W miniony piątek Sejm przyjął projekt ustawy z dnia 28 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: tarcza antykryzysowa, ustawa), czyli tzw. tarcza antykryzysowa. Po tym jak Sejm odrzucił większość poprawek zaproponowanych przez Senat, ustawa została przekazana do podpisu Prezydentowi. Andrzej Duda podpisał tarczę antykryzysową w dniu 31 marca 2020 r. Analiza jej treści nasuwa pytanie – czy zaproponowane rozwiązania niosą realną pomoc dla przedsiębiorców i kto tak naprawdę z tej pomocy może skorzystać. Poniżej przedstawiamy najbardziej istotne rozwiązania dedykowane dla przedsiębiorców proponowane przez rząd w zakresie prawa pracy oraz ubezpieczeń społecznych.
Zwolnienie z obowiązku uiszczania składek na rzecz ZUS
W ramach pomocy w walce ze skutkami pandemii koronawirusa COVID-19 rząd w przyjętej przez Sejm 28 marca br. tarczy antykryzysowej przewidział zwolnienie mikroprzedsiębiorstw, które zgłosiły do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych, jak również osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, które opłacają składki na własne ubezpieczenie ze składek uiszczanych na rzecz ZUS, tj. nieopłaconych należności z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz wypadkowe, dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Należy zwrócić uwagę na to, iż zwolnienie jest przeznaczone dla przedsiębiorców zatrudniających maksymalnie 8 pracowników, bowiem licząc liczbę osób zgłoszonych do ubezpieczenia należy wziąć pod uwagę również samego przedsiębiorcę. Wówczas 9 osób zgłoszonych do ubezpieczenia, to przedsiębiorca plus ośmiu pracowników. Z omawianego zwolnienia nie może skorzystać przedsiębiorca korzystający z tzw. ulgi na start. Natomiast zdaje się, że brak jest przeciwskazań, aby z tej formy pomocy skorzystali przedsiębiorcy, którzy jednocześnie zatrudnieni są przykładowo na podstawie umowy o pracę.
Aby skorzystać z omawianej pomocy, należy złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do dnia 30 czerwca 2020 r.
Zwolnienie ma obowiązywać przez okres 3 miesięcy, tj. od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r. Omawiane zwolnienie odbywa się w trybie umorzenia składek. Aby skorzystać ze zwolnienia, należy spełnić określone warunki.
Przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, które opłacają składki na własne ubezpieczenie należy rozumieć samozatrudnionych, przedstawicieli wolnych zawodów, twórców, artystów, wspólników spółki z o.o. oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. Do grupy tych osób należy zaliczyć również osoby prowadzące publiczną lub niepubliczną szkołę bądź inną formę wychowania przedszkolnego.
Pewną trudność stanowi zakwalifikowanie do odpowiedniej kategorii wspólników spółki cywilnej i spółek osobowych (tj. spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej). O ile zakwalifikowanie do odpowiedniej kategorii wspólników spółki w sytuacji kiedy spółka nie zatrudnia pracowników wydaje się być dość proste, o tyle sprawa znacznie komplikuje się w sytuacji kiedy spółka zatrudnia pracowników (oczywiście o ile zgłosiła do ubezpieczenia nie więcej niż 9 osób).
Wydaje się jednak, że wspólnicy spółki cywilnej bądź spółki osobowej, którzy dotychczas opłacali składki na ubezpieczenie społeczne samodzielnie (pisząc w skrócie – z własnych kont bankowych) i nie byli odrębnie zgłoszeni do ubezpieczenia przez spółkę, mogą skorzystać ze zwolnienia. Oczywiście po spełnieniu określonych warunków. Po pierwsze, gdy rozpoczęli prowadzenie działalności gospodarczej przed 1 lutego 2020 r., a po drugie gdy, osiągnęli przychód za pierwszy miesiąc, którego dotyczy wniosek o zwolnienie w wysokości nie wyższej niż 15 681 zł (najczęściej będzie to miesiąc marzec 2020 r. – szczegóły poniżej). Wspólnicy spółki cywilnej bądź spółki osobowej, która zatrudnia pracowników oraz jednocześnie który został zgłoszony do ubezpieczenia przez tą spółkę mogą skorzystać ze zwolnienia, gdy zgłoszonych do ubezpieczenia jest mniej niż 10 ubezpieczonych (przykładowo dwóch wspólników i 7 pracowników). W tym przypadku kryterium przychodowe nie obowiązuje.
W przypadku osób samozatrudnionych pierwszym kryterium warunkującym możliwość skorzystania z omawianego zwolnienia jest kryterium przychodowe. Otóż samozatrudniony będzie miał prawo ubiegania się o zwolnienie, jeżeli jego przychód z działalności w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w pierwszym miesiącu, za który jest składany wniosek o zwolnienie z opłacania składek, nie był wyższy niż 300% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w 2020 r. Oznacza to, że przedsiębiorca będzie mógł skorzystać z omawianego zwolnienia jeśli jego przychód nie przekroczył w marcu 2020 r. kwoty 15 681 zł. Przychód należy rozumieć jako łączną wartość, którą uzyskujemy ze sprzedaży dóbr, towarów lub usług netto (czyli bez podatku VAT).
Z literalnego brzmienia przepisu art. 31zo. 1. ustawy wynika, iż kryterium przychodowe nie dotyczy przedsiębiorców, którzy zgłosili do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych. Ci przedsiębiorcy zostaną zwolnieni z obowiązku uiszczenia nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych, które to są należne za okres od dnia 1 marca 2020 r. do dnia 31 maja 2020 r. Niestety to stanowisko może budzić wątpliwości a wśród praktyków pojawiają się głosy, wskazujące na odmienną interpretację przepisu – a to, iż kryterium przychodowe powinno dotyczyć również przedsiębiorców zgłaszających do ubezpieczenia poniżej 10 osób. Otóż przyjęcie braku kryterium przychodowego wobec przedsiębiorców stoi w sprzeczności z celem ustawy, która ma wesprzeć wyłącznie przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji, natomiast brak omawianego kryterium prowadzi do wniosku, iż z oferowanej pomocy może skorzystać również przedsiębiorca dobrze prosperujący, którego nie dotknęły skutki panującej pandemii. Jednakże analiza treści uzasadnienia ustawy prowadzi do wniosku, iż stanowisko to jest błędne, a kryterium przychodowe nie dotyczy mikroprzedsiębiorców. Należy wspomnieć, iż pojawia się jeszcze jedna rozbieżność interpretacyjna – tj. powstaje pytanie czy mikroprzedsiębiorca zwolniony jest ze składek na ubezpieczenie społeczne, które uiszcza za siebie, czy tylko z tych uiszczanych za pracowników. Odpowiedzi na to zagadnienie nie znajdujemy wprost ani w przepisie ani w uzasadnieniu ustawy. Jednakże, biorąc pod uwagę cel tego zwolnienia, a mianowicie umożliwienie mikroprzedsiębiorcom utrzymania miejsc pracy, jak również aktualne stanowisko ZUS-u, należy opowiedzieć się za stanowiskiem, iż zwolnienie dotyczy składek uiszczanych na ubezpieczenie społeczne za pracowników (maksymalnie ośmiu), jak również za samego przedsiębiorcę. Co więcej, stanowisko zgodnie, z którym aby mikroprzedsiębiorca mógł być zwolniony z obowiązku uiszczenia składek na ubezpieczenie społeczne za siebie musi spełnić kryterium przychodowe tak jak w przypadku osób samozatrudnionych – należy uznać za błędne.
Kryterium przychodowe jest niezwykle istotne i podlega kontroli ZUS. Zatem należy pamiętać, aby dochować staranności w określeniu wysokości przychodu, który zostanie wskazany we wniosku o zwolnienie z opłacenia składek. ZUS po otrzymaniu wniosku o zwolnienie z opłacania składek w formie elektronicznej informuje Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o wysokości przychodu wykazanego we wniosku. Następnie, Szef Krajowej Administracji Skarbowej informuje ZUS o rozbieżnościach pomiędzy przychodem wykazanym we wniosku o zwolnienie z opłacania składek a przychodem wykazanym dla celów podatkowych. W przypadku gdy zostanie stwierdzone, że wskazane przez Szefa KAS rozbieżności są wynikiem wprowadzenia w błąd ZUS-u, płatnik składek zobowiązany jest do opłacenia należności z tytułu składek za marzec, kwiecień i maj 2020 r. wraz z odsetkami za zwłokę, w terminie 30 dni od otrzymania decyzji w tym przedmiocie. Decyzja ta podlega zaskarżeniu.
Polecamy szkolenie online Świadczenia na rzecz pracowników w czasie epidemii COVID-19
Drugie kryterium stanowi, iż przedsiębiorca ubiegający się o ww. zwolnienie musi być płatnikiem składek zgłoszonym przed dniem 1 lutego 2020 r. Oznacza to, że z pomocy oferowanej przez rząd nie będą mogli skorzystać przedsiębiorcy, który założyli działalność z dniem 1 lutego 2020 r. i później.
Co ciekawe, ze zwolnienia od obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne mogą skorzystać również duchowni, którzy są płatnikami składek.
Osoba prowadząca pozarolniczą działalność i osoba z nią współpracująca oraz duchowny zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, jeżeli podlegała ubezpieczeniu chorobowemu w dniu 1 lutego 2020 r. Co ważne, informacja o składkach na ubezpieczenie emerytalne osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących oraz duchownych, zwolnionych z obowiązku ich opłacania, ewidencjonowana jest na koncie ubezpieczonego, jako składka wpłacona. Ponadto, w przypadku osób prowadzących pozarolnicza działalność i osób z nimi współpracujących oraz duchownych, jeżeli przepisy uzależniają prawo lub wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych od opłacenia składek, składki na ubezpieczenia społeczne zwolnione z obowiązku ich opłacania również traktuje się jak składki opłacone.
Należy również pamiętać, że w przypadku osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, osoby z nią współpracującej i osoby duchownej, zwolnieniu z obowiązku opłacania podlegają należności z tytułu składek ustalone od obowiązującej ją najniższej podstawy wymiaru tych składek. Dotyczy to również osoby wykonującej pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia, innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia i osoby z nią współpracującej, dla której podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota.
Aby skorzystać z omawianej pomocy, należy złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do dnia 30 czerwca 2020 r. Do tego czasu płatnik musi również przesłać deklaracje rozliczeniowe lub imienne raporty za marzec, kwiecień i maj 2020 r., bowiem jest to warunek zwolnienia. Obowiązek ten nie dotyczy osób zwolnionych ze składania ww. dokumentów.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwalnia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia przesłania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięczny należnych za ostatni miesiąc wskazany we wniosku o zwolnienie z opłacania składek, a w przypadku gdy płatnik składek zwolniony jest z obowiązku ich składania – w terminie nie dłuższym niż 30 dni od terminu, w którym powinna być opłacona składka za ostatni miesiąc wskazany we wniosku o zwolnienie z opłacania składek. Oznacza to, że o decyzji ZUS-u wnioskodawca powinien dowiedzieć się najpóźniej dowiemy się 31 lipca 2020 r.
Odmowa zwolnienia z obowiązku opłacania należności z tytułu składek następuje w drodze decyzji. Od niej płatnikowi składek przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra.
Tarcza antykryzysowa w przepisie art. 31zz ustawy wprowadza również zwolnienie z opłacania składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za drugi kwartał 2020 r. Zwolnienie to dotyczy osób objętych ubezpieczeniem emerytalno-rentowym w rozumieniu ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Osobom tym składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za ten okres sfinansuje budżet państwa za pośrednictwem Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Dopłaty do pensji pracowniczej w razie wprowadzenia przestoju lub skróconego czasu pracy
Kolejnym rozwiązaniem proponowanym w tarczy antykryzysowej jest możliwość uzyskania przez przedsiębiorcę, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 dopłaty do pensji pracowniczej w razie wprowadzenia przestoju lub skróconego czasu pracy. Dopłaty te mogą być przyznane również do wynagrodzeń osób zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę.
Spadek obrotów będzie obliczany w dwojaki sposób. Po pierwsze, spadek nie mniejszy niż 15% jest obliczany jako stosunek łącznych obrotów w następstwie wystąpienia COVID 19 w ciągu dwóch kolejnych miesięcy w okresie po 1 stycznia br., do łącznych obrotów z analogicznych dwóch miesięcy z roku ubiegłego. Po drugie spadek nie mniejszy niż o 25 proc. jest obliczany jako stosunek łącznych obrotów w ciągu dowolnie wskazanego miesiąca w okresie po 1 stycznia br., w porównaniu do obrotów z miesiąca poprzedniego.
W związku ze spadkiem obrotów gospodarczych związanych z koronawirusem, pracownikowi objętemu przestojem ekonomicznym pracodawca będzie płacić co najmniej minimalne wynagrodzenie. Pracodawca z kolei otrzyma od państwa dofinansowanie do wynagrodzenia w wysokości 50 % minimalnego wynagrodzenia (tj. 1 300 zł). Pracodawca otrzyma również równowartość składek na ubezpieczenie społeczna. Natomiast przedsiębiorca, który obniży wymiar czasu pracy w związku ze spadkiem obrotów gospodarczych, może obniżyć wymiar czasu pracy pracownika o 20 %, nie więcej niż do pół etatu. Jest tu pewne zastrzeżenie, że płaca nie może być niższa niż minimalne wynagrodzenie. W takiej sytuacji, państwo dofinansuje maksymalnie kwotę do wysokości 40% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez prezesa GUS (tj. do kwoty 2079,43 zł). W tym przypadku przedsiębiorca również otrzyma równowartość składek na ubezpieczenie społeczne.
Pomoc nie będzie jednak przysługiwała na pracowników, którzy w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o pomoc zarobili więcej niż 300 proc. prognozowanego wynagrodzenia na 2020 r. (15 681 zł). Dopłaty przysługują za okres przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy, przez okres nie dłuższy niż 3 miesiące przypadający od daty złożenia wniosku. Okres ten może być przedłużony o kolejne 3 miesiące na mocy rozporządzenia Rady Ministrów.
Przedsiębiorca, o którym mowa w ust. 1, musi spełniać kryteria, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 11 października 2013 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 669), z zastrzeżeniem, że nie zalega w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca trzeciego kwartału 2019 r. Przedsiębiorca może otrzymać pomoc z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wyłącznie w przypadku, jeśli nie uzyskał pomocy w odniesieniu do tych samych pracowników w zakresie takich samych tytułów wypłat na rzecz ochrony miejsc pracy.
Aby uzyskać dopłaty, trzeba będzie zawrzeć porozumienie ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników (gdy nie ma związku). W razie problemów z wyborem przedstawicieli (np. z uwagi na absencję, pracę zdalną) będzie można porozumieć się z przedstawicielstwem wyłonionym do innych celów, np. wprowadzenia regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Firmy zostaną zobowiązane do przekazania kopii porozumienia do Państwowej Inspekcji Pracy w terminie 5 dni od dnia zawarcia porozumienia.
Ważnym elementem tej formy pomocy jest brak konieczności stosowania wypowiedzenia zmieniającego. Oznacza to, że ustalanie warunków i trybu wykonywania pracy w okresie przestoju ekonomicznego lub obniżonego wymiaru czasu pracy nie wymaga dla swej skuteczności wypowiedzenia zmieniającego o którym mowa w art. 42 § 1-3 kodeksu pracy.
Wnioski o wypłatę takich świadczeń, będzie można złożyć elektronicznie dyrektorom Wojewódzkich Urzędów Pracy.
Świadczenie postojowe
Kolejną formą pomocy jaką proponuje rząd jest jednorazowe wypłacenie tzw. świadczenia postojowego. Świadczenie przysługuje osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych oraz osobie wykonującej umowę agencyjną, umowę zlecenia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowę o dzieło. Osoby te mogą skorzystać ze świadczenia postojowego pod warunkiem, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu. Oznacza to, że osoba zatrudniona przykładowo na podstawie umowy zlecenie oraz jednocześnie na podstawie umowy o pracę nie może skorzystać z omawianego uprawnienia. Podobnie osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą i jednocześnie zatrudniona przykładowo na podstawie umowy o pracę nie będzie mogła uzyskać świadczenia postojowego. Natomiast, z tej formy wsparcia przedsiębiorców mogą skorzystać osoby korzystające z tzw. ulgi na start.
Świadczenie postojowe przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a więc nie tylko obywatelom RP, ale również osobom posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium RP którzy są obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej. Ponadto, świadczenie przysługuje cudzoziemcom legalnie przebywającym na terytorium RP.
Świadczenie postojowe przysługuje, gdy w następstwie wystąpienia COVID-19 doszło do przestoju w prowadzeniu działalności, odpowiednio przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą albo przez zleceniodawcę lub zamawiającego, z którymi została zawarta umowa cywilnoprawna.
Ustawa wprowadza pewne ograniczenia w możliwości skorzystania z omawianego świadczenia przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Dodatkowo sytuacja osób, które zawiesiły prowadzenie działalności gospodarczej, jest nieco inna niż tych, które nie zdecydowały się jeszcze na ten ruch.
Przedsiębiorcy, którzy nie zawiesili działalności, będą uprawnieni do świadczenia, jeżeli ich przychód z działalności w stosunku do poprzedniego miesiąca obniżył się o co najmniej 15 proc. i nie był wyższy niż 300 procent. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego przez GUS, obowiązującego na dzień złożenia wniosku (tj. przychód w marcu 2020 r. będzie nie wyższy niż 15 595 zł i jednocześnie o co najmniej 15% niższy niż w lutym 2020 r.). Natomiast przedsiębiorcy, którzy zawiesili działalność po 31 stycznia 2020 r., będą mogli skorzystać ze świadczenia postojowego, jeśli ich przychód z prowadzenia działalności (uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe) nie był wyższy niż 300 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego przez GUS, obowiązującego na dzień złożenia wniosku (tj. 15 595 zł).
Natomiast osobie wykonującej umowę cywilnoprawną świadczenie postojowe przysługuje jeżeli umowa cywilnoprawna została zawarta przed dniem 1 lutego 2020 r., a przychód z umowy cywilnoprawnej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, nie był wyższy od 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.
Świadczenie postojowe przysługuje w wysokości 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego w 2020 r. tj. w kwocie 2080 zł. Świadczenie to jest wolne od jakichkolwiek obciążeń publicznoprawnych. W przypadku gdy suma przychodów z umów cywilnoprawnych w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskana w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe wynosi mniej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r. świadczenie postojowe przysługuje w wysokości sumy wynagrodzeń z tytułu wykonywania tych umów cywilnoprawnych.
Prowadzący działalność gospodarczą, dla których mają zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i którzy korzystali ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT, będą mieli prawo do świadczenia postojowego w wysokości 50 procent najniższego wynagrodzenia obowiązującego w 2020 r. tj. 1300 zł. Takie uregulowanie zostało wprowadzone z uwagi na brak możliwości weryfikacji osiąganego przychodu.
Należy pamiętać, że w przypadku zbiegu praw do więcej niż jednego świadczenia postojowego przysługuje jedno świadczenie postojowe. W tym miejscu warto również odpowiedzieć na pytanie, czy przedsiębiorca może skorzystać jednocześnie ze zwolnienia z obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenie społecznym, o czym mowa w pkt I powyżej oraz uzyskać świadczenie postojowe. Na gruncie analizowanej ustawy brak jest jakichkolwiek przeszkód, aby przedsiębiorca spełniający warunki do uzyskania pomocy zarówno w formie zwolnienia ze składem ZUS jak i uzyskania świadczenia postojowego mógł skorzystać z obydwu zaproponowanych rozwiązań. Choć rząd w poprzednio projekcie ustawy wprowadził takie ograniczenie, to jednak aktualnie się z niego wycofał.
Oczywiście ustalenie prawa do świadczenia postojowego następuje na wniosek osoby uprawnionej złożony do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku osoby wykonującej umowę cywilnoprawną wniosek należy złożyć za pośrednictwem odpowiednio zleceniodawcy lub zamawiającego. Wnioski o świadczenie postojowe mogą być złożone do ZUS najpóźniej w terminie 3 miesięcy od miesiąca, w którym został zniesiony ogłoszony stan epidemii.
Mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane Rada Ministrów może, w celu przeciwdziałania COVID-19, w drodze rozporządzenia, przyznać ponowną wypłatę świadczenia postojowego dla osób, które otrzymały to świadczenie. Oznacza to, że przedsiębiorca może nawet dwukrotnie skorzystać ze świadczenia postojowego.
Przepisy ustawy nie precyzują kiedy dokładnie nastąpi wypłata świadczenia postojowego. Zgodnie z art. 15zu. 1. ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca świadczenie postojowe niezwłocznie po wyjaśnieniu ostatniej okoliczności niezbędnej do jego przyznania. Wypłata dokonana zostanie na rachunek płatniczy osoby uprawnionej prowadzony w kraju lub wydany w kraju instrument płatniczy w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (Dz. U. z 2019 r. poz. 659, 130 i 1495). Co ważne, ze świadczenia postojowego nie dokonuje się potrąceń i egzekucji.
W przypadku odmowy prawa do świadczenia postojowego przedsiębiorca może złożyć odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1460, z późn. zm.10)) dla postępowań w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Tarcza antykryzysowa przewiduje możliwość udzielenia przez właściwego starostę, na podstawie zawartej umowy, mikrofirmie, małemu i średniemu przedsiębiorstwu dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19
Osoba, która pobrała nienależnie świadczenie postojowe, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. Ustawa określa co należy rozumieć przez nienależnie pobrane świadczenie postojowe. Jest to przede wszystkim świadczenie przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych oświadczeń lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie lub odpowiednio zleceniodawcę lub zamawiającego oraz wypłacone osobie innej niż osoba uprawniona, z przyczyn niezależnych od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Dofinansowanie w przypadku spadku obrotów
Tarcza antykryzysowa przewiduje możliwość udzielenia przez właściwego starostę, na podstawie zawartej umowy, mikrofirmie, małemu i średniemu przedsiębiorstwu dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników oraz należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19. Co istotne, z tej formy pomocy mogą skorzystać podmioty wobec których brak jest podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jak również które nie zalegają w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca trzeciego kwartału 2019 r.
Warto podkreślić, że dofinansowanie części kosztów wynagrodzeń pracowników obejmuje również wynagrodzenia osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę nakładczą lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo które wykonują pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną, jeżeli z tego tytułu podlega obowiązkowi ubezpieczeń: emerytalnemu i rentowemu, z wyjątkiem pomocy domowej zatrudnionej przez osobę fizyczną.
Wysokość wsparcia uzależniona jest od wykazanego spadku obrotów gospodarczych. W przypadku spadku obrotów o co najmniej 30% – dofinansowanie może być przyznane w wysokości nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 50% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w rozumieniu ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy w odniesieniu do każdego pracownika. W przypadku spadku obrotów o co najmniej 50% –dofinansowanie może być przyznane w wysokości nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 70% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 70% kwoty minimalnego wynagrodzenia, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy, w odniesieniu do każdego pracownika. Natomiast jeśli obroty spadną o co najmniej 80% – dofinansowanie może być przyznane w wysokości nieprzekraczającej kwoty stanowiącej sumę 90% wynagrodzeń poszczególnych pracowników objętych wnioskiem o dofinansowanie wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń, jednak nie więcej niż 90% kwoty minimalnego wynagrodzenia, powiększonego o składki na ubezpieczenia społeczne od pracodawcy, w odniesieniu do każdego pracownika. Oznacza to, że przedsiębiorca może otrzymać w ramach dofinansowania minimalnie kwotę 1 300 zł na pracownika oraz maksymalnie kwotę 2 340 zł wraz ze składkami na ubezpieczenia społeczne należnymi od tych wynagrodzeń
Omawiane dofinansowanie może być przyznane od dnia złożenia wniosku na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Podobnie jak w przypadku świadczenia postojowego, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane, na mocy rozporządzenia Rady Ministrów możliwe jest przedłużenie okresu na jaki przyznaje się dofinansowanie.
Dofinansowanie jest wypłacane w okresach miesięcznych, po złożeniu przez przedsiębiorcę oświadczenia o zatrudnianiu w danym miesiącu pracowników objętych umową oraz kosztach wynagrodzeń każdego z tych pracowników i należnych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne, według stanu na ostatni dzień miesiąca, za który dofinansowanie jest wypłacane.
Co istotne, przedsiębiorca korzystający z dofinansowania jest obowiązany do utrzymania w zatrudnieniu pracowników objętych umową przez okres dofinansowania oraz, po zakończeniu dofinansowania, przez okres równy temu okresowi, czyli przez co najmniej 6 miesięcy. W przypadku niedotrzymania tego warunku, przedsiębiorca będzie zobowiązany zwrócić dofinansowanie bez odsetek, proporcjonalnie do okresu nieutrzymania w zatrudnieniu pracownika, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty.
Aby uzyskać dofinansowanie należy złożyć wniosek do Powiatowego Urzędu Pracy właściwego ze względu na swoją siedzibę lub miejsce wykonywania pracy przez pracowników w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia naboru przez dyrektora powiatowego urzędu pracy.
Podobne rozwiązanie Rząd przewidział dla przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną niezatrudniającą pracowników. Taki podmiot może uzyskać dofinansowanie części kosztów prowadzenia działalności gospodarczej w przypadku spadku obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19. Należy pamiętać, że dofinasowanie wykorzystanie niezgodnie z przeznaczeniem podlega zwrotowi, bez odsetek, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty. Ponadto, przedsiębiorca nie może otrzymać dofinansowania w części, w której te same koszty prowadzenia działalności gospodarczej zostały albo zostaną sfinansowane z innych środków publicznych.
Pożyczka dla mikroprzedsiębiorców
W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19 rząd wprowadza możliwość udzielenia przez starostę na podstawie umowy ze środków Funduszu Pracy jednorazowo pożyczki na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy, który prowadził działalność gospodarczą przed dniem 1 marca 2020 r.
Wniosek o pożyczkę mikroprzedsiębiorca składa do Powiatowego Urzędu Pracy, właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, po ogłoszeniu naboru przez Dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy. We wniosku o pożyczkę mikroprzedsiębiorca oświadcza o stanie zatrudnienia na dzień 29 lutego 2020 r. w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.
Pożyczka może być udzielona do wysokości 5 000 zł. Oprocentowanie pożyczki jest stałe i wynosi w skali roku 0,05 stopy redyskonta weksli przyjmowanych przez Narodowy Bank Polski. Okres spłaty pożyczki nie może być dłuższy niż 12 miesięcy, z karencją w spłacie kapitału wraz z odsetkami przez okres 3 miesięcy od dnia udzielenia pożyczki. Przy czym okres spłaty pożyczki ten może zostać przedłużony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz skutki nimi wywołane.
Pożyczka wraz z odsetkami na wniosek mikroprzedsiębiorcy podlega umorzeniu, pod warunkiem, że mikroprzedsiębiorca ten przez okres 3 miesięcy od dnia jej udzielenia nie zmniejszy stanu zatrudnienia w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy w stosunku do stanu zatrudnienia na dzień 29 lutego 2020 r. We wniosku o umorzenie mikroprzedsiębiorca oświadcza o nie zmniejszeniu stanu zatrudnienia.
Formą zabezpieczenia spłaty udzielonej pożyczki jest weksel własny in blanco lub inna forma zabezpieczenia ustalona przez strony umowy.
Ciekawym zagadnieniem na tle omawianej regulacji jest to, czy z bezzwrotnej pożyczki mogą skorzystać samozatrudnieni. Z przepisu ustawy nie wynika wprost, że możliwość skorzystania z pożyczki dotyczy wyłącznie mikroprzedsiębiorców zatrudniających pracowników. Zdaje się więc, że samozatrudniony również może skorzystać z tej formy pomocy, przy jednoczesnym założeniu, że prawdopodobnie nie będzie mógł skorzystać z umorzenia. Chyba, że uda się przeforsować stanowisko, iż samozatrudniony utrzymał własne stanowisko pracy. Czas pokaże.
Omówione powyżej rozwiązania to jedynie część propozycji znajdujących się w tarczy antykryzysowej. W naszej ocenie stanowią jednak najistotniejsze rozwiązania dla przedsiębiorców, szczególnie z ekonomicznego punktu widzenia.
Autor: Wioletta Kajda, konsultant podatkowy, aplikant adwokacki
