Transgraniczne połączenie spółek zostało uregulowane w Dyrektywie 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych (Dyrektywa), która została zaimplementowana do polskiego porządku prawnego nowelizacją Kodeksu spółek handlowych z 25 kwietnia 2008 r. Uchwalenie Dyrektywy miało na celu ułatwienie funkcjonowania jednolitego ryku wspólnotowego. Dzięki uchwalonym przepisom można uniknąć wielu problemów prawnych i praktycznych związanych z zakończeniem bytu prawnego spółki na terenie jednego państwa członkowskiego oraz kontynuowaniem jej działalności na terytorium innego państwa.
Tak jak przy połączeniu krajowym, w dniu wpisu połączenia transgranicznego w rejestrze, spółka przejmowana oraz spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki zostają wykreślone z Krajowego Rejestru Sądowego. Z dniem połączenia spółka przejmująca lub nowo zawiązana wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Połączenie transgraniczne odnosi się do spółek kapitałowych oraz spółki komandytowo-akcyjnej, ale nie może być ona spółką przejmującą lub spółką nowo zawiązaną. Takie połączenie jest możliwe jeżeli spółki są utworzone zgodnie z prawem państwa członkowskiego UE i mają siedzibę, zarząd główny lub zakład główny na terenie jednego z państw członkowskich. Warunkiem zastosowania przepisów o połączeniu transgranicznym jest to, że co najmniej dwie ze spółek uczestniczących w procesie transformacyjnym podlega prawu różnych państw członkowskich.
Proces transgranicznego łączenia się spółek odbywa się zgodnie z regulacjami krajowymi odnośnie połączenia z modyfikacjami wynikającymi z Dyrektywy. Poza ograniczeniami wynikającymi z art. 491 §3 KSH tj. zakazem fuzji spółki w likwidacji, która rozpoczęła już podział majątku oraz spółki w upadłości, w połączeniu transgranicznym nie może uczestniczyć zagraniczna spółdzielnia, nawet jeżeli spełnia kryteria spółki zagranicznej, o której mowa w art. 2 pkt 1 Dyrektywy 2005/56/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek i spółka, której celem jest zbiorowe inwestowanie kapitału pozyskanego w drodze emisji publicznej, działająca na zasadzie dywersyfikacji ryzyka oraz której jednostki uczestnictwa są na żądanie ich posiadaczy odkupywane lub umarzane bezpośrednio lub pośrednio z aktywów tej spółki.
Elementem planu przekształcenia jest między innymi określenie dnia, od którego czynności łączących się spółek będą uważane, dla celów rachunkowości, za czynności dokonywane na rachunek spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej oraz dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych spółek podlegających połączeniu.
W przypadku planu połączenia transgranicznego poza elementami planu wymienionymi w przepisach dotyczących połączenia krajowego, przewidziane zostały dodatkowe wymogi w zakresie obligatoryjnej treści planu połączenia m.in. poza stosunkiem wymiany udziałów lub akcji musi zostać określony stosunek wymiany także innych papierów wartościowych spółki przejmowanej lub spółek łączących się na papiery wartościowe spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej i wysokość ewentualnych dopłat pieniężnych, należy określić dzień, od którego te inne papiery wartościowe uprawniają do uczestnictwa w zysku spółki przejmującej lub nowo zawiązanej oraz muszą zostać określone warunki wykonywania praw wierzycieli i wspólników mniejszościowych łączących się spółek oraz adres, pod którym można bezpłatnie uzyskać informacje na temat tych warunków. Ponadto w planie transgranicznego połączenia należy wskazać wpływ połączenia na stan zatrudnienia w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej oraz procedury ustalające zasady udziału pracowników w ustaleniu ich praw uczestnictwa w organach spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej.
Poza powyższymi kwestiami obligatoryjnym elementem planu przekształcenia jest także określenie dnia, od którego czynności łączących się spółek będą uważane, dla celów rachunkowości, za czynności dokonywane na rachunek spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej oraz dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych spółek podlegających połączeniu.
W praktyce często pojawia się także problem tego, w jakim języku powinien zostać sporządzony plan połączenia, ponieważ kwestia ta nie jest uregulowana ustawowo. Z uwagi na fakt, że plan ten powinien być sporządzony wspólnie przez wszystkie łączące się spółki oraz zrozumiały dla wszystkich adresatów procesu połączenia (w tym odpowiednich organów np. sądów rejestrowych) wydaje się konieczne sporządzenie go we wszystkich językach urzędowych państw, których prawu podlegają spółki uczestniczące w transgranicznym połączeniu.
Zgodnie z treścią art. 127 ust. 2 dyrektywy w sprawie niektórych aspektów prawa spółek, w każdym z państw, w których znajdują się siedziby łączących się spółek sąd, notariusz lub inny właściwy organ wydaje zaświadczenie potwierdzające należyte wypełnienie czynności i formalności w zakresie połączenia spółek. Zaświadczenie takie powinno zostać wydane niezwłocznie. Po wydaniu zaświadczenia sąd wpisuje wzmiankę o połączeniu.
Pomimo, że cały proces połączenia transgranicznego spółek jest czasochłonny i wymaga dużego zaangażowania to jest jednym z podstawowych sposobów przeniesienia działalności do innego kraju i cieszy się coraz większym zainteresowaniem przedsiębiorców.
Autor: Konstancja Sawecka, radca prawny
