Klasyfikacja powyższych umów została zawarta w Załączniku nr 1 do KSR nr 10. Dodatkowo, zgodnie z punktem 1.2., KSR nr 10 może być stosowany również do zobowiązań i aktywów oraz kosztów i przychodów wynikających z innych umów, „których przedmiotem jest wspólna, wieloletnia współpraca strony publicznej i strony prywatnej, polegająca na:
- budowie nowego lub ulepszeniu istniejącego środka trwałego, w celu jego wykorzystania do świadczenia usług na rzecz osób wskazanych przez stronę publiczną,
- przeniesieniu prawa do użytkowania istniejącego środka trwałego należącego do strony publicznej na stronę prywatną, w celu świadczenia za jego pomocą usług na rzecz osób wskazanych przez stronę publiczną.”
Rozdział VI KSR nr 10 przedstawia zasady ujęcia w księgach rachunkowych umów o partnerstwie oraz umów o koncesji. Dla prawidłowej wyceny aktywów i zobowiązań oraz przychodów i kosztów danej umowy w poszczególnych okresach sprawozdawczych niezbędne są informacje zawarte w aktualnym budżecie kosztów dotyczących danej umowy oraz dowody księgowe dokumentujące rzeczywiste przychody i koszty.
Podstawowe zasady ujęcia w księgach rachunkowych strony publicznej zdarzeń wynikających z realizacji danej umowy, w odniesieniu do której strona publiczna wykazuje zobowiązania długoterminowe lub rozliczenia międzyokresowe przychodów określają tabele przedstawione w Załączniku nr 3 KSR nr 10. Zasady w danych tabelach powinny być również stosowane, gdy strona publiczna wykazuje zarówno zobowiązania długoterminowe, jak i rozliczenia międzyokresowe.
Tabela nr 1 przedstawia zasady stosowane do ewidencji księgowej umowy u strony publicznej, gdy powstaje zobowiązanie długoterminowe (do kont prowadzi się w miarę potrzeby konta pomocnicze według poszczególnych umów).[3]
L.P. |
Opis operacji |
Konto WN |
Konto MA |
FAZA PRZYGOTOWAWCZO - PROJEKTOWA |
|||
1. |
Ujęcie dowodów księgowych związanych w szczególności z: a) określeniem przedmiotu partnerstwa i przygotowaniem wstępnej dokumentacji, b) usługami doradców, ekspertów, analityków, c) sporządzeniem studium wykonalności partnerstwa oraz innych ekonomiczno-finansowych analiz przedrealizacyjnych, d) przygotowaniem gruntów do przekazania w formie rzeczowego wkładu własnego, e) uzyskaniem pozwoleń, decyzji, opinii umożliwiających podjęcie partnerstwa |
Rozliczenie zakupu |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
2. |
Przeniesienie dowodów księgowych dokumentujących zwiększenie całkowitego kosztu budowy aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa |
Środki trwałe w budowie |
Rozliczenie zakupu |
3. |
Zapłata za dostawy i usługi |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
Rachunek bieżący |
FAZA REALIZACJI |
|||
4. |
Przekazanie stronie prywatnej pieniężnego wkładu własnego |
Środki trwałe w budowie (gdy środki pieniężne przekazano przed oddaniem budowanego lub ulepszanego środka trwałego do eksploatacji) |
Rachunek bieżący |
5. |
Przekazanie stronie prywatnej rzeczowego wkładu własnego, np. budynku, gruntu, wyposażenia, urządzeń, maszyn lub aparatury specjalistycznej na podstawie umowy najmu, dzierżawy, użyczenia lub użytkowania |
Aktywa przeznaczone do świadczenia usług w ramach partnerstwa |
Środki trwałe |
6. |
Ujęcie w aktywach wybudowanego lub zmodernizowanego środka trwałego: a) przeksięgowanie wartości środków trwałych w budowie, b) przeksięgowanie wartości środka trwałego w wysokości zobowiązania długoterminowego wobec strony prywatnej Równoległe ujęcie środka trwałego oddanego do eksploatacji partnerowi prywatnemu – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa przeznaczone do świadczenia usług w ramach partnerstwa Aktywa w użytkowaniu strony prywatnej |
a) Środki trwałe w budowie b) Rozrachunki ze stroną prywatną |
FAZA EKSPLOATACJI |
|||
7. |
Ujęcie wynagrodzenia strony prywatnej, na podstawie dowodów księgowych, z podziałem na: a) spłatę zobowiązania b) koszty finansowania (odsetki) c) koszty eksploatacji środka trwałego |
a) Rozrachunki ze stroną prywatną b) Korekta zobowiązania wobec strony prywatnej c) Koszty rodzajowe (Usługi obce) |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
8. |
Przelew płatności środków pieniężnych (wynagrodzenia) na rachunek bieżący strony prywatnej |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
Rachunek bieżący |
9. |
Umorzenie aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego |
Koszty rodzajowe (Amortyzacja) |
Umorzenie aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa |
10. |
Wycena bilansowa zobowiązania długoterminowego w skorygowanej cenie nabycia |
Koszty finansowe |
Korekta zobowiązania wobec strony prywatnej |
ROZLICZENIE UMOWY |
|||
11. |
Ujęcie środka trwałego |
Środki trwałe |
Aktywa przeznaczone do świadczenia usług w ramach partnerstwa [wartość brutto oraz umorzenie] |
12. |
Wyksięgowanie środka trwałego przekazanego stronie prywatnej z chwilą zakończenia okresu trwania umowy i jego zwrotu – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa w użytkowaniu strony prywatnej |
Tabela nr 2 przedstawia zasady stosowane do ewidencji księgowej umowy u strony publicznej, gdy powstają rozliczenia międzyokresowe przychodów (do kont prowadzi się w miarę potrzeby konta pomocnicze według poszczególnych umów).[4]
L.P. |
Opis operacji |
Konto WN |
Konto MA |
FAZA PRZYGOTOWAWCZO - PROJEKTOWA |
|||
1. |
Ujęcie dowodów księgowych związanych w szczególności z: a) określeniem przedmiotu partnerstwa i przygotowaniem wstępnej dokumentacji, b) usługami doradców, ekspertów, analityków, c) sporządzeniem studium wykonalności partnerstwa oraz innych ekonomiczno-finansowych analiz przedrealizacyjnych, d) przygotowaniem gruntów do przekazania w formie rzeczowego wkładu własnego, e) uzyskaniem pozwoleń, decyzji, opinii umożliwiających podjęcie partnerstwa |
Rozliczenie zakupu |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
2. |
Przeniesienie dowodów księgowych dokumentujących zwiększenie całkowitego kosztu budowy aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa |
Środki trwałe w budowie |
Rozliczenie zakupu |
3. |
Zapłata za dostawy i usługi |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
Rachunek bieżący |
FAZA REALIZACJI |
|||
4. |
Przekazanie stronie prywatnej pieniężnego wkładu własnego |
Środki trwałe w budowie (gdy środki pieniężne przekazano przed oddaniem budowanego lub ulepszanego środka trwałego do eksploatacji) |
Rachunek bieżący |
5. |
Przekazanie stronie prywatnej rzeczowego wkładu własnego, np. budynku, gruntu, wyposażenia, urządzeń, maszyn lub aparatury specjalistycznej na podstawie umowy najmu, dzierżawy, użyczenia lub użytkowania |
Aktywa przeznaczone do świadczenia usług w ramach partnerstwa |
Środki trwałe |
6. |
Ujęcie w aktywach wybudowanego lub ulepszonego środka trwałego |
Środki trwałe w budowie |
Rozliczenia międzyokresowe przychodów |
7. |
Przekwalifikowanie wybudowanego lub ulepszonego środka trwałego do aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa Równoległe ujęcie środka trwałego oddanego do eksploatacji stronie prywatnej – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa przeznaczone do świadczenia usług w ramach partnerstwa Aktywa w użytkowaniu strony prywatnej |
Środki trwałe w budowie |
FAZA EKSPLOATACJI |
|||
8. |
Amortyzacja aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa |
Koszty rodzajowe (Amortyzacja) |
Umorzenie aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa |
9. |
Odniesienie raty rozliczeń międzyokresowych przychodów do przychodów bieżącego okresu (zapis równoległy do odpisów amortyzacyjnych) |
Rozliczenia międzyokresowe przychodów |
Pozostałe przychody operacyjne |
ROZLICZENIE UMOWY |
|||
10. |
Ujęcie środka trwałego |
Środki trwałe |
Aktywa przeznaczone do świadczenia usług w ramach partnerstwa [wartość brutto oraz umorzenie] |
11. |
Wyksięgowanie środka trwałego przekazanego stronie prywatnej z chwilą zakończenia okresu trwania umowy i jego zwrotu – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa w użytkowaniu strony prywatnej |
Podstawowe zasady ujęcia w księgach rachunkowych strony prywatnej zdarzeń wynikających z realizacji danej umowy określają tabele przedstawione w Załączniku nr 4 do KSR nr 10. W zależności od systemu wynagradzania strona prywatna ujmuje w swoich księgach rachunkowych aktywa finansowe lub wartości niematerialne i prawne, bądź zarówno aktywa finansowe jak i wartości niematerialne i prawne. Zasady w danych tabelach powinny być również stosowane, gdy strona prywatna wykazuje zarówno aktywa finansowe jak i wartości niematerialne i prawne.
Tabela nr 3 przedstawia zasady stosowane do ewidencji księgowej umowy u strony prywatnej, gdy powstają aktywa finansowe (do kont prowadzi się w miarę potrzeby konta pomocnicze według poszczególnych umów).[5]
L.P. |
Opis operacji |
Konto WN |
Konto MA |
FAZA PRZYGOTOWAWCZO - PROJEKTOWA |
|||
1. |
Ujęcie dowodów księgowych związanych m.in. z: a) przygotowaniem oferty, b) uczestnictwem w przetargu. |
Koszty bieżącego okresu (Koszty rodzajowe, Koszty działalności budowlanej) |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
2. |
Zapłata za dostawy i usługi |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
Rachunek bieżący |
FAZA REALIZACJI |
|||
3. |
Ujęcie dowodów księgowych związanych z budową lub ulepszeniem środka trwałego |
Koszty bieżącego okresu (Koszty rodzajowe, Koszty działalności budowlanej) |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
4. |
Otrzymanie pieniężnego wkładu własnego od strony publicznej |
Rachunek bieżący |
Rozliczenia międzyokresowe przychodów (jeżeli pieniężny wkład własny uzyskano przed ujęciem składnika aktywów finansowych) - Jeżeli pieniężny wkład własny uzyskano po oddaniu do eksploatacji składnika aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa koryguje on wartość aktywów finansowych. |
5. |
Otrzymanie rzeczowego wkładu własnego przekazanego nieodpłatnie przez stronę publiczną na podstawie umowy użyczenia – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa otrzymane od strony publicznej |
|
6. |
Ujęcie składnika aktywów finansowych z uwzględnieniem stopnia zaawansowania robót budowlanych lub ulepszeniowych |
Rozrachunki ze stroną publiczną (Składnik aktywów finansowych ujmowany w grupie inne aktywa finansowe) |
Przychody ze sprzedaży produktów (usług budowlanych) |
7. |
Ujęcie środka trwałego użytkowanego nieodpłatnie w celu świadczenia usług w ramach partnerstwa – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa użytkowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego |
|
FAZA EKSPLOATACJI |
|||
8. |
Rozliczenie pieniężnego wkładu własnego otrzymanego od strony publicznej |
Rozliczenia międzyokresowe przychodów |
Rozrachunki ze stroną publiczną (Składnik aktywów finansowych ujmowany w grupie inne aktywa finansowe) |
9. |
Ujęcie dowodów księgowych związanych z: a) świadczeniem usług według postanowień umowy, b) z utrzymaniem środka trwałego w stanie niepogorszonym |
Koszty bieżącego okresu (Koszty rodzajowe, Koszty działalności usługowej) |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
10. |
Ujęcie składnika aktywów finansowych z uwzględnieniem stopnia zaawansowania usług eksploatacyjnych |
Rozrachunki ze stroną publiczną (Składnik aktywów finansowych ujmowany w grupie inne aktywa finansowe) |
Przychody ze sprzedaży produktów (usług eksploatacji) |
11. |
Ujęcie, na podstawie dowodów księgowych, wynagrodzenia wynikającego z umowy o partnerstwo, z podziałem na: a) częściową spłatę wybudowanego lub ulepszonego środka trwałego b) zwrot kosztów usług świadczonych zgodnie z postanowieniami umowy c) zwrot raty kosztów finansowania zewnętrznego |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
Rozrachunki ze stroną publiczną (Składnik aktywów finansowych ujmowany w grupie inne aktywa finansowe) |
12. |
Przeksięgowanie kosztu wytworzenia sprzedanych usług budowlanych lub ulepszeniowych, a także eksploatacyjnych |
Koszty wytworzenia sprzedanych produktów (usług) |
Koszty działalności usługowej |
13. |
Zapłata za dostawy i usługi |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
Rachunek bieżący |
14. |
Przelew płatności (wynagrodzenia) przez stronę publiczną |
Rachunek bieżący |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
15. |
Wycena bilansowa aktywów finansowych w skorygowanej cenie nabycia (charakter przychodów zależy od tego, czy dla strony prywatnej umowa - jest działalnością operacyjną czy też nie) |
Rozrachunki ze stroną publiczną (Składnik aktywów finansowych ujmowany w grupie inne aktywa finansowe) |
Przychody ze sprzedaży produktów usług lub Przychody finansowe |
16. |
Zwrot środka trwałego stronie publicznej z chwilą zakończenia umowy – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa użytkowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego |
|
17. |
Zwrot środków trwałych stronie publicznej, otrzymanych w formie rzeczowego wkładu własnego – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa otrzymane od strony publicznej |
Tabela nr 4 przedstawia zasady stosowane do ewidencji księgowej umowy u strony prywatnej, gdy powstają wartości niematerialne i prawne (do kont prowadzi się w miarę potrzeby konta pomocnicze według poszczególnych umów).[6]
L.P. |
Opis operacji |
Konto WN |
Konto MA |
FAZA PRZYGOTOWAWCZO - PROJEKTOWA |
|||
1. |
Ujęcie dowodów księgowych związanych m.in. z: a) przygotowaniem oferty, b) uczestnictwem w przetargu. |
Koszty bieżącego okresu (Koszty rodzajowe, Koszty działalności budowlanej) |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
2. |
Zapłata za dostawy i usługi |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
Rachunek bieżący |
FAZA REALIZACJI |
|||
3. |
Ujęcie dowodów księgowych związanych z budową lub ulepszeniem środka trwałego |
Koszty bieżącego okresu (Koszty rodzajowe, Koszty działalności budowlanej) |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
4. |
Otrzymanie pieniężnego wkładu własnego przekazanego przez stronę publiczną |
Rachunek bieżący |
Rozliczenia międzyokresowe przychodów (jeżeli pieniężny wkład własny uzyskano przed ujęciem wartości niematerialnych i prawnych) - Jeżeli pieniężny wkład własny uzyskano po oddaniu do eksploatacji składnika aktywów przeznaczonych do świadczenia usług w ramach partnerstwa koryguje on wartość początkową wartości niematerialnej i prawnej. |
5. |
Otrzymanie rzeczowego wkładu własnego przekazanego nieodpłatnie przez stronę publiczną na podstawie umowy użyczenia – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa otrzymane od strony publicznej |
|
6. |
Ujęcie przychodów ze sprzedaży usług budowlanych w zamian za prawo pobierania pożytków |
Wartości niematerialne i prawne |
Przychody ze sprzedaży produktów (usług budowlanych) |
7. |
Ujęcie środka trwałego użytkowanego w celu świadczenia usług w ramach partnerstwa – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa użytkowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego |
|
FAZA EKSPLOATACJI |
|||
8. |
Rozliczenie pieniężnego wkładu własnego przekazanego przez stronę publiczną |
Rozliczenia międzyokresowe przychodów |
Wartości niematerialne i prawne |
9. |
Ujęcie dowodów księgowych związanych z: a) świadczeniem usług według postanowień umowy, b) z utrzymaniem środka trwałego w stanie niepogorszonym |
Koszty bieżącego okresu (Koszty rodzajowe, Koszty działalności usługowej) |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
10. |
Środki pieniężne otrzymane bezpośrednio od użytkowników usług |
Rachunek bieżący (Kasa, Środki pieniężne w drodze) |
Przychody ze sprzedaży produktów, (usług eksploatacji) |
11. |
Przeksięgowanie kosztu wytworzenia sprzedanych usług eksploatacyjnych |
Koszty wytworzenia sprzedanych usług |
Koszty działalności usługowej |
12. |
Zapłata za dostawy i usługi |
Rozrachunki z tytułu dostaw i usług |
Rachunek bieżący |
13. |
Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych |
Koszty bieżącego okresu (Koszty rodzajowe, Koszty działalności usługowej) |
Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych |
14. |
Zwrot środka trwałego stronie publicznej z chwilą zakończenia umowy – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa użytkowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego |
|
15. |
Zwrot środków trwałych stronie publicznej, otrzymanych w formie rzeczowego wkładu własnego – ewidencja pozabilansowa |
Aktywa otrzymane od strony publicznej |
Rozdział VII KSR nr 10 omawia prezentację i ujawnienie informacji o umowach o partnerstwie oraz o umowach koncesji.
Strona publiczna wykazuje w bilansie oraz rachunku zysków i strat:
Tabela nr 5
Wynagradzanie strony prywatnej w formie zapłaty określonej kwoty pieniężnej przez stronę publiczną |
|
Bilans |
Rachunek Zysków i Strat |
Środki trwałe, w dodatkowej pozycji: „Aktywa przeznaczone do świadczenia usług w ramach partnerstwa” Zobowiązanie długoterminowe |
Koszty amortyzacji Koszty usług obcych Koszty finansowe |
Wynagradzanie strony prywatnej w formie prawa do pobierania pożytków z przedmiotu umowy |
|
Bilans |
Rachunek Zysków i Strat |
Środki trwałe, w dodatkowej pozycji: „Aktywa przeznaczone do świadczenia usług w ramach partnerstwa” Rozliczenia międzyokresowe przychodów |
Koszty amortyzacji Pozostałe przychody operacyjne |
Strona prywatna wykazuje w bilansie oraz rachunku zysków i strat:
Tabela nr 6
Wynagradzanie strony prywatnej w formie zapłaty określonej kwoty pieniężnej przez stronę publiczną |
|
Bilans |
Rachunek Zysków i Strat |
Aktywa trwałe, w pozycji: „Aktywa finansowe (Inne aktywa finansowe)” Wynik finansowy |
Koszty podstawowej działalności operacyjnej związane z robotami budowlanymi lub ulepszeniowymi oraz usługami eksploatacji Przychody ze sprzedaży produktów: usługi budowlane, usługi eksploatacji Przychody finansowe |
Wynagradzanie strony prywatnej w formie prawa do pobierania pożytków z przedmiotu umowy |
|
Bilans |
Rachunek Zysków i Strat |
Aktywa trwałe, w pozycji: „Wartości niematerialne i prawne (Inne wartości niematerialne i prawne)” Wynik finansowy |
Koszty podstawowej działalności operacyjnej, związane z robotami budowlanymi lub ulepszeniowymi oraz usługami eksploatacji Koszty amortyzacji Przychody ze sprzedaży produktów: usługi budowlane, usługi eksploatacji |
Zgodnie z punktem 7.3. KSR nr 10, w celu rzetelnego i jasnego ujawnienia informacji o realizacji umowy wskazane jest, aby strony umowy przedstawiały dodatkowe informacje i objaśnienia. Strona publiczna (w Informacjach uzupełniających do bilansu oraz rachunku zysków i strat) powinna przedstawić:
- a) charakter (rodzaj i zakres) zobowiązań wynikających z umowy w każdym roku jej obowiązywania,
- b) kwota zobowiązań wynikających z umowy wpływających na poziom państwowego długu publicznego oraz deficyt sektora finansów publicznych,
- c) łączna kwota planowanych i wykonanych wydatków w poszczególnych latach realizacji umowy,
- d) rodzaj i wielkości wkładu własnego oraz zasady jego przekazania stronie prywatnej,
- e) wyniki okresowej kontroli przeprowadzonej przez stronę publiczną.[7]
Strona prywatna (w Informacji dodatkowej) powinna przedstawić:
- a) rodzaj i zakres praw do użytkowania określonych aktywów przez stronę prywatną,
- b) zasady wynagradzania strony prywatnej,
- c) wyniki okresowej kontroli przeprowadzanej przez stronę prywatną,
- d) zmiany w umowie, które istotnie wpływają na sytuację majątkową, finansową i wynik finansowy strony prywatnej,
- e) warunki przekazania składnika majątkowego będącego przedmiotem umowy po zakończeniu jej wykonywania lub innych postanowień dotyczących tego składnika majątkowego.[8]
[1] Komunikat Ministra Rozwoju i Finansów, z dnia 19 lipca 2017 r. w sprawie ogłoszenia uchwały Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie przyjęcia aktualizacji Krajowego Standardu Rachunkowości Nr 10 Umowy o partnerstwie publiczno-prywatnym oraz umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi, Warszawa, dnia 28 lipca 2017 r., poz. 142.
[2] Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 207, ze zm.)
[3] Tabela opracowana na podstawie Tabeli 1 z Załącznika nr 3 do KSR nr 10.
[4] Tabela opracowana na podstawie Tabeli 2 z Załącznika nr 3 do KSR nr 10.
[5] Tabela opracowana na podstawie Tabeli 3 z Załącznika nr 4 do KSR nr 10.
[6] Tabela opracowana na podstawie Tabeli 3 z Załącznika nr 4 do KSR nr 10.
[7] Krajowy Standard Rachunkowości nr 10, Rozdział VII „Prezentacja i ujawnienie informacji o umowach o partnerstwie i umowach koncesji”, pkt. 7.3.
[8] Krajowy Standard Rachunkowości nr 10, Rozdział VII „Prezentacja i ujawnienie informacji o umowach o partnerstwie i umowach koncesji”, pkt. 7.3.