwe aniżeli sankcje przewidziane za naruszenie tajemnicy zawodowej (gdzie najwyższą karą jest utrata prawa wykonywania zawodu), co przy braku precyzji regulacji może prowadzić do raportowania z naruszeniem ochrony tajemnicy zawodowej z obawy przed odpowiedzialnością karną skarbową; 

3. Planowane przepisy przejściowe nakładają obowiązek raportowania o zdarzeniach sprzed wejścia w życie ustawy, a zatem w sposób istotny podważają zaufanie w przekazywaniu informacji przedstawicielom zawodów zaufania publicznego, gdyż potencjalnie ustawodawca może pod rygorem sankcji karnych nakazać w każdej chwili ujawnienie informacji objętych na moment ich przekazywania tajemnicą zawodową. 

Krajowa Rada Doradców Podatkowych podkreśla, że „w orzecznictwie oraz nauce prawa kwestią bezsporną jest, iż zawód zaufania publicznego pozostaje w ścisłym związku z obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej. Stanowi ona bowiem istotną gwarancję dla wykonywania zawodów zaufania publicznego, a tym samym dla zachowania porządku publicznego. Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie wyraźnie wskazywał, że zachowanie tajemnicy zawodowej jest elementem prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości i - szerzej - całego systemu ochrony prawnej w demokratycznym państwie. Dlatego też nie może być dopuszczalne jakiekolwiek rozwiązanie legislacyjne, na mocy którego jedynie w oparciu o klauzule generalne oraz pojęcia niedookreślone uchylana byłaby tajemnica zawodowa - a takie właśnie rozwiązania proponowane są w omawianym projekcie. Działania takie nie mogą zostać zaakceptowane, albowiem stanowią ewidentne zagrożenie dla spójności systemu prawnego”. 

„KRDP wyraża nadzieję, iż w toku prac legislacyjnych stanowisko doradców podatkowych dotyczące wzmocnienia tajemnicy zawodowej w proponowanych regulacjach będzie uwzględnione, co bezsprzecznie leży w interesie publicznym połączonym z troską o dobro klientów i całego systemu podatkowego w Polsce” - napisano w stanowisku. 

„Jako KRDP deklarujemy gotowość wszechstronnego zaangażowania się w proces konsultacyjno-legislacyjny i wyrażamy nadzieję, że wszelkie decyzje zostaną podjęte z uwzględnieniem głosów środowiska doradców podatkowych i to podkreśliliśmy w stanowisku KRDP” - podsumował Andrzej Marczak, wiceprzewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych i przewodniczący Komisji do spraw ochrony tajemnicy zawodowej.