Ustawa o zatorach płatniczych remedium na podzieloną płatność?

Jak wynika z raportu Płynność finansowa przedsiębiorstw w polskim systemie prawnym, przygotowanego przez Fundację Republikańską, aż 30% sprzedaży B2B w Polsce opiera się na tzw. kredycie kupieckim, tj. odroczeniu terminu płatności, co w praktyce wiąże się z nieterminowymi wpłatami, nie liczącymi się nawet z przesuniętymi w czasie datami spłat. Praktyka ta jest sporym problemem, zwłaszcza dla mikroprzedsiębiorstw (jak pokazują badania BigInfoMonitora aż 50% mikroprzedsiębiorców zmaga się z zatorami płatniczymi). Ma go rozwiązać ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Ustawa ta dokonuje zmian m.in. w ustawach o podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawa wprowadza skrócenie terminów zapłaty w transakcjach handlowych. 

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Ustawa ta dokonuje zmian m.in. w ustawach o podatku dochodowym od osób fizycznych i podatku dochodowym od osób prawnych. Ustawa wprowadza skrócenie terminów zapłaty w transakcjach handlowych.

Skrócenie terminów spłaty

Głównym założeniem nowych regulacji jest skrócenie do maksymalnie 30 dni od dnia doręczenia faktury terminów zapłaty w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny (z wyłączeniem podmiotów leczniczych) oraz do maksymalnie 60 dni terminu zapłaty w transakcjach, w których wierzycielem jest mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwo, a dłużnikiem duża firma. Nowela zakłada również zmiany w stosunku do podatków dochodowych i obejmuje możliwość pomniejszenia przez wierzyciela podstawy opodatkowania o kwotę wierzytelności, jeżeli nie została ona uregulowana lub zbyta w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu płatności. 

Według Ministerstwa Finansów (MF) wprowadzenie zmian jest niezbędne, a jedną z głównych przyczyn, które mają wpływ na brak rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw są problemy z płynnością finansowa. Problemy te wynikają w dużym stopniu z zatorów płatniczych. Przedsiębiorstwa obciążone kumulującymi i nakładającymi się na siebie zatorami płatniczymi zmuszone są do korzystania z zastępczych źródeł finansowania. MF zwraca również uwagę na to, iż popularne i praktykowane jest stosowanie nieuzasadnionych, zbyt długich terminów płatności za dostarczony towar czy wykonaną usługę co znacznie utrudnia płynność finansową przedsiębiorcy oczekującego na zapłatę, głównie tego, który sam zakupił towar niezbędny do przeprowadzenia transakcji opłacając go z góry. 

Korekty podstawy opodatkowania

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych wprowadza wustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych art. 26i, a w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych art. 18f, w których wskazuje się, iż podstawa opodatkowania:

1) może być zmniejszona o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, która nie została uregulowana lub zbyta, przy czym zmniejszenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie;

2) podlega zwiększeniu o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania do zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, które nie zostało uregulowane, przy czym zwiększenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.

Według nowych przepisów wierzyciele będą uprawnieni do dokonania korekty podstawy opodatkowania i zwiększenia jej o kwotę nieuregulowanej wierzytelności, dłużnicy natomiast zobowiązani będą do dokonania korekty podstawy obliczenia podatku w zakresie kosztów uzyskania przychodu o wartość zobowiązania do zapłaty. Zwiększenia lub zmniejszenia podstawy opodatkowania przedsiębiorstwa będą dokonywać, jeżeli do dnia złożenia zeznania podatkowego zobowiązanie nie zostanie uregulowane. Zaznaczyć należy, iż przepisów nie stosuje się do transakcji handlowych dokonywanych między podmiotami powiązanymi w rozumieniu wspomnianych ustaw o podatku dochodowym.

Możliwość odliczenia podstawy opodatkowania w kolejnych latach

Art. 3. pkt 3 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych, stanowi, iż zastosowanie ulgi przewiduje także możliwość odliczenia jeżeli wartość zmniejszenia podstawy opodatkowania  jest wyższa od tej podstawy, zmniejszenia podstawy opodatkowania o nieodliczoną wartość dokonuje się w kolejnych latach podatkowych, nie dłużej jednak niż przez okres 3 lat, licząc od końca roku podatkowego, za który powstało prawo do zmniejszenia. Zmniejszenia podstawy opodatkowania w kolejnych latach dokonuje się, jeżeli wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta.

Dochód stanowiący podstawę obliczenia zaliczki

Art. 3. pkt 19 stanowi, że dochód:

1) może być zmniejszony o zaliczaną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, która nie została uregulowana lub zbyta, przy czym zmniejszenia dokonuje się począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, do okresu, w którym wierzytelność została uregulowana lub zbyta;

2) podlega zwiększeniu o zaliczaną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania do zapłaty świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 4 pkt 1a ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, które nie zostało uregulowane, przy czym zwiększenia dochodu stanowiącego podstawę obliczenia zaliczki dokonuje się począwszy od okresu rozliczeniowego, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie, do okresu, w którym zobowiązanie zostanie uregulowane.

Zatem zmniejszenia lub zwiększenia dokonuje się, jeżeli do dnia terminu płatności zaliczki wierzytelności lub zobowiązanie nie zostało uregulowane. 

Nowe regulacje to duży ukłon w stronę małych i średnich przedsiębiorstw, które niejednokrotnie wpadały w wir zatorów płatniczych, przez co nie mogły się rozwijać i przez co zaciągały nowe zobowiązania w celu utrzymania płynności finansowej, co z kolei skutkowało nawet ich upadkiem. Zmiany w zakresie podatków dochodowych wchodzą w życie 1 stycznia 2020 roku.