Prawo holdingowe w nowelizacji Kodeksu Spółek Handlowych

Relacje te mają uwzględniać interes wierzycieli, członków organów oraz wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej.

Grupa Spółek

Do Kodeksu spółek handlowych zostaje wprowadzona  polska definicja holdingu tj. „grupa spółek” (w nowym dziale dział IV).Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy: grupa spółek jest „kwalifikowanym” stosunkiem dominacji i zależności pomiędzy określonymi spółkami tworzącymi grupę spółek, gdyż spółki te kierują się wspólną strategią gospodarczą, która umożliwia spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi. Pozwala to wyróżnić nową kategorię prawną występującą w praktyce polskich i zagranicznych grup spółek, jaką jest „interes grupy spółek”. Stąd zaszła konieczność normatywnego zdefiniowania „grupy spółek” jako kategorii prawnej odrębnej od  stosunku dominacji i zależności.

Spółki działające w ramach holdingów nie zostaną automatycznie uznane za grupę spółek w rozumieniu ustawy. Aby można było uznać je za grupę spółek konieczne jest spełnienie wymogów formalnych:

• wspólny interes powinien wynikać z umowy albo statutu każdej spółki. Konieczna będzie zmiana umowy spółki lub statutu w tym zakresie
• konieczne jest ujawnienie uczestnictwa w grupie spółek w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Wiążące polecenia

Wprowadzenie instytucji „wiążącego polecenia” ma kluczowe znaczenie dla zarządzania grupą spółek. Spółki dominujące będą uprawnione do wydawania wiążących poleceń spółkom zależnym dotyczących prowadzenia spraw spółki. Mogą być one wydawane wyłącznie w sytuacji, gdy jest to uzasadnione określonym interesem grupy spółek.

Wykonanie lub odmowa wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej przez spółkę zależną będzie wymagało podjęcia uprzedniej uchwały zarządu (lub rady dyrektorów) spółki zależnej i poinformowania spółki dominującej o wykonaniu lub odmowie wykonania takiego polecenia.

Odmowa wykonania wiążącego polecenia jest możliwa w ściśle określonych przypadkach. Spółka zależna ma obowiązek odmówić wykonania takiego polecenia, jeżeli:

• jego wykonanie prowadziłoby do niewypłacalności spółki zależnej lub groziłaby jej niewypłacalność;
• istnieje uzasadniona obawa, że jest sprzeczne z interesem spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie zostanie naprawiona przez spółkę dominująca lub spółkę zależną należącą do grupy spółek w okresie najbliższych dwóch lat;
• przepisy szczególne nie pozwalają na wykonanie wiążącego polecenia (np. gdy spółka świadczy usługi w zakresie działalności regulowanej lub którym ustawa nakazuje posiadanie niezależnego zarządu);

Jednoosobowa spółka zależna nalężąca do grupy spółek nie będzie uprawniona do odmowy wykonania takiego polecenia wydanego przez spółkę dominującą.

Odpowiedzialność spółki dominującej i zależnej

Wprowadzono odpowiedzialność spółki dominującej za skutki wydania wiążącego polecenia, które zostało następnie wykonanie przez spółkę zależną. Jest to odpowiedzialność zarówno wobec spółki zależnej, jak i jej wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej za szkodę powstałą w następnie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia wydanego jej przez spółkę dominującą. Odpowiedzialność ta skonstruowana jest na zasadzie odpowiedzialności subsydiarnej, aktywizuje się w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna.

W konsekwencji powyższego wprowadzono wyłączenie odpowiedzialności kadry zarządzającej za wykonanie wiążącego polecenia spółki dominującej za zasadach określonych w ustawie.

Odpowiedzialność Członków Zarządu i Rady Nadzorczej

Odpowiedzialność członków zarządu i rady nadzorczej zostanie oparta na tzw. zasadzie biznesowej ocenie sytuacji (ang. business judgement rule). Zgodnie z tą zasadą oceniana ma być prawidłowość trybu podejmowania decyzji, a nie ich rezultaty. Oznacza to, że członkowie zarządu i rad nadzorczych nie będą ponosili odpowiedzialności nawet za błędne decyzje, jeżeli wykonywali swoje obowiązki z zachowaniem należytej staranności, w sposób lojalny wobec spółki i w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego. Działania członków zarządu i rad nadzorczych będą oceniane przez pryzmat prawidłowości procesu decyzyjnego, a nie rezultatu działania.

Instytucja squeeze-out i sell-out

Projekt nowelizacji przewiduje możliwość zmiany struktury własnościowej spółek zależnych uczestniczących w grupie spółek:

• prawo do przymusowego wykupu udziałów (akcji) należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej (tzw. squeeze out), jeżeli spółka dominująca posiada co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej (w określonych sytuacjach mniej niż 90 % kapitału zakładowego). Spółka dominująca może wówczas żądać wykupienia udziałów (akcji) należących do wspólnika (akcjonariusza) spółki zależnej.
• Prawo do przymusowego odkupu udziałów (akcji) należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej (tzw. sell-out), jeżeli spółka dominująca posiada co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej. Wspólnik mniejszościowy ma prawo żądać odkupienia jego udziałów (akcji) przez spółkę dominującą, może skorzystać z tego uprawnienia w terminie trzech miesięcy od ujawnienia w Krajowym Rejestrze Sądowym uczestnictwa tej spółki w grupie spółek.

Uprawnienia Rad Nadzorczych

Nowelizowane przepisy mają zwiększyć uprawnienia kontrolne rad nadzorczych. Zgodnie z przyznanymi w projekcie kompetencjami rada nadzorcza będzie uprawniona do badania wszystkich dokumentów spółki, informacji w zakresie stanu majątkowego spółki oraz żądać informacji lub wyjaśnień dotyczących działalności spółki. Proponowane przepisy nakładają także na radę nadzorczą nowe obowiązki takie jak ocena sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, sprawozdań zarządu z działalności spółki oraz ocena wniosków zarządu dotyczących podziału zysku i wypłaty dywidendy oraz sporządzanie i przedkładanie zgromadzeniu wspólników (walnemu zgromadzeniu akcjonariuszy) sprawozdania z wyników tej oceny. Rozszerzenie uprawnień kontrolnych rad nadzorczych ma nastąpić także poprzez możliwość tworzenia komitetów do pełnienia określonych czynności nadzorczych oraz prawo wyboru doradcy rady nadzorczej bez udziału zarządu oraz możliwość zawarcia umowy przez radę nadzorczą z takim doradcą.

Podsumowanie

Nowelizacja wprowadza szereg zmian w dotychczasowych przepisach Kodeksu Spółek Handlowych. Poza wyżej wskazanymi, w celu ochrony wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki ustawa ma przyznawać im uprawnienia odszkodowawcze i prawo do informacji.  Ponadto wprowadzony zostanie obowiązek lojalności dla członków zarządu i rad nadzorczych, który należy rozumieć nie tylko jako przestrzeganie przepisów prawnych, ale także jako uczciwe i zgodne z dobrymi obyczajami postępowanie członków organów wobec wspólników i spółki oraz prowadzenie spraw spółki zgodnie z jej interesem.