Przepadek auta za jazdę po pijanemu w świetle nowelizacji Kodeksu Karnego

Nowelizacja wprowadza nowe przesłanki do zastosowania środka karnego w postaci przepadku pojazdu. Po nowelizacji będzie możliwe zastosowanie przepadku pojazdu w przypadku prowadzenia pojazdu przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwym lub pod wypływem środka odurzającego.

Zajęcie pojazdu i jego przepadek na rzecz Skarbu Państwa

Nowe przepisy zakładają, że pojazd straci kierujący, u którego stężenie alkoholu we krwi w chwili prowadzenia auta wyniesie minimum 1.5 promila, lub jeśli spowoduje on wypadek przy zawartości co najmniej 0,5 promila alkoholu we krwi lub też w sytuacji recydywy. Bez znaczenia pozostaje fakt czy doprowadził on do wypadku, czy tylko prowadził pojazd w takim stanie. W przypadku zatrzymania takiego kierowcy przez policję pojazd zostanie tymczasowo zajęty (okres do 7 dni) przez policję, a następnie prokurator wyda postanowienie o zabezpieczeniu pojazdu do czasu orzeczenia sądu. Sąd będzie miał obligatoryjny obowiązek orzeczenia przepadku pojazdu na rzecz Skarbu Państwa.

Ustawodawca przewidział trzy różne scenariusze w przypadku zatrzymania nietrzeźwego kierowcy:

1. przepadek pojazdu, jeżeli stanowił on własność kierującego,
2. przepadek równowartości pojazdu, jeżeli: i) pojazd nie stanowił własności lub stanowił współwłasność sprawcy; ii) z uwagi na zbycie, utratę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie pojazdu jest niemożliwe lub niecelowe orzeczenie przepadku,
3. nawiązkę w wysokości co najmniej 5.000,00 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, jeżeli sprawca prowadził niestanowiący jego własność lub współwłasność pojazd mechaniczny, wykonując czynności zawodowe lub służbowe polegające na prowadzeniu pojazdu na rzecz pracodawcy.

Ostatni punkt budzi najwięcej kontrowersji, ponieważ nie jest jasne, jak należy interpretować pojęcie wykonywania czynności zawodowych lub służbowych. W ocenie prokuratury jego wprowadzenie ma eliminować przypadki, w których nieodpowiedzialny pracownik doprowadziłby do przepadku pojazdów, których równowartość przekracza jakiekolwiek możliwości finansowe sprawcy typu tramwaj, pociąg, autokar, autobus, samochód ciężarowy.

W zamyśle ustawodawcy każdy z wymienionych wyżej wariantów miałby prowadzić do poniesienia przez sprawcę konsekwencji, które będą miały podobny ciężar ekonomiczny dla sprawcy. Należy jednak zauważyć, że nietrzeźwi pracownicy są w zdecydowanie uprzywilejowanej sytuacji w porównaniu z osobami, które poruszały się drogimi wypożyczonymi pojazdami.

Kolejne kontrowersje interpretacyjne pojawiają się na gruncie sytuacji osób leasingujących pojazd lub będących samozatrudnionymi, które w środkach trwałych swojej działalności miały uwzględniony pojazd. Zdaniem prokuratury, w sytuacji osób leasingujących pojazd należy orzec przepadek równowartości auta, a w sytuacji osób samozatrudnionych użytkujących własny pojazd należy orzec jego przepadek.

Krytyczna opinia Rzecznika Praw Obywatelskich

Kolejne kontrowersje budzi sam proces szacowania wartości pojazdu, który ma się odbywać bez wsparcia biegłego, w oparciu o rozporządzenie ministra. Wartość pojazdu ma być wartością szacunkową, średnią obowiązującą na rynku dla tożsamych pojazdów, ustaloną na dzień popełnienia przestępstwa.  Krytyczną ocenę takiego rozwiązania przyjął Rzecznik Praw Obywatelskich, który podkreśla, że takie uśrednianie wartości rynkowej może naruszać zasadę równości wobec prawa. Wynika to z faktu, że właściciele pojazdów często modyfikują je zgodnie z własnym uznaniem, co wpływa korzystnie na ich wartość, a inni właściciele pojazdów dopuszczają się rażących zaniedbań swoich pojazdów, które znacząco obniżają ich wartość rynkową.