W dniu 16 września 2021 r. na stronie rządowego centrum legislacji został udostępniony Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, który co do zasady powiela zmiany proponowane w nowelizacji z czerwca 2019 r., która została odesłana przez Prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego, który wówczas potwierdził niekonstytucyjność procedowania nad projektem nowelizacji kodeksu karnego i innych ustaw (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 lipca 2020 r. Kp 1/19).
Przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt ustawy jest obszerny i zawiera szereg projektowanych zmian zarówno w zakresie części ogólnej, jak i szczególnej i wojskowej kodeksu karnego.
Zmianą, której poświęca się najwięcej uwagi, jest wyeliminowanie z katalogu kar (art. 32 k.k.) kary 25 lat pozbawienia wolności, stanowiącej dotychczas odrębny rodzaj kary i wydłużenie kary terminowego pozbawienia wolności do 30 lat. Jako uzasadnienie dla wyeliminowania kary 25 lat pozbawienia wolności jako odrębnej kary ma przemawiać fakt, że jako kara rodzajowo odrębna była przez sądu stosunkowo rzadko orzekana, zaś jej określony wymiar zdawał się ograniczać sędziowską swobodę w zakresie orzekania o karze.
Za kontrowersyjną regulację można również uznać tę nakazującą orzeczenie przepadku pojazdu lub jego równowartości w przypadkach określonych w ustawie (projektowany art. 44b k.k.), nie sposób bowiem nie dość do wniosku, że surowość kary będzie ściśle skorelowana z wartością samochodu.
Duże emocje budzi również projektowana zmiana art. 60 § 3 k.k. – dotyczący instytucji tzw. „małego świadka koronnego”, zgodnie z projektowaną regulacją, sąd karny będzie stosował tę instytucję – polegającą na nadzwyczajnym złagodzeniu kary, a nawet zawieszeniu jej wykonania, wyłącznie na wniosek prokuratora. Co więcej – wniosek prokuratora w tym zakresie będzie dla sądu karnego wiążący.
Na zakończenie warto wskazać również na zmiany w zakresie sądowych dyrektyw wymiaru kary. Ustawodawca zrezygnował z użytego w art. 53 § 1 k.k. zwrotu w postaci „potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa” na rzecz zwrotu „społecznego oddziaływania kary”. Powyższe jest związane z przekonaniem ustawodawcy, że wymierzona kara ma przede wszystkim odstraszać innych potencjalnych sprawców przestępstw, zaś świadomość prawna społeczeństwa zdaje się być w świetle intencji projektodawcy irrelewantna.
Wskazane wyżej zmiany w kodeksie karnym stanowią zaledwie wycinek projektowanej nowelizacji, która – jeżeli dojdzie do skutku – ponad wszelką wątpliwość będzie miała doniosły charakter.
Autor: Tomasz Mankiewicz, adwokat
