W dniu 2 września 2019 roku Sąd Najwyższy w sprawie o sygnaturze III CZP 99/18 podjął uchwałę, zgodnie z którą „poszkodowanemu oraz cesjonariuszowi roszczeń odszkodowawczych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej zwrot kosztów tzw. prywatnej opinii (ekspertyzy) rzeczoznawcy, jeżeli jej sporządzenie było niezbędne do efektywnego dochodzenia odszkodowania”.
Opisywana uchwała bardzo pozytywnie wpływa na pozycję prawną i ekonomiczną poszkodowanych dochodzących roszczeń z tytułu zaniżonego przez ubezpieczyciela odszkodowania. Jak się wydaje, w jej wyniku ubezpieczyciele – mając świadomość konieczności pokrycia ewentualnych kosztów wynagrodzenia niezależnego rzeczoznawcy – rzadziej będą zaniżać wysokość odszkodowania
Powyższa uchwała zapadła w odpowiedzi na pytanie prawne zadane przez Rzecznika Finansowego we wniosku o podjęcie uchwały z dnia 16 listopada 2018 roku, a mianowicie:„I. Czy w świetle art. 34 ust. 1 w zw. z art. 36 ustawy z dnia 9 lutego 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 473) o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 473) oraz art. 361 § 1 i § 2 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025), koszt prywatnej ekspertyzy rzeczoznawcy poniesiony przez poszkodowanego w celu ustalenia wysokości szkody bądź odpowiedzialności ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego (przedsądowego) podlega kompensacie w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych? II. Czy analogicznej kompensacie w powyższym zakresie podlega również koszt prywatnej ekspertyzy rzeczoznawcy poniesiony przez cesjonariusza, który nabył od poszkodowanego wierzytelność odszkodowawczą”?
Przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie było efektem dostrzeżonych przez Rzecznika Finansowego rozbieżności w orzecznictwie dotyczącym pokrywania w ramach OC sprawcy wypadku roszczeń dotyczących prywatnych opinii, zleconych przez osoby poszkodowane lub cesjonariuszy zajmujących się zawodowo skupowaniem roszczeń. Zagadnienie będące przedmiotem uchwały jest niezwykle istotne, gdyż jak powszechnie wiadomo, ubezpieczyciele w toku postępowania związanego z likwidacją szkody niejednokrotnie w swoich wycenach w różny sposób zaniżają wysokość szkody. Prawidłowe oszacowanie wysokości szkody jest natomiast często bardzo skomplikowane i wymaga specjalistycznej wiedzy. Zatem poszkodowani, kwestionując rzetelność wyceny dokonanej przez ubezpieczyciela, niejako zmuszeni są skorzystać z usług podmiotów, które posiadają niezbędną wiedzę w tym zakresie. Nie powinno zatem budzić wątpliwości, że w sytuacji gdy ubezpieczyciel intencjonalnie zaniża wysokość należnego odszkodowania, to koszty wyceny niezbędnej do zakwestionowania stanowiska ubezpieczyciela oraz efektywnego dochodzenia odszkodowania pozostają w racjonalnym związku ze szkodą oraz powinny być zwrócone przez ubezpieczyciela jako koszty w istocie powiększające szkodę, zatem kwalifikujące się do objęcia ich odszkodowaniem.
Powzięta przez Sąd Najwyższy uchwała pozostaje zatem w zgodzie z panującą w prawie cywilnym zasadą pełnego odszkodowania. Wskazać należy, że szkodę w rozumieniu art. 361 k.c. stanowi różnica między stanem majątkowym poszkodowanego, który powstał po wystąpieniu zdarzenia powodującego uszczerbek, a stanem, jaki by w jego majątku istniał, gdyby zdarzenie nie nastąpiło. Zobowiązanie do zapłaty odszkodowania obejmuje normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
Oczywistym jest, iż szkodą jest wszystko to co stracił poszkodowany, a więc nie tylko zmniejszenie aktywów ale i zwiększenie pasywów. (Wyrok Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 17 listopada 2008 roku, sygn. akt II C 1132/06).
Opisywana uchwała bardzo pozytywnie wpływa na pozycję prawną i ekonomiczną poszkodowanych dochodzących roszczeń z tytułu zaniżonego przez ubezpieczyciela odszkodowania. Jak się wydaje, w jej wyniku ubezpieczyciele – mając świadomość konieczności pokrycia ewentualnych kosztów wynagrodzenia niezależnego rzeczoznawcy – rzadziej będą zaniżać wysokość odszkodowania. Ponadto usankcjonowanie przez Sąd Najwyższy możliwości dochodzenia kosztów związanych z uzyskaniem prywatnej ekspertyzy niewątpliwie ułatwi dochodzenie tych należności przed sądami powszechnymi.
Autor: Michał Wasilenko
Adwokat, Senior Associate w Departamencie Prawnym, członek Izby Adwokackiej w Lublinie, absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie spółek handlowych oraz w prawie cywilnym.
