Postępowanie przymuszające w postępowaniu rejestrowym (KRS) 

Jeżeli natomiast przedsiębiorca zaniedbuje ustawowe obowiązki, Sąd Rejestrowy dysponuje stosownymi instytucjami prawnymi, umożliwiającymi wyegzekwowanie spełnienia obowiązków niesumiennego podmiotu. Jedną z takich instytucji jest tzw. postępowanie przymuszające ustanowione w art. 24 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 986, dalej zwana „ustawą o KRS”). Art. 24 ust. 1 omawianej ustawy nakazuje Sądowi Rejestrowemu wszczęcie postępowania przymuszającego w przypadku stwierdzenia, że wniosek o wpis do Rejestru lub dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo upływu terminu. Natomiast zgodnie z brzmieniem art. 24 ust 2 ustawy o KRS Sąd Rejestrowy może także wszcząć postępowanie w uzasadnionych przypadkach, w razie stwierdzenia, że osoba prawna nie posiada organu uprawnionego do reprezentowania lub w składzie tego organu zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie.

Tryb wszczęcia postępowania przymuszającego

Wszczęcie postępowania przymuszającego następuje poprzez wystosowanie wezwania przez Sąd Rejestrowy do osób zobowiązanych. W przypadku wezwania do złożenia wniosku o wpis lub okazanie dokumentów Sąd Rejestrowy obligatoryjnie, na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o KRS wyznacza obowiązanemu dodatkowy siedmiodniowy termin na dokonanie wspomnianych czynności. Natomiast w przypadku, gdy spółka nie posiada organu uprawnionego do reprezentowania spółki lub w składzie tego organu zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, Sąd Rejestrowy może wystosować wezwanie do osób obowiązanych (najczęściej są to wspólnicy spółki), wyznaczając jednocześnie odpowiedni termin do powołania lub wyboru tego organu, do wykazania, że organ został powołany lub wybrany albo że braki w jego składzie zostały usunięte. Wezwanie ma umożliwić osobom wzywanym samodzielne uczynienie zadość zaniedbanym obowiązkom poprzez złożenie wpisu lub dokumentów oraz do wykazanie, że nastąpiło powołanie lub wybranie organu albo usunięcie braków w składzie organu. 

Kary za niewykonanie obowiązków 

Zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku postępowania przymuszającego, Sąd Rejestrowy dokonuje wezwania pod rygorem zastosowania grzywny przewidzianej w przepisach ustawy z dnia 17 listopada 1964 – Kodeks postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych. W przypadku niewykonania przez obowiązanych obowiązków w dodatkowym terminie Sąd Rejestrowy obligatoryjnie nakłada grzywnę na osoby zobowiązane w formie postanowienia. Tak wymierzona grzywna może wynosić nie więcej niż 15 000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych) w jednym postanowieniu, a Sąd Rejestrowy może ją ponawiać. Co istotne, jeżeli Sąd Rejestrowy nałożył już dwa razy grzywnę i okazała się ona nieskuteczna – ograniczenie do wysokości 15 000,00 zł nie obowiązuje, aczkolwiek ogólna suma grzywien w tej samej sprawie nie może przewyższać miliona złotych.

Niezwykle istotną z punktu widzenia osób zobowiązanych jest okoliczność, że jeżeli podmiot zobowiązany wykona czynności, do których zobowiązał go Sąd Rejestrowy lub nastąpi umorzenie postępowania – grzywny niezapłacone do tego czasu ulegają umorzeniu. Sąd Rejestrowy natomiast umorzy postępowanie przymuszające, gdy z okoliczności sprawy wynika, że nie doprowadzi ono do spełnienia obowiązków wyznaczonych w wezwaniu. Co ważne, Sąd Rejestrowy może w każdej chwili wszcząć postępowanie przymuszające, jeżeli otrzyma wiadomość, że sytuacja prawna lub faktyczna spółki uległa zmianie na taką, która umożliwia skuteczne prowadzenie postępowania przymuszającego. 

Konkludując należy stwierdzić, że postępowania przymuszające ustanowione przez ustawodawcę w art. 24 ustawy o KRS, stanowią użyteczny instrument prawny dyscyplinowania podmiotów niewywiązujących się z obowiązków, oddany do dyspozycji Sądom Rejestrowym. Regulacja dąży do eliminowania niekorzystnego dla pewności obrotu zjawiska polegającego na funkcjonowaniu w obrocie podmiotów niewywiązujących się z obowiązków ewidencyjnych, rejestrowych a także pozbawionych organu uprawnionego do reprezentacji. Dodatkowe terminy wyznaczane w wezwaniach, zarówno 7-dniowy, jak i odpowiednio nakreślony przez Sąd Rejestrowy, umożliwiające samodzielne wywiązanie się z obowiązków podmiotom zobowiązanym, należy ocenić pozytywnie. Natomiast odnosząc się do ewentualnego nałożenia grzywny przez Sąd Rejestrowy, należy wskazać, że ma ona przede wszystkim charakter środka dążącego do zmobilizowania podmiotów zobowiązanych. Tak sformułowany wniosek uzasadnia okoliczność, że w razie wykonania czynności przez dłużnika, grzywny niezapłacone do tego czasu ulegają umorzeniu, konstruując mechanizm prawny umożliwiający uwolnienie się od negatywnych konsekwencji finansowych podmiotom, które uczynią zadość treści wezwania Sądu Rejestrowego.